Türkiye-İsrail Arasında Ticaret Boyutu Ne? Ne Alıyoruz Ne Satıyoruz?

Hamas ve İsrail arasında başlayan ancak Filistin halkına yönelik orantısız şiddete ve vahşete dönen savaşta, politika uzmanların tartışmaları sürüyor. Türkiye-İsrail ilişkilerinde dönemsel gerilimler görülüyor. En önemli iki olaydan biri “Davos Krizi”, diğeri de “Mavi Marmara Saldırısı” olmuştu.

‘Davos Krizi’ ya da ‘one minute’ çıkışı olarak da hatırlanan olay, 29 Ocak 2009’da Davos’ta düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu panelinde dönemin Başbakanı olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dönemin İsrail Cumhurbaşkanı olan Şimon Peres’e yönelik İsrail’in Filistin’e karşı uyguladığı zulüm hakkında sert ifadeleri ve sonrasında paneli terk etmesidir.

Diğer önemli olay da “Mavi Marmara saldırısı” olarak bilinen İHH İnsani Yardım Vakfı ve Özgür Gazze Hareketi’nin organize ettiği, Gazze’ye insani yardım taşıyan 6 gemiye, İsrail’den 70-80 mil açıktaki Akdeniz’de uluslararası sularda 31 Mayıs 2010’daki İsrail Savunma Kuvvetleri’nin yaptığı saldırıdır.

Olayda, 800 yolcusu bulunan Mavi Marmara gemisinde  10 yolcu gemiye çıkan İsrailli komandolar tarafından öldürülürken, yaklaşık 60 kişi de yaralandı. Bu olay üzerine sert tepki veren Türkiye, İsraille ilişkilerini sonlandırmıştı. İsrail, olaydan 3 yıl sonra Türkiye’den resmi özür dilemiş ve saldırıda hayatını kaybedenlerin ailelerine tazminat ödemeyi kabul etmiştir.

Dönelim tüm bu süreçlerde Türkiye-İsrail ticari ilişkilerine, Son günlerde artan, hatta İsrail ile alakası olmayan birçok şirketi de kapsayan, ekonomik tepkiler ve boykot çağrılarına bakalım.

Ekonomim’de Alaattin Aktaş, ‘İsrail’e ne satıyor, onlardan ne alıyoruz?’ başlıklı yazısında ekonomik boyuta değiniyor. 

Aktaş öncelikle protestoları eleştiriyor: Öyle tuhaflıklar görüyoruz ki, gerçekten İsrail kaynaklı olup olmadığı bile tartışılabilecek ürünler para ödenip satın alınıyor, sonra da tüketilmeyip atılıyor, dökülüyor. O malı İsrailli bir şirket üretiyorsa satın alıp kullanmamak o şirkete para kazandırmak olmuyor mu? Zararı bize…

Aktaş, İsrail’in olduğu sanılan şirketlere ya da farklı yabancı şirketlere boykot konusuna şu bakış açısıyla yaklaşıyor: “Şirket Türkiye’de kurulmuş ve burada faaliyet gösteriyorsa, burada bizim vatandaşımız çalışıyor, istihdam sağlanıyor, vergi geliri elde ediliyor, ihracat yapılıp döviz kazanılıyor.”

Son olarak da, ‘Yapabiliyorsak bu ülkeyle olan ticareti durduralım’ diyor ve ekliyor: 

Bakın İsrail’in süpermarket zincirleri bu yönde adım attı bile. Biz de atalım. Burada üretilen ürünlerle uğraşmayın! Gelin ticarete odaklanalım. Eğer yapabiliyorsak, durduralım bu ticareti. Ama bakın zararlı çıkarız. İlk dokuz ayda İsrail’e 4,2 milyar dolarlık mal satmışız ama aldığımız malların tutarı 1,3 milyar dolar.

2013-2023 döneminde (2023 ilk 9 ay sadece) ithalat-ihracat seyri bu şekilde görünüyor.

Aktaş, finalde de “Türkiye aradaki farkı elbette bir şekilde yerine koyar” derken, yeni pazarlar bulmak kolay değil, ticareti durdurmak hiç kolay değil derken,

“Türkiye’de bizim mühendisimizin, işçimizin çalıştığı, bizim araçlarımızla taşınan, bizim ihracat hanemize yazılan ürünleri üreten tesislerle uğraşmaktansa, mümkün oluyorsa ticareti durdurmak çok daha az olumsuz etki doğuracak bir adımdır” diye de bitiriyor.