Merkez Bankası Enflasyon Raporu Sunumunda Ekonomistlerin İlgisini Çeken Asgari Ücret Detayı

Asgari fiyat TCMB uhdesinde bir bahis değil. Tavsiye verilmesi de kelam konusu değil. Biz enflasyon varsayımlarımızı yaparken, birtakım varsayımlarda bulunmak durumundayız. Belirlediğimiz maksatlar var. Hizmet enflasyonunda emek ağır bir dal olduğumuz için hizmet enflasyonu üzerinde taban fiyatın tesiri kelam konusu.

Tek minimum fiyat artışı olacağı dillendirildiği için biz bunu varsaydık, bunun bağlantısını yaptık. Fiyat konusunda şu anda ücretlilerin yüksek enflasyondan ötürü erimesi kelam konusu. Bizim birinci yapmamız gereken şey kalıcı formda fiyat istikrarını sağlamak. Enflasyonu düşürürsek aslında kalıcı refah artışı olacaktır. Fiyatlar enflasyonist olmayacak halde, sağlıklı bir halde artmaya devam edecektir.

Bu tabloda gördüğünüz bir ekonometrik modelleme. Özetle şunu anlatıyor: Taban fiyat üzerinden kategorik olan yapılan modelde hizmet tarafında maaşların (asgari fiyat yüklü ve emek ağır olması nedeniyle) tesiri. 

Gelin ekonomistler ne demiş bakalım, çevirisini de yapacağız.

Özden şunları iletiyor: 

Türkiye’de talep taraflı bir enflasyon filan yok. Enflasyonun ana motoru şuan kar marjlarındaki agresif artış. Şirketlerin bunu yapmasının temel nedeni agresif gelir/kazanç talebi. Enflasyonun düşmemesinin nedeni de uygulanan siyasetlerin bu fiyatlama davranışını sınırlayıcı tesiri olmamasından kaynaklanıyor. Direkt yerine dolaylı vergi siyasetiyle, harcama kısarak vs. bu enflasyon çözülmez. Zira ortada agresif boyutlara ulaşmış bir harcama yok, bir talep yok. Hakikat bir vergi siyaseti ile agresif sektörel hatta daha mikro ölçekte firma bazlı kârlar baskılanmalı. Bu fiyatlama davranışı lakin bu türlü kırılır.

İroni yaparak yani modeli ti’ye alarak da modellemenin yüksek anlamlılık seviyesine yani sonuçların tesirli görüldüğü hesaplamasına bağlıyor.

Dün açıklanan Merkez Bankası Enflasyon Raporu’nda yer alan şu tablo yer yer tenkit alsa da birçok iktisatçının gereğince dikkatini çekmemişe benziyor. Halbuki latife üzere bir sonuç. Daha berbatı, anlaşılan bu abuk tablo, temmuzda minimum fiyata artırım yapılmasına karşı da kullanılacak.

Zira tablonun çabucak altında şu cümle yer alıyor: ”Son yıllarda fiyat ayarlamalarında geçmiş enflasyonunun daha değerli rol oynaması ve minimum fiyatın yılda iki defa güncellenmesi, taban fiyatın katsayısında artışı beraberinde getirmiştir”

Oysa ekonometriden az biraz anlayan biri dahi, bu türlü bir data ile bu türlü bir kolay tahlil yaparak bu kadar güçlü sonuçlar çıkarılmayacağını bilir! Çünkü işin ucunda taban fiyata artırım yapılmazsa milyonlarca insanın alım gücü ve hayat kalitesinde yaşanacak düşüş var.

Daha açık söyleyeyim önümüzde Tansu Çiller’in vaktiyle Y=C+I+G+X-M’yi tahminleyip R2=1 diye sunum yapmasıyla yarışır bir tablo var. Hal böyleyken çabucak her mevzuda sıklıkla görüş bildiren iktisatçılarımızın (istisnalar hariç) sessiz kalmasını anlamakta zahmet çekiyorum.

Anladığım kadarıyla, bir meslektaşımın tabiriyle, ”normal karakterlerin (her cins medyada sıklıkla yer alan ve sık sık görüş bildiren iktisatçılarımızı kastediyor) hepsi sisteme ahenk sağlama uğraşında.” Öyleyse çok yazık!

Model ve hesaplamalardaki teknik kusurlara dikkat çektikten sonra, aslında en çok bağı olan 4. değişken olan minimum fiyatın 3. sıradaki besin fiyatlarının önüne geçmesine vurgu yapıyor. Modelin, ‘asgari fiyatın tesirine odaklanmak üzere kurulduğunu’ da düşünürken, enflasyonun artışının geçmiş kayıpları telafi nedeniyle taban fiyat artışlarına neden olması tesirinin ise göz arkası edildiğini de belirtiyor ve kendisi şu özeti yapıyor:

Kısacası, bu model kamuoyunu taban fiyata temmuz ayında artırım yapılmamasına ikna etmek için kurulmuş üzere görünüyor. Ama model ekonometrik açıdan çok problemli üzere görünüyor ve üstelik düzgün olsa bile sonuçları taban fiyata artırım yapılmayarak enflasyonda sağlanacak düşüşün fazla olmayacağına işaret ediyor.