TCMB Başkanı Karahan’dan ‘500 ve 1000 liralık banknotlara ihtiyaç var mı?’ sorusuna yanıt

‘Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, enflasyon amaçlarının gerçekçi olduğunu belirterek, gayesi, her bilgiyle birlikte tekrar gözden geçirdiklerini tabir etti.

Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde, milletvekillerinin sorularını yanıtladı.

‘Enflasyonla gayret programımız mutlaka sıcak para üzerinden değil’

TCMB Başkanı Karahan, “Dezenflasyon sürecinin sıcak parayı çekerek olduğu” tarafındaki tenkitlere, “Enflasyonla gayret programımız katiyetle sıcak para üzerinden değil. Talep üzerinden, talebi denetim ederek enflasyonu düşürme maksatlı. Bununla birlikte enflasyon beklentilerini ve fiyatlama davranışlarında bozuklukları düzeltme gayeli. Bu beklentilerde ve fiyatlama davranışlarında düzelme hayli zati ithalat da olağanlaşacak. Bununla birlikte cari açıkta kalıcı düzgünleşme olacak” karşılığını verdi.

Bunun, dünyanın her yerinde siyaset faiziyle yapıldığını, kendilerinin de misal bir program işlediklerini anlatan Karahan, “Son 1,5 ayda rezervlerdeki güzelleşmeye bakarsak bunun üçte birinin yurt dışı kaynaklı olduğunu görüyoruz. Geri kalan üçte biri bireysellerin döviz mevduatlardan Türk lirasına, öteki üçte biri de ihracat gelirleri ve kurumlarımızın Türk lirasına dönmesinden kaynaklanıyor” sözlerini kullandı.

Karahan, Türkiye’nin cari açıkta finansman sorunu olmadığını vurgulayarak, “Bizim sıcak paraya, bu biçimde, bu manada gereksinimimiz yok. Talebi soğutmak, beklentileri düzeltmek ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmayı düzeltmek için yapmamız gereken faiz artışının yan tesiri olarak sermaye artışı da geliyor” dedi.

‘Para siyaseti kararlarını alırken resmi enflasyon bilgilerini dikkate alıyoruz’

Karahan, yalnızca rezervlerdeki güzelleşmenin değerli olmadığını, kalıcı bir halde tek hanelere düşmesi ve daha sonra yüzde 5’e inmesinin kalıcı muvaffakiyet için epeyce kritik olduğunu söyledi.

Enflasyon maksatlarının belirlenme sürecini anlatan Karahan, birçok varsayımın girdiği bir modelin olduğunu, bunlar ışığında enflasyon görünümünün ortaya çıktığını belirtti. Karahan, “Tek bir sayıda değil. ‘Yüzde 38 diyoruz’ lakin etrafında bir band var. Birtakım varsayımlar var. Şu anda risklere baktığımızda üst istikametli risklerin ağır bastığını görüyoruz. Şu anda enflasyon maksadımızın gerçekçi olduğunu düşünüyoruz. Her gelen bilgiyle birlikte tekrar gözden geçiriyoruz. Orta amaç çerçevesinde siyaset duruşumuzu belirliyoruz” diye konuştu.

‘Bizim bilgilerimizle TÜİK’in bilgilerinin dengeli olduğunu düşünüyoruz’

Karahan, TÜİK’in Eurostat’ın koyduğu milletlerarası standartlara uygun hareket ettiğini, metodolojisinin net olduğunu tabir ederek, “Biz de TCMB bünyesinde piyasadan fiyat topluyoruz. Öbür varsayımlarla birleştirerek aşikâr varsayımlarda bulunuyoruz. Bizim bilgilerimizle TÜİK’in bilgilerinin dengeli olduğunu düşünüyoruz. Para siyaseti kararlarını alırken resmi enflasyon bilgilerini dikkate alıyoruz. İTO’nun datalarını de değerli buluyoruz” değerlendirmesinde bulundu.

‘Performans ödemesi yeni bir uygulama değil’

Milletvekillerinin Merkez Bankası çalışanlarına “performans” tazminatı sorularına Karahan, şu karşılığı verdi:

‘Kurun daha stabil olması yabancı para kredi iştahını artırıyor’

Karahan, bankaların döviz kredisi vermesini sınırladıklarını anımsatarak, faiz artırımıyla birlikte transfer düzeneğini desteklemek için ek adımlar da attıklarını söyledi. Türk lirası kredilerde büyüme limiti olduğunu belirten Karahan, yabancı para kredisinin de yaklaşık yüzde 4 civarında arttığını kaydetti. Bunun enflasyon açısından sorun olduğuna işaret eden Karahan, “Kurun daha stabil olması yabancı para kredi iştahını artırıyor. Türk lirası kredilerinin faizlerinin artmış olması iştahı artırıyor. Biz bunu sınırlama emeliyle yüzde 2 limit getirdik. Yüzde 2 limiti aşan bankaların zarurî karşılık tesis etmesi gerekiyor” tabirlerini kullandı.

İhracatçılara getirilen yüzde 40 döviz satışına da değinen Karahan, bu uygulamanın devam edeceğini öngördüklerini bildirdi. Bu oranı değerlendirebileceklerini lisana getiren Karahan, “Rezerv güçlendikçe, enflasyon düşeceğine olan inanç arttıkça ve piyasa şartları el verdikçe yüzde 40’ı değerlendirebiliriz” diye konuştu.

Merkez Bankasının kripto düzenlemesinde etkin rol almadığı tenkitlerine Karahan, “Merkez Bankası olarak ödemeler ekosistemine dair katkılarımızı yaptık, çalışmalar mühletince yapmaya da devam edeceğiz” cevabını verdi.

Karahan, Para Siyaseti kararlarını enflasyon görünümüne nazaran aldıklarını anlatarak, haziran 2023’ten itibaren güçlü bir sıkılaştırma süreci yaptıklarını, enflasyon ana eğiliminde de bir düşüş kelam konusu olduğunu belirtti. Karahan, “Belirgin ve kalıcı bir düşüş olana kadar da bu sıkı duruşu sürdüreceğiz” dedi.

‘Asgari fiyat konusunda karar verici değiliz’

Anayasa Mahkemesi’nin, Cumhurbaşkanı’nın Merkez Bankası Lideri’ni misyondan alma yetkisiyle ilgili kararının anımsatılması üzerine Karahan, “Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne ahenk için çıkarılan kanun kararında kararnameye ait çok sayıda iptal kararı verdi. Bu iptal kararında lider ve lider yardımcılarının tüzel durumlarında bir değişiklik olmamıştır. Zira, bu konular 3 sayılı Cumhurbaşkanı kararında aslında yer almıştır. Bu karar epeyce kapsamlı. Merkez Bankasına mahsus değil. Benim yorum yapmam bu sebeple yanlışsız olmayacaktır” cevabını verdi.

Karahan, “enflasyonda bir numaralı risk taban ücrettir” tarafında bir açıklamasının olmadığının altını çizerek, “Asgari fiyat konusunda karar verici değiliz, tavsiye kurumu da değiliz. Enflasyonda maksatları ve kestirimleri belirlerken fiyatlarla ilgili birtakım varsayımlar yapmak zorundayız. Bunu yaparken de daha evvel yapılan tek artış istikametindeki açıklamaları baz aldık” diye konuştu.

Karahan, enflasyonu süratli ve kalıcı biçimde düşürdüklerinde alım gücünde artış olacağını vurguladı.

‘Enflasyonla gayret eden yalnızca Merkez Bankası değil’

Hükümet tarafından açıklanan tasarruf önlemlerini değerli bulduklarını belirten Karahan, “Enflasyonla gayret eden yalnızca Merkez Bankası değil. Hükümetimizin de çeşitli kanallardan yaptığı açıklamalar var. Bunu iç talebin dengelenmesi açısından epeyce kıymetli buluyoruz” değerlendirmesinde bulundu.

Merkez Bankasının bütçesini hazırlarken verimlilik ve aktiflik ögelerini göz önünde bulundurduklarını söz eden Karahan, bütçeyi tasarruf prensiplerini gözeterek hazırladıklarını bildirdi.

Karahan, işsizlik oranlarına bakıldığında ülkenin tarihî ortalamalarının epeyce altında olduğuna vurgu yaptı. İktisat siyasetleri konusunda tüm kamu kurumlarıyla eş güdüm içinde ve işbirliği halinde olduklarını tabir eden Karahan, ürettikleri tavsiyeleri ilgili kurumlarla paylaştıklarını söyledi.

‘KKM’ye talep azaldı’

Fiyat ve finansal istikrarı önceleyen bakış açısıyla yapısal ıslahat fikirleri üretmeye ve bunları paylaşmaya çaba ettiklerini kaydeden Karahan, son bir yılda uyguladıkları siyasetler sonucunda kur muhafazalı mevduata (KKM) olan talebin azaldığının altını çizdi.

‘KKM kaynaklı ziyan 833 milyar lira’

KKM’de kademeli devam eden azalma öngördüklerini bildiren Karahan, KKM kaynaklı zararın Merkez Bankası’nın faaliyet raporunda da yazdığını ve bu fiyatın üstü kapalı olmadığını belirtti. Karahan, “KKM kaynaklı ziyan 833 milyar lira. Son periyotta kur makul düzeyde gitgide gerçek pahalanma epeyce KMM’nin yükü olmuyor. Yani kur ödemesi yapılmıyor. Son periyotta açılan yani 2024 yılında ya da ondan evvelki birkaç ayda açılan KMM hesaplarına kur kaynaklı ödeme olmayacağını düşünüyoruz. Ancak geçen sene mayısta açılan birtakım hesapların vadesi uzun, bir kısmını vadesi mayıs ayında geliyor. Geçen yaz yaşanan kur artışı sebebiyle onların ödemesi şu anda yapılıyor. Bundan kaynaklı yılın 3-4 ayında yapılan birtakım ödemeler var” değerlendirmesinde bulundu.

Karahan, KKM ödemelerinin önemli manada likidite fazlasına sebep olduğunu bildirdi.

‘Dijital Türk lirası sürecinin birinci fazı muvaffakiyetle tamamlandı’

Merkez Bankasının bilançosunda yabancı para, altın varlık ve yükümlülüklerin olduğu bilgisini veren Karahan, bunların “değerlemesi” sonucunda kimi farkların çıktığını söyledi. Bu farkları “değerleme hesabında” izlediklerini tabir eden Karahan, bu hesabın değişim göstergesinin lehte ve aleyhte olabileceğini kaydetti.

Dijital Türk lirası sürecinin 3 fazdan oluştuğunu aktaran Karahan, birinci fazın muvaffakiyetle tamamlandığını; ikinci faz çalışmalarının başladığını anlattı. Bu kapsamda bu yılın sonuna kadar dijital Türk lirasının iktisadi, türel ve güvenlik boyutlarını kapsamlı olarak ele aldıklarına vurgu yapan Karahan, üçüncü fazda da dijital Türk lirasının yaygınlaşmasının deneneceğini bildirdi.

Karahan, tüm bu çalışmaların dinamik süreçler içerdiğini ve tam bir tarih vermenin sıkıntı olduğunu söyledi.

Dijital Türk lirasının, Türk lirasının tüm süreçlerde dijitalleştirilme projesi olduğunu belirten Karahan, yeni yatırım aracı olmadığını vurguladı. Karahan, Türk lirasına kalıcı geçiş için fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesinin değerli olduğunu söyledi.

‘Rezerv idaresi yaparken birinci gaye enflasyonu düşürmek’

Merkez Bankası’nın rezervlerine ve kurlara ait bir amaçlarının olmadığına dikkati çeken Karahan, “Rezerv idaresi yaparken birinci maksat enflasyonu düşürmek. En kıymetli maksat. Neden? Zira biz bunu kalıcı formda yapabilirsek, rezerv sorunu de ortadan kalkacak. Zira Türk lirasına ilgi artacak, ithalat makul düzeylere gelecek, cari açık daha makul düzeylere gelecek, tahminen cari fazla bile vereceğiz” sözlerini kullandı.

“Kar enflasyonu” konusunun son devirde ortaya çıktığını ve tartışıldığını lisana getiren Karahan, yapılan çalışmaları yakından takip ettiklerini söyledi.

“500 ve 1000 liralık banknotlara muhtaçlık var mı?” sorusu üzerine Karahan, bu kapsamda küpür kompozisyonunu farklı göstergelerle takip ettiklerini bildirdi. Üst banknotlara muhtaçlık olup olmadığının teknik tahliller sonucu ortaya çıktığını belirten Karahan, bu bahiste ünitelerin çalıştığını söyledi:

Çeşitli merkez bankalarının rezerv süreçleri yeterince altınlarını farklı merkez bankalarında tutabildiklerini tabir eden Karahan, bu uygulamanın yaygın olduğunu anlattı.