Korona gölgesinde 2020’ye damga vuranlar

İşte 2020’den geri kalanlar…

YILIN İSYANI

SİYAHLARIN HAYATI KIYMETLİDİR

ABD’nin Minneapolis kentinde 25 Mayıs’ta iki polis memuru tarafından gözaltına alındıktan sonra silahsız olmasına karşın yere yatırılarak 9 dakika boyunca boynuna basılarak öldürülen George Floyd’un vefat imgeleri ülkede büyük infial yarattı. ABD Lideri Trump’ın seçim yarışı devrinde çok sağcı birçok kümeyle ittifak kurmasının hâlihazırda liberal ve siyah haklarını savunan etraflarda rahatsızlık yarattığı bir periyotta Floyd’un vefatı çok sayıda eyalette ve dünyanın kıymetli başşehirlerinde büyük şovların başlamasına neden oldu. Şovların bir kısmı yağma olaylarına dönüşürken, Trump’ın göstericilere yönelik kullandığı sert telaffuz ve Demokrat kentlerin işgale uğradığı yorumları ülkede atmosferin yeterlice gerilmesine neden oldu. Floyd’un vefat manzaraları, ABD’de siyahların ırkları nedeniyle uğradığı polis şiddetinin en büyük göstergesi olarak kabul edildi.

YILIN MEYDAN OKUMASI

MAKSAT İRAN

İran’a karşı katı tavır sergileyen Trump idaresi, Irak’taki ABD büyükelçiliğine yönelik tehditleri münasebet göstererek, 3 Ocak’ta başşehir Bağdat’ta İran İhtilal Muhafızları’nın dış operasyonlardan sorumlu özel Kudüs Gücü kumandanı Kasım Süleymani’yi bir SİHA saldırısı ile öldürdü. Tahran bu suikasta 8 Ocak’ta ABD askerlerinin konuşlu olduğu Irak’taki Ayn al Asad Hava Üssü ile Erbil Memleketler arası Havalimanı’na füze saldırısı ile karşılık verdi. Bu misillemede ölen, yaralanan olmadı. 27 Kasım’da ise başşehir Tahran yakınlarında ülkenin en değerli nükleer bilimcisi Muhsin Fahrizade, park halindeki bir kamyonete monte edilmiş yapay zekâ ve uydu denetimli bir makineli tüfekle öldürüldü.

YILIN ZAFERİ

44 GÜNDE DESTAN

Azerbaycan, 28 yıldır Ermenistan işgali altındaki topraklarını geri alarak büyük bir zafere imza attı. Azerbaycan ordusu, 27 Eylül’de Ermeni güçlerinin açtığı ateşe karşılık vererek kurtarma operasyonu başlattı. 44 gün süren çarpışmalarda Ermenistan, füzelerle sivil yerleşimlerini amaç aldı. 90’dan fazla sivil bu hücumlarda hayatını kaybetti. Türkiye’nin ürettiği silahlı insansız hava araçlarının da (SİHA) değerli rol oynamasıyla Ermenistan ordusu büyük bir mağlubiyet aldı. Rusya’nın devreye girmesiyle birlikte Bakü, Erivan ve Moskova ortasında 10 Kasım’da üçlü ateşkes mutabakatı imzalandı. Dağlık Karabağ’ın dörtte biri ile işgal altındaki 7 rayon (idari birim) Azerbaycan’a yine katıldı. Bu savaşın en değerli sonuçlarından biri de Bayraktar TB2 modeli SİHA’ların başarısı ve Batı’da basın ile savunma çevrelerince takdir edilmesi oldu.

YILIN GÖZYAŞI

CİĞERİMİZ YANDI

Yanmaktan son anda kurtarılan Avustralya’daki koalaların imgesi hangimizin hafızasına kazınmadı ki. 2020’ye Avustralya’daki mega yangınlarla girdik. Ülkenin Yeni Güney Galler eyaletinde Eylül 2019’da başlayan yangınlar, tam 240 gün sonra, Mart 2020’de söndürülebildi. Yangınlar nedeniyle 34 kişi direkt, 445 kişi de duman ve teneffüs kasvetleri nedeniyle can verdi. 4 bine yakın mesken kullanılmaz hâle gelirken, 6 bin bina ziyan gördü. Yaklaşık 18.6 milyon hektar alan yandı. Tabiatın büyük ziyan gördüğü felakette, birçok çeşidin kuşağının tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu belirtildi. 8 bin koala yanarak can verdi. İklim değişikliği ve global ısınmanın bir sonucu olarak gösterilen dev yangınlar ekimde de ABD’de ortaya çıktı. California eyaletinde, 16 bin 200 kilometre kareyi bulan rekor seviyede alanın yandığı açıklandı.

YILIN KAHRAMANLARI

Elbet koronavirüsle çabada sıhhat çalışanlarına büyük misyon düştü. PCR testi için örnek alan özel giysili sıhhat vazifelileri, ajansların en çok servis ettiği kareler ortasında yer aldı.

YILIN ÇİFTİ

DÜNYAYA UMUT OLDULAR

Koronavirüs salgınının insanlığı çaresiz bıraktığı periyotta başlayan aşı çalışmaları dünyanın Uğur Şahin ve Hasret Türeci çiftiyle tanışmasına neden oldu. Şahin-Türeci çiftinin yönettiği Alman BioNTech şirketinin ABD’li Pfizer ile ortaklaşa ürettiği aşı, İngiltere, ABD, Kanada ve Avrupa Birliği’nde kullanımına onay verilen birinci koronavirüs aşısı olarak tarihe geçti. Aşı, birinci sefer aralık ayında İngiltere tarafından onay aldı. İngiliz Financial Times gazetesi, Türk çifti ‘yılın kişisi’ mükafatına layık gördü. Şahin-Türeci’nin, ölümlerin tepe yaptığı, dünya ekonomilerinin çöktüğü ve yüz milyonlarca kişinin işsiz kaldığı periyottaki büyük başarısı, Almanya’da topluma entegre olmuş Türk göçmenlerin ülkelerine ve insanlığa eşsiz katkılarına örnek olarak gösterildi.

YILIN UĞRAŞI

Türkiye’yi Doğu Akdeniz denkleminden çıkarma teşebbüsleri 2020’de ağır darbe aldı. 2019’un sonunda Birleşmiş Milletler’in Libya’da tanıdığı yasal Trablus hükümeti ile deniz yetki mutabakatına imza atan Ankara, 2020 yılında da Doğu Akdeniz’de hidrokarbon rezervleriyle ilgili faaliyetlerini hızlandırdı. Bu hedefle Oruç Reis sismik araştırma gemisi denize açılarak Navtex (denizcilere duyuru) ile duyurulan alanlarda arama çalışmaları yürüttü. Yunanistan’ın bilhassa geçen yaz aylarında savaş gemileri ile Oruç Reis’i engelleme uğraşları Türk Deniz Kuvvetleri’nin kararlı tavrı ile önlendi. Atina idaresi, 10-11 Aralık’ta düzenlenen Avrupa Birliği Önderler Zirvesi’nde de bu mevzuda beklediği dayanağı alamamanın hayal kırıklığını yaşadı. Türkiye’nin bu gayreti Yunanistan’ı müzakere masasına geri dönmeye zorladı.

YILIN KAYBEDENİ

TRUMP EVRESİNİN SONU

2020’nin güçlü ve ağır gündeminin en büyük kaybedeni ABD Lideri Donald Trump oldu. Salgının dünyada en sert vurduğu ülke olan ABD’de pandemi sürecini yönetemediği istikametinde ağır tenkitler alan Trump, büyük baskıyla geçirdiği bu altı ayın üstüne, seçimlere bir ay kalmışken koronavirüse yakalandı. 3 Kasım seçimlerinden yenilgiyle ayrılan Trump, ‘Baba Bush’tan 27 yıl sonra ikinci devri göremeyen birinci ABD lideri oldu. Demokrat rakibi Joe Biden, 20 Ocak’ta misyonu teslim almaya hazırlanıyor. Trump ise seçimlerin hileli olduğunda ısrarcı. 6 Ocak’ta taraftarlarını Washington’da şov düzenlemeye davet eden Trump, 2020’nin kaybedeni olduğunu kolay kabullenecek üzere durmuyor.

YILIN KÂBUSU

1.8 MİLYON CAN KAYBI

Yıla damgasını vuran şey, hiç kuşkusuz koronavirüsün ta kendisi oldu. Pandemi etrafında gelişen toplumsal ve ekonomik olaylar, yalnızca bu yıla değil, gelecek on yıllara damga vuracak nitelikte. Aralık 2019’da Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan COVID-19, başta pek ciddiye alınmamıştı. Şubat sonu ve bilhassa de mart ayı başında İtalya’da, daha sonra da ABD’de süratle yayılan virüs, bir anda dünyayı kasıp kavurdu. Bugün itibariyle 82 milyonu aşkın kişi virüse yakalandı. Bu şahıslardan 58.4 milyonu hastalığı atlatırken, vefatlar 1 milyon 800 bine dayandı. Koronavirüs birçoğumuzun yakınını aldı, götürdü. Lakin tekrar de 2020’yi, virüse karşı geliştirilen aşı haberleriyle umut dolu olarak kapatıyoruz.

YILIN UNUTULMAZI

KÂBE BİLE KAPANDI

Ünlü Collins Sözlüğü “milyarlarca insanı birleştiren bir deneyim” diye nitelendirdiği ‘lockdown’ı yani ‘karantina’ ya da ‘kapanma’yı yılın sözü seçti. Çağdaş dünya, ulusal ölçekteki karantinaların birincisiyle bahar aylarında tanıştı. Salgının Çin’den sonraki merkez üssü olacak olan İtalya, mart ayında karantina ilan etti. Onu süratle başka ülkeler izledi. Nisanda dünyanın yaklaşık yarısına, yani 3.9 milyar beşere meskende kalmaları söylenmişti. Her yıl milyonlarca Müslümanı bir ortaya getiren Kâbe dahi aylarca kapalı kaldı. Tek sevindiren şey ise daha evvel kentlerde görülmeyen canlı tiplerinin geri dönmesi oldu.

YILIN KÜÇÜK İHTİLALİ

UZAKTAN ÇALIŞMA, UZAKTAN EĞİTİM

Kısıtlama önlemleri, eğitim, çalışma ve toplumsal hayatta değerli değişikliklere yol açtı. Twitter, Facebook üzere teknoloji devlerinin öncülük ettiği uzaktan çalışma modeli birçok şirket tarafından benimsendi. Nisan ayında, günde 300 milyon insanı buluşturduklarını açıklayan görüntü bağlantı uygulaması ‘Zoom’ sürecin kazananlarından oldu. Uzaktan eğitimde süreç daha zorluydu. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), salgının 188 ülkede 1.7 milyar çocuğun eğitimini aksattığını açıkladı. Sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı çocukların yaşadığı erişim zorluğu 2020’yi eğitim açısından sıkıntılı bir yıl yaptı.