Yeni Öğretim Programına Eleştirel Bir Bakış: Eğitimizm (Maarifizm)

Her ne kadar eğitim, toplumun dönüşüm sürecinde kıymetli bir rol oynasa da bütünlük ve sürdürülebilirlik prensibi çerçevesinde öbür toplumsal, ekonomik ve politik ögelerin da hesaba katılması zaruriliği vurgulanmalıdır. Bu, eğitimizm perspektifinin daha geniş bir bağlamda ele alınarak eleştirel bir değerlendirmesini sağlayacaktır.

Egitimizm kavrami birinci olarak 2018 yılında Deneysel Toplumsal Psikoloji mecmuasında (Journal of Experimental Social Psychology) ele alınmıştır. Raporda terim, eğitimli bireylerin daha az eğitim almış olanlara karşı içsel ön yargısını tanımlamaktadır. Eğitimizm, düşük gelirli ve daha az eğitimli bireyleri dezavantajlı hâle getirirken tıpkı vakitte yapısal eşitsizliği de korumaktadır. Bu yazıda ise eğitimizm kavramı daha farklı bir manayla ele alınmaktadır. En kolay tarifiyle halkımızın yaygın olarak kullandığı iki sözlük bir slogan ile özetlenebilir: Eğitim Şart!

‘Eğitim Şart!’ sözünün altında yatan temel niyet, eğitimin bireylerin potansiyellerini gerçekleştirmelerine, bilgi ve marifet kazanmalarına ve topluma daha tesirli bir biçimde katılmalarına yardımcı olduğudur. Bu tabir birebir vakitte ekonomik kalkınma, toplumsal ilerleme ve kültürel zenginleşme açısından eğitimin kıymetini vurgular. Eğitim, bireylerin iş gücüne iştirakini artırarak ekonomik büyümeye katkıda bulunabilir. Toplumsal seviyede ise eğitim, şuurlu ve bilgili bireylerin oluşturduğu bir toplumun daha sürdürülebilir ve gelişmiş olmasına katkıda bulunabilir.

Eğitimizm akımının en inançlı üyeleri, yani eğitimistler, ekseriyetle eğitim topluluğunun önde gelen isimleri ortasında yer alan öğretmenler ve eğitim fakültesi akademisyenleridir. Bu küme, eğitimin bireylerin hayatlarını ve toplumu dönüştürmede kilit bir rol oynayabileceği inancını güçlü bir biçimde benimsemiştir. Eğitimistler, eğitimin yalnızca bireyleri bilgilendirmekle kalmayıp tıpkı vakitte toplumsal dönüşüme de katkı sağlayabileceğine inanırlar.

Eğitim fakültesi akademisyenleri ise eğitim sisteminin tasarımı, geliştirilmesi ve uygunlaştırılması üzerine çalışarak eğitimist ülkülere uygun stratejilerin ve siyasetlerin oluşturulmasına katkıda bulunurlar.

Bu küme, eğitimin yalnızca bireyleri değil, birebir vakitte toplumu daha adil, şuurlu ve gelişmiş bir hâle getirebilecek güçlü bir araç olduğuna dair bir vizyona sahiptir. Sonuç olarak, eğitimizm akımının en faal üyeleri olan eğitimistler, eğitimi yalnızca bir tahsil aracı olarak değil, birebir vakitte toplumsal değişimin anahtarı olarak gören bir vizyonu benimseyerek, eğitim topluluğunda tesirli liderlik rolleri üstlenirler.

Bu iki kümeye ek olarak politikler de aşikâr başlı ülkülerini gerçekleştirmek hedefi ile eğitimist yaklaşımlar çerçevesinde hayal ettikleri insan topluluğunun inşasında eğitim sistemlerini kullanırlar. Çağın muhtaçlıklarını bir kenara bırakıp kendi ülkü kuşaklarını yetiştirme gayesiyle halktan aldıkları yetkiye dayanarak eğitim sisteminde yaptıkları değişikliklerle insan mayalamaya çalışırlar. Son müfredat değişikliğinin temel referans noktası da bu olmaktadır.

Eğitimcilerin ve toplumun gözünde yüklü olarak toplumsal, kültürel ve ekonomik gelişmişliğin temelinde güçlü bir eğitim sistemi vardır. Bu niyetin ardındaki ana nedenler:

●      Birey Gelişimi: Güçlü bir eğitim sistemi, bireylerin bilgi, maharet ve yeteneklerini geliştirmelerine imkan tanır. Eğitim, bireylerin ferdî ve mesleksel potansiyellerini gerçekleştirmelerine yardımcı olur.

●      İnsan Kaynakları: Eğitim, bir ülkenin en kıymetli insan kaynağını oluşturur. Nitelikli ve eğitimli bir iş gücü, ekonomik kalkınma ve rekabet avantajı sağlar.

●      Toplumsal Ahenk ve İştirak: Güçlü bir eğitim sistemi, bireylere toplumsal pahaları, etik normları ve demokratik vatandaşlık şuurunu öğretir. Bu da toplumsal ahengi ve demokratik iştiraki takviyeler.

●      Teknolojik İlerleme: İleri seviyede bir eğitim sistemi, teknolojik yeniliklere ve bilimsel ilerlemeye öncülük edebilir. Bu da ekonomik ve toplumsal gelişmeyi takviyeler.

●      Sosyal Eşitsizliği Azaltma: Eğitim, toplumsal eşitsizlikleri azaltma potansiyeline sahiptir. Eğitim, fırsat eşitliği sağlar ve toplumdaki çeşitli kümelerin daha düzgün bir geleceğe ulaşmasına katkıda bulunabilir.

●      Kültürel Zenginlik: Güçlü bir eğitim sistemi, kültürel anlayışı artırabilir ve toplumun çeşitliliğini zenginleştirebilir. Eğitim, kültürler ortası anlayışı teşvik ederek toplumsal ahengi dayanaklar.

●      İnovasyon ve Yaratıcılık: Eğitim, öğrencilere eleştirel düşünme, sorun çözme ve yaratıcı düşünme marifetleri kazandırabilir. Bu da inovasyonu teşvik eder ve ekonomik kalkınmaya katkıda bulunur.

●      Ekonomik Rekabet Gücü: Güçlü bir eğitim sistemi, bir ülkenin ekonomik rekabet gücünü artırabilir. Nitelikli iş gücü, yüksek katma bedelli üretim ve hizmetleri takviyeler.

Bu nedenlerle, birçok toplum ve eğitimciler, güçlü bir eğitim sisteminin yalnızca bireylerin değil, tıpkı vakitte toplumların ve ülkelerin genel gelişmişliğinin temeli olduğuna inanır.

Bununla birlikte bu sayılanlar üzerinde eğitim sistemlerinin katkısı datalarla, bilimsel çalışmalarla desteklenmeyen ya da desteklense bile çalışmanın yapıldığı ülkenin genel gelişmişlik seviyesi düşünüldüğünde bile nedensellik ile bağlantı tahlillerinin birbirlerine karıştırıldığı bir durum ortaya çıkıyor. Tam Türkçe çevirisi “Korelasyon, nedensellik demek değildir!” olana “Correlation does not mean causation!” cümlesi maalesef eğitimistler tarafından tam anlaşılabilmiş değildir. Eğitimde yazılan, çizilen, anlatılan ne varsa daima bu çerçevede hem de biraz abartılarak anlatılır. “Şunu yaparsanız sonucunda şu gerçekleşir!” stilinde bilimsel temeli olmayan kolay önermelerin alıcısı çoktur alanda. En tanınmış akademisyenden kendince taşrada öğretmenlik yapan yeni atanmış öğretmene kadar, hepsinin gözünde, aşağı üst süreç bu türlü işliyordur: Türkiye’de eğitim ıslahatlarının işe yarayacağına dair inancın temel çıkış noktası da bu nedensel bakış açısıdır. Tüm bileşenler ellerindeki en güçlü aracın bu olduğuna dair bir inanç içerisindedirler.

Aslında tam olarak yanlışlı olduğumuz yer de burasıdır. Temel çıkış noktasının üstte bahsi geçen beklentilere yapılan ıslahatlar ile direkt ulaşabileceğimize olan inanç ilerleyen süreçlerde ıslahatı kadük bırakmaktadır. Daha da berbatı eğitimin kurtarıcı olarak görülmesi sistem üzerinde kaldırabileceğinden daha büyük bir baskı yaratmaktadır. Bir örnek verecek olursak 3 yıllık Ziya Selçuk devri bunun en net ispatıdır. Bana nazaran kendisi büyük eğitimistlerden olmasa da toplumdaki teveccüh kendisini önemli manada bu tarafa hakikat iteklemiştir. Başlangıçta her yerde “Elimizde sihirli bir değnek yok!” diyerek başladığı bakanlık macerası toplumsal beklentiler yüzünden maalesef istifa ile sonuçlanmıştır.

Ek olarak bu ve gibisi beklentiler sistemin paydaşlarını telaşlı, bilimsel ve felsefi olmayan, günü kurtarmaya yönelik, popülist ıslahatlara yönlendiriyor. Havalı isimler, dikkat alımlı tanıtımlar, herkesi ikna etmeye çalışmaların temel nedeni de bence budur. Dahası toplumsal mutabakata ulaşmadan zihinlerde yer alan “Selam İmam Hatiplim” marşının öğretimsel uyarlamasını tüm okullara bir Said Nursi Medresesi hayaliyle yaymaya çalışmak çok da açıklanabilir değil. Bu amaçla ulusal bir eğitim kurgusu yerine tekrar politik bir bakış açısı ile ıslahat yapmak, toplumu eğitim eliyle dönüştürmeye çalışmak hayaline sarılmak bilimsel bir değişimden çok siyasi bir maksat içermek gerçek değildir.

Özetle sistem üzerindeki toplumsal baskıyı taşıyabilecek durumda değildir. Bunun yanında hepimizin malumu olan imtihan sistemlerinin yarattığı baskı ise ıslahatların fonksiyonsuz birer yatırıma dönüşmesine neden olmaktadır.  Yazının devamında bunlara vurgu yapacağım. Sağlıcakla…

Instagram

Twitter

Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio