Hepimiz Nazım’ın kaşkolundan çıktık

■ Dün akşam konser vardı. Çok kıymetli bir şey söylediniz aslında, ‘çelişkiler ülkesi’ dediniz. Bugün ülkeden haber alıyoruz, kayyum atanıyor. Biz burada Nazım’ı anıyoruz. Nazım bir devrin yasaklı şairi fakat burada sahip çıkılıyor, yeni kuşaklar onu tanısın diye uğraşılıyor. Tüm bunları nasıl görüyorsunuz?

Türkiye çelişkiler ülkesidir. Tahminen hoş tarafı da burada. Ancak âlâ istikametleri öne çıksa biz daima onu hayal ettik, bizden evvelki jenerasyonlar da bunu hayal ettiler: Daima güzel istikametleri ortaya çıksa, daha uygar, daha barışçıl, gelir dağılımının adaletli olduğu bir ülke olsa… Yeterli ki şairlere kayyum atamıyorlar, zira Nazım’ın kayyumu olmaz. O derece büyük bir şiir yazarsın ki kimse tutamaz. Bu şairleri, müellifleri dar politik pencerelerden seyretmeyi bıraksınlar. Özel beşerler, özel değerlendirmelere tabi tutulur. Nazım bizim lisanımızın nefes borusudur, bizim deniz fenerimizdir. Biz hepimiz Nazım’ın kaşkolundan çıktık, o bizim Puşkinimiz. Ne demek Puşkin, yalnızca yeterli, hoş şiir yazıyor demek değil, şiiri dönüştürüyor, lisanı dönüştürüyor, yeni bir lisan yaratıyor…

■ Sartre’ın Nazım Hikmet ile ilgili bir kelamını hatırladım. Diyor ki “ilk ve son sefer gerçek uykusunu uyuyor…”

Böyle beşerler kuşkular içinde daha çok acı çeker. Bu türlü bir yüreği 13 sene mahpusta yatırıyorsun uydurma bir suçlamayla. Atatürk’e mektup yazdı ‘benim bunlarla ilgim yok’ dedi, fakat yok, o sistemin çarkları çalışıyor Soğuk Savaş’ta. Nazım üzere bir dehayı 13 yıl mahpusta çürütüyorlar. O denli olmasaydı bu kadar erken ölmezdi. Düşünün bir şairin kalbine ne kadar büyük bir yük, 13 bahar örüyor parmaklıklar ötesinde.

İLK TÜRKÜ 1978’DE ÇIKTI

■ Eğer biz Nazım’ı yasaklamasaydık, bağrımıza bassaydık Nazım’ın Türkiye’den kaçıp gitmesine mahzur olabilseydik, nasıl bir ülke olurduk?

Sabahattin Ali öldürülmeseydi, bütün şairlerimiz, muharrirlerimiz hapishaneden geçirilmeseydi -ben dahil- kendi aydınına bu kadar düşmanlık eden hükümet geleneği olmasaydı bu türlü olmazdık. Tek bu hükümet değil, ta Osmanlı’dan beri 16. YY’da Pir Sultan Abdal’ı idam ediyosun, sonra onu anmaya gidenleri yakıyorsun 400 yıl sonra. Devlet niye aydınlara karşı? Aydınlar ülkesine karşı değildir, hükümetleri eleştirir. Nazım üzere Ahmet Arif ne diyordu “biz ki ustasıyız vatan sevmenin.” sahiden biz bilyoruz bu vatanın sevileceğini…

■ İlk Nazım şiirini ne vakit bestelediniz?

Daha evvel kopyalar dağıtılıyordu. Ben ortaokul öğrencisiydim. Çok heyecanlıydım. 60 ihtilalinden sonra Doğan Avcıoğlu bir kitabını bastı. Birinci sefer Kuvayı Ulusala destanı için Yenişehir’de İhtilal Kitabevi’nin önünde sıraya girdik. Herkes yaşlı başlı, bir tek ben çocuğum. Herkes aldı etrafa bakıyorlar, “polis artık bizi götürecek” diye bir kaygı atmosferi vardı. Nazım’ın N’sini söyleyemiyordun. İsveç’e gittim 1973’te ve orada Nazım Hikmet’in Bulgaristan’da basılmış 8 cilt kitapları vardı. Başladım oradan beste yapmaya. Bir yandan korkuyorum da, ben bir çocuğum, koca Nazım’ı nasıl bestelerim, ne yaparım diye. Stockholm’de sürgün meskenimiz var, belime kadar karlar içinde her gün yürüyorum. Yürüye yürüye ‘Karlı Kayın Ormanı’ oluştu başımda. Ondan sonra Maria Farantouri besteleri istedi. Birinci Nazım türküleri Nazım şiirlerinden oluştu, 1978’de Nazım Türküsü çıktı.

1978’te o albümü yaptığımda 20’li yaşlarda genç bir müzisyendim. Albüm, çabucak bir numara oldu, herkes dinlemeye başladı. Ancak tereddütlerim var, endişelerim var, utangaç bir beşerim. O sırada iki büyük dayanak geldi. Nazım’ın kız kardeşi Samiye Yaltırım beni davet etti, geldi boynuma sarıldı. “Bu yaptığınız birebir abim” dedi. Abidin Dino’dan da el yazmasıyla mektup geldi. Beni en çok onurlandıran şey budur: “Ben mutluluğun fotoğrafını yapamadım Nazım, şimdi vakti gelmedi. Lakin Zülfü müziğinde ha yakaladı, ha yakalayacak mutluluğu” diyor. Ben bundan büyük iltifat almadım. Hepsinin ruhu şad olsun. Övünmeliyiz, bizim kültürümüz var, bizim büyük insanlarımız var, bizim destanlarımız var… Karacaoğlan, Yunus Emre, Dadaloğlu, Nazım, Sait Faik, Yaşar Kemal, Orhan Kemal… Bunlarla övünmeyeceğiz de ne ile övüneceğiz? AVM’miz var diye mi övüneceğiz ya da kayyum atadık diye mi?

NAZIM, VERA’YA ÇOK AŞIKTI

■ 1978’den bu yana dinleyiciniz değişti mi ?

1997’de Ankara’da tarihimizin en büyük konseri gerçekleşti, 100 bin kişi geldi. Nazım Hikmet orayı görsün isterdim, kendi şiirlerinin gökyüzüne haykırıldığı anları görseydi çok memnun olurdu. Zira yasakken öldü. Hasebiyle sanatın yolunu kesemiyorsun, o kendine bir yol buluyor. Benim de birinci albümüm yasaklandı. 1973’te bakanlık kararıyla yasaklandı, hâlâ yasak fakat herkes biliyor. Yani hücreye kapat, götür adamı, lakin yapıtı yok edemiyorsun.

■ Vera’da burada yatıyor, karanfiller onun üzerinde, iki büyük aşık burada da buluştu. Ne söylersiniz ?

Vera’ya çok aşık olmuştu Nazım. Samimi olarak çok aşık olan bir insandı ve o aşkını da tabir ederdi. Vera’yla burada buluşuyorduk, çok güzel bir bayandı, çok tatlıydı. Nazım’a çok aşıktı, onunla yaşadı, onu andı daima.