Tükenmişlik sendromu depresyon mu? Tükenmişlik sendromu ile baş etmenin yolları…

İlk defa 1974’te Herbert Freudenberger tarafından “başarısız olma, yıpranma, güç ve gücün azalması yahut tatmin edilemeyen istekler sonucunda bireyin iç kaynaklarında meydana gelen tükenme durumu” formunda tanımlanan tükenmişlik sendromu, çağdaş çağın en yaygın ruhsal problemlerinden biri olan son yıllarda sıkça duyuluyor. Dünya Sıhhat Örgütü tükenmişlik sendromunu ‘başarıyla yönetilemeyen kronik iş yeri stresi’ olarak tanımlıyor. 

TÜKENMİŞLİK SENDROMU DEPRESYON MU?

Tükenmişlik sendormu ekseriyetle depresyon karıştırılır. Her ikisinde de motivasyon ve zevk alma azalır lakin depresyonda olumsuz hisler iş, aile, toplumsal ilgiler üzere tüm ömür alanlarında kendini gösterirken tükenmişlik sendromu yalnızca işle ilgilidir. İş kuralları düzelirse psikolojide de güzelleşme olur.

TÜKENMİŞLİK SENDROMU NEDİR?

Tükenmişlik sendromu, dünya çapında ruh sıhhati uzmanları tarafından kullanılan bir teşhis rehberi olan DSM’de listelenmemiş olsa da, 2019’da Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) tarafından kabul edildi.

Uzmanları, tükenmişliği “başarılı bir biçimde yönetilemeyen kronik iş yeri stresi”nin bir sonucu olarak tanımladılar. DSÖ’ye nazaran, tükenmişlik yaşayan biri bitkin, zihinsel olarak işinden kopuk ve artık üretken değil.

Klinik psikolog Dr. Aria Campbell-Danesh, “Tükenmişlik, iş gerilimi ve iş yerindeki dengesizlik ile bağlıdır. Talepleri kâfi kaynaklar olmadan yönetmek için yüksek iş talepleri yaşanınca tükenmişlik oluşuyor” dedi.

McMichael, “Tükenmişlik, esasen kopuk ve ilgisiz hale geldiğiniz duygusal semptomlarla bağlıdır. Rastgele bir şey yapmak için çok az motivasyonla kendinizi boş, umutsuz ve çaresiz hissedersiniz.” derken “baş ağrısı, mide ağrısı, sırt ağrısı yahut uyku sorunu gibi” fizikî semptomların da ortaya çıkabileceğini söyledi.

TÜKENMİŞLİK SENDROMUNU NELER TETİKLİYOR?

Tükenmişlik sendromunu tetikleyen faktörler şöyle sıralanmaktadır;

İş denetiminin elde olmaması. İşe geliş-gidiş saatlerinin, iş yükü ve yapılacak işlerin kararının kişinin elinde olmaması.

İşyerinde alakaların bozuk olması, şahıslar ortası huzursuzluk, baskıların olması.

Görev tarifinin, beklenti ve sorumlulukların meçhullüğü.

Kendi etik anlayışınızın iş yeri etik anlayışıyla uyumlu olmaması.

Zamanla yarışarak işi yetiştirme telaşının olması. Korku altında odaklanmak için daha fazla güç harcamak zorunda kalmak.

Çevreden gereğince dayanak almamak. İşyerinde yahut özel hayatta gerekli toplumsal takviyesi alamamak, yaşanan gerilimi, çatışmaları, olumsuz hisleri paylaşamamak.

TÜKENMİŞLİK SENDROMUNUN BELİRTİLERİ

Stresli bir hayat biçimi, insanları çok baskı altında bırakabilir. Tükenmiş, boş, çaresiz ve problemlerle baş edemediklerini hissederler. Tükenmişlik sendorumunda muhakkak başlı belirtileri şu halde özetleyebiliriz:

– Çok yorgunluk ve enerjisizlik
– Kalp çarpıntısı, midede şişkinlik
– Sık aralıklarla kabız olma yahut hastalanma
– Uyku sorunu, uyumakta ve uyumakta zorluk çekme
– Teneffüs zahmeti çekmek
– Başta sırt ve bacaklar başta olmak üzere yaygın bedensel ağrılar

Tükenmişlik sendromunun zihinsel belirtileri

– Evvelden sevdiği faaliyetlerden çabucak sıkılma
– Dikkat dağınıklığı, unutkanlık ve dalgınlık
– Karar verme zahmeti ya da kararı erteleme eğilimi

Tükenmişlik sendromunun duygusal belirtileri

– Yaygın ümitsizlik hissi
– Özgüven eksikliği yaşama
– Çok sık hayal kırıklığı duygusu yaşama
– Kendini kıymetsiz hissetme durumu
– Tenkitlere katlanamama
– Çok şüphecilik
– Ağır kaygılanma ve huzursuzluk hali

TÜKENMİŞLİK SENDROMU BİZATİHİ GEÇER Mİ?

İlk evrelerde çok çalışmanın güzel bir şey olduğu sanılmaktadır. Bu nedenle dinlenmeye vakit ayrılmaz. Bu tempo uzun sürerse bedensel ve ruhsal çöküntü oluşabilmektedir. Müdahale edilmezse, yorgunluk, uykusuzluk, telaş bozuklukları, depresyon, alkol bağımlılığı, kalp hastalıkları, obezite, bağışıklık sisteminin zayıflaması ve buna bağlı hastalıklar görülebilmektedir.

TÜKENMİŞLİK SENDROMUNDAN KURTULMANIN YOLLARI

Bilim insanları, tükenmişlik yahut depresyon belirtilerine sahipseniz, yardım almanız gerektiği konusunda hemfikirler.

1. Hayatınızın önceliklerini belirleyin. Bu öncelik; aile olabilir, sıhhat olabilir, arkadaşlar ve toplumsal etraf olabilir. Örneğin, önceliğiniz aile ise, uzun müddet çalışıp yorgun konuta gelmek, ailenize vakit ayıramamak bir mühlet sonra işe karşı kızgınlığa ve bıkkınlığa neden olur. Ehemmiyet verdiğiniz etkinliklere mümkün olduğunca vakit ayırın, her akşam aileniz ile yemek yiyin. Onlarla vakit geçirerek asıl yapmak istediğiniz şeyi yapmanın verdiği doyum, huzursuzluk ve kızgınlığı azaltır.

2. Tükenmişliğinizin nedenini belirleyin. Bu neden iş yoğunluğu olabilir, çalışma saatleri olabilir, şahıslarla çatışmalar olabilir, takviye alamamak olabilir. Bu nedeni belirlemek ve kabullenmek sorunun tahlilinde atılacak birinci adımdır.

3. Sorun kaynağı belirledikten sonra, tahlil için işvereniniz yahut iş arkadaşlarınızla konuşun. Hisleri paylaşmanın ve toplumsal takviyenin, olumsuz hislerle baş etmede yararı araştırmalarla gösterilmiştir.

4. Gün içinde kısa ortalar verin.

5. Ailenizle, arkadaşlarınızla vakit geçirin.

6. İşin size uygun olup olmadığını gerçekçi olarak değerlendirin. Uygun olmadığını düşünüyorsanız alternatifler arayın. Severek yapabileceğiniz, ilgi alanınıza daha uygun bir işte çalışıp çalışamayacağınızı araştırın.

7. Spor yapın. Beşerler ağır olduklarında birinci vazgeçtikleri şey spordur, meğer sistemli spor gerilimle başa çıkmanızı kolaylaştırır. Akşam yürüyüşüne çıktığınızda yararlarını çabucak görürsünüz, sonraki gün vücudunuz ve ruhunuz dinlenmiş olur.

8. Kâfi ölçüde, en az 7-8 saat uyuyun.

9. Hafta sonlarını dinlenmeye ayırın.

10. Sağlıklı beslenin. Bol zerzevat ve meyve tüketin. Ağır çalışma temposu beslenme tertibini bozar.

11. Kitap okumak, örgü örmek, fotoğraf yapmak üzere sakinleştirici hobiler edinin.