Yağda fırsatçılık: Kur düştü fiyatlar düşmüyor

Ayçiçek yağında son aylardaki fiyat artışı yüzde 75’i buldu. 5 litrelik sıvı yağın fiyatı 40 liradan 70 liraya çıkarılmasının gerisinde yatan en değerli neden spekülatif artırımlar olarak dikkat çekiyor. Ağustos-Kasım 2020 devrinde yüzde 40 zamlanan 5 litrelik ayçiçek yağının fiyatı 40-50 liradan evvel 60 liraya çıkarıldı. İthalattan kaynaklı hammadde maliyetinin artışı münasebet gösterilerek yapılan fahiş artırımların akabinde 5 litrelik sıvı yağın fiyatının 70-80 liraya kadar tırmandırıldı.

Ekim ayının ortalarında kurlarda yaşanan artıştan kaynaklanan birinci dalga artırımlar, kurlar geri çekilse de geri alınmadı. Ekim ortasından bu yana Dolar/TL düzeyi 8,5’ten 7,40’a, Avro/TL ise 10,1’den 9 liraya geriledi. Buna rağmen yağ fiyatları aşağı düşmediği üzere, artmaya devam etmesi büyük reaksiyon çekiyor.

FIRSATÇILIK DİZ UZUNLUĞU

Döviz kurları son 3 ayda önemli ölçüde geri çekilmesine karşın, sıvı yağ fiyatlarının artmaya devam etmesi, “fırsatçılık” olarak bedellendiriliyor. Arz-talep istikrarıyla uyuşmayan spekülatif fiyat artışlarına kamuoyundan büyük reaksiyon var. Vatandaşlar, dünya genelinde yaşanması beklenen kuraklık mazeretiyle besin stokları yapan kısımlara yönelik kontrollerin sıklaştırılmasını istiyor.

KONTROLLERDEN NE ÇIKACAK?

Reaksiyonlar üzerine Ticaret Bakanlığı kontrollerini sıklaştırdı. Türkiye genelinde 19-20 Ocak’ta gerçekleştirilen fiyat kontrollerinde 562 işletme bazında 9 bin 870 eser incelendi. Elde edilen datalar Haksız Fiyat Kıymetlendirme Konseyi tarafından pahalandırılacak, Haksız fiyat artışı ile stokçuluk yaptığı tespit edilenlere idari para cezası uygulanacak. Ticaret Bakanlığı’na bağlı faaliyet gösteren “Haksız Fiyat Kıymetlendirme Kurulu”nun yaptığı kontrollerde nasıl bir sonuç çıkacağı merak ediliyor.

CAYDIRICI CEZALAR VERİLSİN

Bu hafta yapılan kontrollerde elde edilen datalar Haksız Fiyat Kıymetlendirme Şurası tarafından pahalandırılacak. Firmaların savunmalarının alınmasının akabinde haksız fiyat artışında bulunduğu tespit edilenler hakkında 10 bin liradan 100 bin liraya, stokçuluk faaliyetinde bulunduğu tespit edilenlere ise 50 bin liradan 500 bin liraya varan idari para cezası uygulanacak. Geçtiğimiz yıllarda da misal fiyat spekülasyonlarının yapıldığını hatırlatan vatandaşlar, caydırıcı olması için ceza ölçülerinin yükseltilmesi gerektiğini söylüyor.

ODALAR, BORSALAR VE BİRLİKLER NEDEN SESSİZ?

Haksız Fiyat Kıymetlendirme Kurulu’nda sivil toplum kuruluşlarının da bulanması dikkat çekiyor. Denetime takılan firmaların savunmalarının alınacağı heyette, bu firmaların üyesi oldukları sivil toplum kuruluşlarının da bulunmasının caydırıcı olmayan cezaların verilmesinde tesirli olup olmadığı merak ediliyor. Çünkü Ticaret Bakanlığı uyumundaki heyette, Adalet, Hazine ve Maliye, Sanayi ve Teknoloji, Tarım ve Orman bakanlıklarının yanısıra TOBB, TESK, üretici ve tüketici örgütleri, perakende kesimi temsilcileri de bulunuyor. Oda, borsa, birlik ve dernek üzere sivil toplum kuruluşlarının spekülatif artırımları yapan üyelerine neden sessiz kaldığı da merak ediliyor.

AYÇİÇEĞİ ÇEKİRDEĞİNİN %70’İ İTHAL

Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği (BYSD) bilgilerine nazaran Türkiye’de yılda 1,5 milyon ton ayçiçeği yağı tüketiliyor. Bu tüketiminin yüzde 85’ini ayçiçeği yağı oluşturuyor. Hal bu türlü olunca Türkiye’nin yıllık 1,8 milyon tonluk ayçiçeği rekoltesi; yağ üretimi için gerekli olan hammadde muhtaçlığının tamamını karşılayamıyor. Türkiye’nin yıllık sıvı yağ gereksiniminin tamamını içerden karşılayabilmesi için 3,5 milyon ton civarında ayçiçeğine daha gereksinim var. Bunun için ayçiçeği ekim alanlarının 2 katına çıkarması lazım.

STRATEJİK ESER İLAN EDİLSİN

Türkiye’nin yıllık ham yağ ithalatı 1 milyar dolara yaklaşıyor. Buna rağmen Türkiye, yılda yaklaşık 750 milyon dolarlık yağlı tohum ve yağ ihracatı yapıyor. İç talebi yerli üretimle karşılayabilmek için bir dizi önlemlerin alınması gerektiği tabir ediliyor. Bu önlemlerin başında buğdayda olduğu üzere yağlı tohumların da stratejik eser kapsamına alınması olduğunu belirten dal temsilcileri; ayçiçeği üretim programının gözden geçirilmesi gerektiğinin altını çiziyor.

Yenişafak