‘Suçlu doğa değil insan’

İTÜ Meteoroloji ve Afet İdare Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, Batı Karadeniz’de tesirli olan sağanak yağışın neden olduğu yıkım için, “Yaşananların tabiatla hiçbir ilgisi yok. Bu tablonun tüm sorumlusu doğal yaşama daima müdahale eden, dere yatağına bina yapan beşerler ve bunu durdurmayan yetkililerin cürmü. Global iklim değişikliğinin tesirlerini göz önünde bulundurarak, bu cins yapılaşmalara muhakkak müsaade verilmemesi gerekiyor. Karadeniz’de yaşanan son felaket, malumun ilanıdır” dedi. Yıkılan bölgelerin yeşil alan olarak ilan edilmesi gerektiğini de söyleyen Kadıoğlu, şöyle devam etti:

“Aynı yağmur her meskene yağdı lakin yıkılan konutlar dere kenarındakiler. Dere içine bina yapılamaz. Her sel felaketinden sonra tıpkı hususlar gündeme gelse de kimse yapılması gerekenler için efor göstermiyor. Kentsel dönüşüm kırsal için de gerekli ve bu cins dere yatağına yapılmış meskenler kesinlikle taşınmalı. Biz bunları söylesek de, sel olan bölgelerde yıkılan binaların yanına bina yapılmaya devam edecek. Unutuyoruz, ders almıyoruz.”

‘Doğanın intikamı değil’

Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Mühendisliği Anabilim Kolu öğretim üyesi Prof. Dr. Oğuz Kurdoğlu ise yapılan yanlışlar ve ortaya çıkan tabloyu şöyle yorumladı:

“Yıkılan konutlardan anlaşılıyor ki, taşkın yatağı işgal edilmiş ve dere ıslahı ismi altında beton kanallar yapılmış. Kastamonu, Sinop ve Bartın, bir yılda alacakları yağışı, birkaç saat içinde aldılar. Yaşananlar insan yanılgı ve ihmallerinden kaynaklanıyor. Doğayı suçlamak kolaycılık. Derelerin milyonlarca yılda oluşturduğu taşkın yatağına konut yapmayacaksınız. Afet dediğimiz felaket, insanların varlığıyla oluşan bir durum. ‘Doğanın intikamı’ üzere telaffuzlar yanlış. Dere yatağını ister, o yatakta huzur bulur. Felaket yaşanan bölgelerde taşkın düzlüklerinde muazzam betonlaşma görüyoruz. Yamaçlardan uzanan yüzlerce patika adeta ark görevi görerek, yağmur sularının dereye dönüşmesine neden oluyor. Meyilli yerde hem suyun şiddeti, hem de suratı artıyor. Üstelik bu sular üstlerden gereçleri taşıyarak, aşağıdaki yerleşim yerlerinde yıkımlara yol açıyor. Orman ve bitki örtüsü tahrip olmasa, yağmur suları daha salınımlı olarak yamaçlardan süzülür.”

‘İstinat duvarı doğal akışı bozuyor’

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi’nden Pof. Dr. Turan Yüksek dere yataklarının oluşu prestijiyle mühendislik olağanüstüsü doğal sistemler olduğunu vurgulayarak, şunları söyledi:

“Doğu Karadeniz’de bir halde dere yataklarına tecavüz kelam konusu. Debinin düşük olduğu vakitlerde matematiksel hesaplarla ölçek yaparak varsayımda bulunmak üzere bir yanlışa düşülüyor. Bu işleri tasarlayanlar 500 yıllık büyük ölçekli ölçümleri göz önünde bulundurmalıdır. Şayet Karadeniz’de dere yatakları ile oynanmamış olsa felaket bu boyutta olmazdı. Dere yataklarına istinat duvarı ördüğünüz takdirde doğal akışı bozarsınız. Bir öteki sorun da dere yataklarından taşan suyun nereye depolanacağı. Maalesef bu hesaplamalar yapılmıyor. Dere yataklarının kenarlarında kesinlikle taşkın alanları olması, buraların da tercihen yeşil alan kalması gerekir.”

‘Şehir modellerimiz çok yanlış’

TMMOB Etraf Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Meryem Kayan şu görüşleri lisana getirdi: “Birbirleriyle örtüşmeyen iki farklı dinamiğin sonucunu gördük. Karadeniz coğrafyası bu afetlere çok açık ve daima yağış alan bir bölge. Buna karşın dere yataklarında mesken yapılırken, gerekli kurumlar buna karşı tedbir almıyor. Dere yatakları ıslah ismi altında beton kanallar haline geliyor. Geçen yıl Giresun’daki tablonun benzerini gördük. HES işletmesinde ziyan görülmesin diye kapaklar açılıyor. Dere yatağı hacminin fazlası suyu taşıyamıyor. Eğimle birlikte büyük su kütlesi hızlanarak önüne ne katarsa denize ulaşmaya çalışıyor. Tipik bir Karadeniz tablosu ve baştan aşağı yanlışlar silsilesi. Kent modellerimiz yanlış. Bu biçimde devam ettğimiz sürece bu felaketleri yaşamaya devam ederiz.”

Fotoğraflar: Can Erok