Türkiye-Yunanistan ilişkileri: “Gerginlik endişe verici”

DW: Sayın Seufert, Yunanistan ile Türkiye ortasındaki gerginlik sürüyor. Türk Hükümeti üyelerinin Ege Denizi’ndeki Yunan egemenlik alanına yönelik itirazları ne kadar ciddiye alınmalı?

Günter Seufert: Orta vadede Yunanistan’ın büyük Ege adalarındaki egemenliğinin sorgulanması ciddiye alınmalıdır, zira bu bahiste hem Türk Hükümeti hem de muhalefeti ortak bir konumu paylaşıyor. Fakat kısa vadede büyük bir tırmanma tehlikesi görmüyorum. Türkiye şu anda Doğu Akdeniz’i sınırlayan öteki ülkelerle bağlantıları yumuşatmaya çalışıyor ve bu durumda adalarda bir gerginlik yapan olmayacaktır.

Türkiye, Akdeniz’in güneydoğusunda sondaj faaliyetlerine tekrar başladı. Abdülhamid Han gemisi şu sıralarda Türkiye karasularında bulunuyor ancak telaş de var. Bu bir savaş tehdidi olabilir mi?

Yunanistan’ın münhasır ekonomik bölgelerinde sondaj faaliyetleri yürütmek Yunanistan’ın egemenliğini direkt tehdit etmese de, kuşkusuz bir provokasyondur. Türkiye 2020 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti’nin münhasır ekonomik bölgelerinde sondaj faaliyetleri gerçekleştirdi ve Yunanistan’ın Girit Adası açıklarındaki münhasır ekonomik bölgesini sorguladı. Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan ve Avrupa Birliği (AB) sonundaki ülkeler, Türkiye’nin işleri oldu bittiye getirmesine giderek alıştılar. Bu orta ve uzun vadede çok tasa verici. Lakin şu anda bundan bir savaşın ortaya çıkacağını düşünmüyorum.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın nitekim Yunanistan yahut Kıbrıs ile bir gerginlik istediğine inanıyor musunuz? Yoksa bu yalnızca iç siyasete yönelik bir şov mi?

Bunun iç siyasette muhakkak çok büyük bir değeri var. Hükümet ne kadar kararlı olursa, Türkiye’de halk tarafından o kadar çok beğeni toplar ve muhalefetin de aslında bu bahiste farklı bir görüşü yok. Enteresandır ki Türkiye, Yunanistan’ın Ege Adalarını on yıllardır silahlandırmasına katlanmışken, artık bunu ansızın bir tartışma konusu haline getirdi. 2020’de bu bahis çok fazla konuşulmazken, bunun yerine Kıbrıs ve özel ekonomik bölgeler gündemdeydi. Bu nedenle Türkiye’nin sorunu hakikaten tırmandıracağını düşünmüyorum. Kıbrıs sıkıntısında ise durum farklı. Orada, Ersin Tatar’ın Kıbrıs’ın kuzeyinde “Cumhurbaşkanı” olarak seçilmesiyle uzun vadeli bir stratejinin adım adım uygulandığını görüyoruz. Erdoğan iktidarda kalırsa, Avrupa ile ilgiler düzelmezse ve Türkiye üzerindeki ekonomik baskı azalırsa, Türk Hükümetinin Kıbrıs’ın en son bölünmesini sağlamak için birtakım devletleri Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni tanımaya ikna etmeye çalışacağını düşünüyorum.

Fotoğraf: ADEM ALTAN/AFP

Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, birkaç hafta evvel Atina’ya yaptığı ziyarette Yunanistan’ın Ege Denizi’ndeki egemenlik haklarının yadsınamaz olduğunu söyleyerek Yunanistan lehine net bir hal aldı. Bu hususta ne diyorsunuz?

Burada iki gelişme yan yana geldi: Yeşiller Partisi’nden bir Dışişleri Bakanı ve Türkiye’nin, Yunanistan’ın Ege Adalarına yönelik gerginlik siyaseti. Yeşiller seçim programlarında Türkiye’ye karşı daha unsurlu bir siyaset izleyeceklerini, insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne daha fazla değer vereceklerini açıklamışlardı. 2020’de Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Türkiye ortasında özel ekonomik bölgeler konusunda bir uyuşmazlık yaşandı. Bu bahiste tüm partiler maksimalist konumlara sahip olduklarından, Almanya’nın istikrarlı bir siyaset izlemesi sıkıntı değildi. Lakin Yunan Adaları’nın durumu hakkında tartışılacak çok az şey var. Bu mevzuda Avrupa ülkelerinin Dışişleri Bakanları, Adaların Yunanistan’a ilişkin olmasının elbette sorgulanmaması gerektiğini belirtebilirler.

Almanya’nın Türkiye’ye yönelik siyaseti genel olarak değişti mi?

İlgi alanları pek değişmedi. Alman Hükümeti Türkiye ile güzel bağlantılara büyük değer veriyor. İki ülke ekonomik, toplumsal ve politik olarak daha evvelce de olduğu üzere birbirine çok yakın.

Muhtemelen ne Almanya’nın ne de Türkiye’nin birbirinden öteki hiç bir ülke ile bu kadar ağır bağlantısı vardır. Değişen şey, öbür bir partiden farklı öncelikleri olan yeni bir Dışişleri Bakanının gelmiş olması. Tıpkı vakitte Türkiye’deki iç siyasi durum daha da sertleşti ve demokrasi ve insan hakları eskisinden de makus bir duruma geldi. Türkiye ayrıyeten Suriye’nin kuzeyine yeni bir operasyon için hazırlık yapıyor.

Almanya, Yunanistan ile Türkiye ortasındaki uyuşmazlığı çözmede yanılgı mı yapıyor?

Geçmişte Federal Hükümetin tavrının büyük bir yanılgı olduğunu düşünmüyorum. Denizaltıların tedariki tartışılabilir.

Bu hem Almanya’da hem de Yunanistan’da çok tartışmalı bir bahis. Ankara’ya yeniden de Alman denizaltı bileşenlerini verilecek mi?

Türkiye Uzmanı Günter SeufertFotoğraf: DW

Denizaltıların bileşenlerinin de teslim edileceğini varsayıyorum. Bu evvelki Federal Hükümetin kararı. Almanya’da şu anda bu kararı değiştirmeye yönelik bir davranış görmüyorum.

Yunanistan ve Kıbrıs Türkiye konusunda kusur mı yapıyor?

Yunanistan, Türkiye’nin Ege’deki askeri varlığını küçültmesi ve saldırgan telaffuzunu değiştirmesi karşılığında Ege Denizi’ndeki adalarda askeri varlığını azaltmayı önerebilir. Kelam konusu olan inanç tesis etmek. Kıbrıs Cumhuriyeti benim görüşüme nazaran iki yanılgı yaptı: Kıbrıs Türklerinin itimadını kaybetti, böylelikle (onlar da) Ankara’ya yöneldiler. Türkiye’nin AB üyelik sürecini çok uzun müddet engelledi. Türkiye’nin (AB’ye) artık katılmak istemediği göz önüne alındığında, AB’nin Ankara’ya karşı da büyük bir baskı aracı yok.

Berlin Bilim ve Siyaset Vakfı (SWP) bünyesindeki Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi’nin (CATS) Yöneticisi, Sosyolog Günther Seufert, Türkiye üzerine yazdığı çok sayıda kitap ve makalelerle biliniyor.