Alzheimer’ı erken yakalayın

Çağın yaygın hastalıklarından Alzheimer’ın en bariz tesirleri bellek kaybı ile bilişsel yeteneklerdeki azalmadır. Bu durum, beyinde amiloid-beta plakları ve tau yumaklarının birikimiyle ilişkilendirilir. Bu birikimler, beyin hücrelerinin hasar görmesine ve işlevlerini yitirmesine neden olur. Münasebetiyle Alzheimer’ın erken teşhis ve tedavisinin, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve hastaların ömür kalitesini artırmak için çok değerli olduğunu belirten Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, ‘’Erken teşhis, hastalığın seyrini anlamak ve uygun tedavi planlarını uygulamak için kritik bir vakit penceresi sunar. Bu, hayatı tehdit eden komplikasyonların önlenmesine, toplumsal ve bilişsel işlevlerin mümkün olduğunca korunmasına yardımcı olur ve birebir vakitte bakım verenlere hastalıkla başa çıkmada gereken takviye ve kaynakları sağlar’’ dedi ve hastalığın evrelerini şöyle açıkladı:

Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz

ERKEN EVRE

Bir Alzheimer hastasının başlangıçta gösterdiği belirtiler, çoklukla yaşlılıkla karıştırılan cinstendir: Yakın vakitte yapılan konuşmaları unutma, isimleri hatırlayamama ve günlük eşyaları yerleştirdiği yeri unutma üzere… Lakin bu durumlar, Alzheimer hastalığının tipik işaretleridir. Bu devirde beyinde, bilhassa hafızayı yöneten hipokampüs bölgesinde, ziyanlı proteinlerin biriktiğine dair belirtiler başlar. MR ve PET taramaları, bu evrede hipokampüste hafif bir küçülme ve protein birikintilerinin arttığını gösterebilir. Vakitle günlük işlerde zorlanma; bilhassa nakdî süreçleri yönetme yahut etkinlikler planlama üzere daha karmaşık vazifelerde bu durum kendini gösterir. Bu tıp zorluklar, Alzheimer’ın birinci belirtileri olan hafif bilişsel bozulmayı (MCI) işaret eder.

Erken evrede hangi problemler yaşanır?

Alzheimer hastalığının ekseriyetle gözden kaçan erken evresinde şu sıkıntılar ortaya çıkar:

Hafızada bozulma: Özellikle yakın vakitte olan olayları hatırlamada zahmet, yeni bilgileri öğrenmede zorlanma. Örneğin, yeni tanışılan insanların isimlerini yahut o gün yapılan kıymetli bir konuşmayı unutmak üzere…

Kelime bulma zahmeti: Konuşma sırasında hakikat kelimeyi bulmada zorluk çekme, cümle kurarken orta verme ya da yanlış sözler kullanma.

Görevleri tamamlamada zahmet: Günlük işlerde, bilhassa birden fazla adım gerektiren işlerde zorlanma. Örneğin, tanımlara uygun yemek yapma yahut faturaları ödeme üzere.

Karar verme ve muhakemede bozulma: Basit kararlarda zorlanma, olağanda basitçe yapılan finansal kararlar üzere işlerde kusurlar yapma.

Planlama ve tertip problemleri: Planlama gerektiren misyonlarda başarısızlık, evvelden çarçabuk yapılan tertip vazifelerinde zorlanma.

Sosyal çekilme: Sosyal aktivitelere ve hobilere olan ilginin azalması, evvelce keyif alınan toplumsal etkinliklerden kaçınma.

Ruhsal değişiklikler: Depresyon, dert yahut sonluluk üzere duygusal değişiklikler, değişken ruh hali, evvelce keyif alınan aktivitelere karşı ilgisizlik.

Yönlendirme ve mekansal problemler: Yolunu kaybetme ya da tanıdık yerleri tanımada zahmet çekme.

ORTA EVRE

Alzheimer’ın orta evresinde hasta vakit ve yer algısını yitirmeye başlar, önemli oranda ruh hali değişiklikleri yaşamaya başlar. Bu durum, toplumsal münasebetlerini ve günlük konuşmalarını olumsuz tesirler. Bu evrede beyindeki ziyanlı proteinlerin yayılması ve hudut hücreleri ortasındaki bağlantının bozulması daha bariz hale gelir. Bu da günlük ömür aktivitelerinin önemli biçimde etkilenmesine yol açar ve hastalar giderek daha fazla takviyeye ve nezarete gereksinim duyar. En kıymetli belirtiler; daha önemli hafıza kaybı, lisan kullanımında bozulma, karar verme kabiliyetinde azalma, kolay sonlanıp, üzülme, giyinme, banyo yapma ve tuvalet için dayanağa gereksinim duyma, zaman-mekan kavramında bozulma, toplumsal maharetlerde azalma, halüsinasyonlar görme, yürümede zorlanma, uyku tertibi ve konuşmaları takip etmede bozulmalardır.

GEÇ EVRE

Hasta bu evrede artık daima bakıma muhtaçlık duyar hale gelir, büyük kişilik değişiklikleri gösterir ve yakın aile üyelerini tanıyamaz hale gelir. Fizikî ve bilişsel fonksiyonlarda önemli bozulmalar görülür; yutma zahmeti, hareket kabiliyetindeki sorunlar ve genel motor işlevlerinde düşüş üzere belirtiler daha da barizleşir. Ağır hafıza kaybı, irtibat kuramama, enfeksiyon, beslenme sıkıntıları üzere sıhhat sorunlarıyla daha sık müsabaka, duygusal reaksiyonlarda azalma ve uyku tertibinde bozulmalar görülür.