Herkes Adını Bilse de Ne Olduğunu Bilmiyor: DEHB Nedir, Nasıl Anlaşılır Açıklıyoruz!

DEHB, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun kısaltmasıdır. Kimi vakit İngilizce tabirlerin kısaltması olan ADHD formunda de gösterilebilir. Çocukluk ve ergenlik periyodunun en yaygın sıkıntılarından olan DEHB, aslında nörogelişimsel bir bozukluktur. Karakteristik özelliği ise dikkatsizlik, odaklanamama ve hiperaktivite üzere dürtüsel davranışlar sergilemektir.

DEHB’nin temel sebebi beynin toplumsal muhakemeyi yönlendiren bölgesindeki zayıflamadır. Lakin genetik yatkınlık, dopamin düşüklüğü ve erkeklik cinsiyeti üzere faktörler de bu bozukluğun gelişmesinde rol oynayabilir. Yapılan araştırmalara nazaran erkek çocuklar DEHB’ye kız çocuklara kıyasla 2-3 kat daha yatkındır.

DEHB’nin çoklukla tek bir nedenden değil, birden fazla faktöre bağlı ortaya çıktığı düşünülür. Biyolojik, ruhsal ve genetik faktörlere ek olarak toplumsal etkenler de oluşum sürecinde tesirlidir. Ayrıyeten anne karnında geçirilen travmalar, erken yaşta çevresel risklere maruz kalma durumları ve erken doğum üzere bulgular da DEHB oluşumunu tetikleyebilir.

DEHB bilhassa çocukluk periyodunda tesirli olduğundan ve çok hareket ile karakterize olduğundan, kimi durumlarda belirtiler vaktinde fark edilmeyebilir. Ancak çocuğun gereksiz yere ortalıkta koşturması, daima ellerini ve ayaklarını oynatması ya da hiçbir şeye odaklanamaması akla DEHB mümkünlüğünü getirebilir.

En yaygın DEHB belirtileri ise şu halde sıralanabilir:

• Sürekli kıpır kıpır olmak

• Başkalarının konuşmalarına odaklanamamak

• Sessiz sedasız hiçbir şey yapmadan duramamak

• Sık sık diğerlerinin kelamını kesmek

• Dikkatini asla toplayamamak

• Düşünmeden hareket etmek

• Amaçsızca ortalıkta koşup, eşyalara tırmanmak

• Çok konuşmak

• Sürekli eşya kaybetmek ve eşyaları koyduğu yeri unutmak

• Görev tamamlayamamak

• Çok çabuk sıkılarak ilgi kaybetmek

Elbette bu belirtilerin şiddeti de ortaya çıkma müddeti de bireyden şahsa değişir.

DEHB, çocukluk hastalığı olarak kabul edilmesine karşın tedavi edilmediğinde altta yatak nörofizyolojik problemler yetişkinlikte de devam eder. Konsantrasyon zorluğu, sabırsızlık ve acelecilik üzere bulgular yetişkinlerin hayatını zorlaştıran ögeler ortasındadır. Çocuklardaki hiperaktivite ise yetişkinlik devrinde daha çok huzursuzluk ve ajitasyon biçiminde kendini gösterir.

Bunlar daha çok hiperaktif ve dikkatsiz taraf ortası dağılımı tabir eden alt çeşitlerdir. Teşhis için ise maalesef tekil bir test yahut analiz bulunmaz. Daha çok psikiyatrik değerlendirmeler ve aileden alınan bilgiler yol göstericidir. Ayrıyeten tiroid testleri, nörolojik incelemeler ve EEG testleri de yapılabilir. Sıklıkla 4-6 yaş civarı ayrıntılı doktor gözlemi ile bu teşhis konulabilir fakat kimi vakit tanılama için 10-12 yaşları beklemek de gerekebilir.

DEHB tedavisi kişinin semptomlarına, yaşına, sıhhat durumuna ve gibisi parametrelere nazaran belirlenir. Multidisipliner bir yaklaşım gerektiren tedavi çoklukla birden fazla metodun kullanımını gerektirir. Lakin öncelikli yollardan biri semptomları hafifletmeyi hedefleyen ilaç tedavisidir. Bu tedaviye ek olarak kişinin gerilim ile başa çıkması ve konsantrasyon üzere sorunları denetim altına alması için psikoterapi de uygulanabilir.

Özellikle çocukluk periyodunda başlatılan istikrarlı ve sağlıklı bir beslenme planı semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir. Beslenmenin yanında yapılan sportif aktiviteler ise hem bedendeki fazla gücün atılmasına hem de gerilim hormonlarının azaltılmasına yardımcıdır. Ek olarak tertipli uyku ve sağlıklı etraf şartları gerekir.

DEHB’li bireylerin özel bir eğitim-öğretim programına tabi olması gelecek hayattaki başarıyı yakından tesirler. Bu nedenle bilhassa ebeveynlere büyük misyon ve sorumluluk düşer. Zira öğretmenleri ve arkadaş etrafı tarafından desteklenen çocuklar, ders içeriklerini daha kolay takip ederek konsantrasyon sorunlarını denetim altına alabilir.

Ebeveynlerin çocuğa karşı sabırlı olması ve tedavinin doktor, psikolog, öğretmen gibi farklı ünitelerdeki uzmanların iş birliğiyle devam etmesi çok değerlidir. Bu sayede çocuğun incinmeden güçsüz taraflarını keşfetmesi ve hayatta buna nazaran kararlar almayı öğrenmesi mümkün olabilir. Elbette her birey özel olduğundan bütün sürecin kesinlikle uzman doktor tarafından planlanması gerekir.