Gürcistan’da neler oluyor? İstikrarsızlık endişesi

Gürcistan üzere eski Sovyet ülkelerinden olan Ukrayna’da 2014’te yaşanan Maidan Devrimi’ne (Onur Devrimi) atıfla “Gürcistan’da yeni bir Maidan patlak verir mi?” sorusu bugünlerde Gürcüstan için duyulan ortak tasayı tabir ediyor. Karadeniz’in güneyinde konumlanan yaklaşık 3 milyon 700 bin nüfuslu ülkedeki gerginliğin temelini, Rusya ile Batı ortasında sıkışmışlığın oluşturduğu düşünülüyor.

YASA, YABANCI FONLARI KULLANAN STK’LARI HEDEFLİYOR

İlk olarak geçen yıl gündeme gelen lakin protestoların akabinde rafa kaldırılan “Yabancı Tesirin Şeffalığı” yasa önerisi, geçen Salı günü parlamentodaki üçüncü ve son okumayla ezici bir çoğunlukla onaylandı. Bu okumalar sırasında parlamentoda milletvekilleri ortasında sert tartışmalar ve arbede yaşandı, sokaklarda da onbinlerce kişinin katıldığı şovlar düzenlendi.

Söz konusu tasarı, fonlarının yüzde 20’sinden fazlasını yabancı bağışçılardan alan bağımsız medya ve Sivil Toplum Kuruluşları’na (STK), ‘yabancı bir gücün çıkarlarını gözeten’ kuruluşlar olarak kayıt yaptırmalarını zarurî kılıyor. Kayıt yapmayı ve gerektiğinde yabancı fonlarla ilgili hassas bilgileri ifşa etmeyi reddeden kuruluşlar, 25 bin Lari (yaklaşık 295 bin Türk Lirası) para cezasıyla karşı karşıya kalabilecek. Bu cezaya çarptırılmalarının akabinde ise ‘uyumsuzluk’ için her ay 20 bin Lari (yaklaşık 236 bin Türk Lirası) ek para cezası verilecek.

İktidarda 12’nci yılını dolduran Gürcü Rüyası Partisi yetkilileri ile Başbakan İrakli Kobahidze, hazırladıkları “Yabancı Tesirin Şeffaflığı” yasa tasarısının gayesinin, Ukrayna’nın yazgısını paylaşmamak için ülkenin egemenliğini korumak, şeffaflığı teşvik etmek ve yabancılar tarafından empoze edilen “sözde” liberal bedellerle uğraş etmek olduğunu tabir ediyor.

HÜKÜMET: ABD’NİN YASASINI MODEL ALDIK

Hükümet, ABD’de 1938 yılında yürürlüğe giren Foreign Agents Registration Act ‘i (FARA – Yabancı Casuslar Kayıt Yasası) model aldığını söylüyor. FARA, ABD’de faaliyet gösteren yabancı hükümetler, siyasi kümeler yahut bireylerin, halka yahut hükümete karşı faaliyetlerini ve finans kaynaklarını şeffafça bildirmelerini öngörüyor.

Uluslararası bir avukat olan ve Tiflis’te uzun yıllar yaşamış ABD-Gürcistan vatandaşı Ted Jonas, yazdığı bir makalede Gürcü yasa tasarısının, tarihî bağlam ve kimin “ajan” olarak tanımlanması bakımından ABD’dekinden temelde farklı ve Rusya’daki yasaya daha yakın olduğunu tabir ediyor.

“ABD’DEKİ YASAYA DEĞİL RUSYA’DAKİ YASAYA DAHA YAKIN”

Ülkedeki yasa tersleri ise maddeyi, 2012’den beri Rusya’da uygulanan “Yabancı Casuslar Yasası” ile bağdaştırıyor ve “Rus Yasası” olarak nitelendirip Gürcistan hükümetinin otoriterliğe sürüklenmekte olduğunu sav ediyor. Protestolarda etkin olan birçok muhalif, hem kendilerinin hem de aile üyelerinin anonim numaralardan telefon aldıklarını ve tehdit edildiklerini öne sürüyor.

İktidar partisi Gürcü Düşü, ABD ile Avrupa Birliği’nin (AB) değerli ortaklar olduğunu ve AB’ye giriş maksadından vazgeçmeyeceklerini söylese de uzmanlar, Gürcü versiyonu maddeyi hazırlayanların “yabancı ajanların” kaynağını “düşman” olarak, ABD ve AB’yi gördüğünü tez ediyor. Uzmanlar, bu yasanın demokrasiyi ve basın özgürlüğünü sınırlayacağını, adaylık statüsü 2022’de verilen Gürcistan’ın, halk dayanağı yüzde 80’i bulan AB’ye katılma sürecini baltalayacağını savunuyor.

Nitekim AB’nin üst seviye yetkilileri ile Emmanuel Macron ve Olaf Scholz üzere birtakım AB ülkelerinin başkanları, parlamentonun aldığı kararın ülkeyi bir yol ayrımına soktuğuna ve Gürcistan’ın bloğa iştirak sürecini zedeleyecek bu teşebbüsten derin kaygı duyduklarına dair açıklamalarda bulundu.

ABD’de, “Kremlin tarzı” diye niteledikleri bu yasanın yürürlüğe girme ihtimalinin tasa yarattığını, bu durumda ülke ile ilgilerin yine gözden geçirileceğini açıkladı.

KREMLİIN: TİFLİS’İN İÇ MESELESİ

Moskova ise, kelam konusu yasanın hazırlanmasında rolleri olduğu argümanını redderek krizin Tiflis’in iç problemi olduğunu belirtti. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Gürcistan’ın iç işlerine dışarıdan bariz bir müdahale görüyoruz” dedi.

GÜRCİSTAN, UKRAYNA’NIN YAZGISINI YAŞAR MI?

Yaklaşık 40 gündür yüz binlerce öğrenci, aktivist ve muhalif, başta başşehir Tiflis olmak üzere, gece-gündüz bu yasaya karşı çeşitli kentlerde istikrarlı protesto şovları düzenleyor. Kabul edilmesi halinde yabancı casuslarla ilgili yasanın kuzey komşularındaki üzere kullanılacağından korkan pekçok Gürcü, yurtdışında mali bağları olan sivil toplum kuruluşlarına zulmederek muhalefetin ve tabir özgürlüğünün bastırılacağını savunuyor.

Yasa terslerinin en büyük destekçisi, ülkenin 72 yaşındaki Gürcistan Cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili. Kelam verdiği üzere cumartesi günü maddeyi veto eden Cumhurbaşkanı, “Rusya’ya özgü” ve anayasalarına ters olduğunu söylediği bu yasanın büsbütün geri çekilmesi gerektiğini belirtti. Lakin iktidardaki Gürcistan Düşü, Zurabişvili’nin vetosunu geçersiz kılmaya yetecek çoğunluğa sahip ve önümüzdeki günlerde parlamentoda ek bir oylamayla bunu yapması bekleniyor.

Hükümet aykırıları, memleketler arası alanda bugün Gürcistan’ın bir kesimi olarak tanınan Abhazya ve Güney Osetya’yı “işgal eden sömürgeci güç” olarak görülüp Rusya’nın yörüngesine yine girileceğini ileri sürüyor.

Ukrayna üzere Gürcistan da Sovyetler Birliği’nin çöküşünden bu yana Rusya ve Batı ortasında sıkıştı ve Moskova ile 2008 yılında 5 gün süren bir savaş yaşadı. Ukrayna’da ise iki yılı aşkın müddettir savaş devam ediyor. Hem Gürcistan’a hem de Ukrayna’ya NATO üyeliği kelamı de verilmiş durumda. Batılı ülkeler, Gürcistan’ın tekrar Moskova’nın eksenine geri dönüp dönmeyeceği konusunu yakından takip ediyor.

Z NESLİ AYAKLANMASI: AB’YE EVET, RUSYA’YA HAYIR

Gürcistan’da haftalardır süregelen protestoların öncülüğünü, yasanın kabulünün ülkenin Batı’ya entegrasyon bahtını kaybetmesine ve Rusya’ya daha yakın bir pozisyona gelmesine neden olabileceği tasası taşıyan Z Nesli yapıyor. DHA, gerginliğin yüksek olduğu Tiflis sokaklarındaki şovları izledi ve nabız yokladı.

Çoğu 10’lu yaşlarının sonu ve 20’li yaşlarında olan binlerce genç, zayıflığından keder yandıkları muhalefetin yapamadığını yapmak istiyor ve ülkelerinin geleceği için hükümete geri adım attırana kadar sokakları terk etmeyeceklerini söylüyor. Bu gayeyle Tiflis Devlet Üniversitesi’nde grev de başlatan öğrenciler, şovlarda “Biz Avrupa’yız” dövizleri ve ülkelerininkinin yanı sıra, AB bayrakları taşıyor.

Dafioni (Gün Batımı) hareketinin önderlerinden Zviad Tsetskhladze (18), şovlara son vermeleri için ailesinin ve kendisinin tehditler aldığını, çok sayıda öğrencinin gözaltında olduğunu söylüyor. Korkmadığını, kaybedecek tek şeyinin “gelecek” olduğunu söz eden Tsetskhladze, “Hükümetimiz geleceğimizi öldürüyor,” diyor.

Avrupa ailesinin bir üyesi olduklarını belirten Tsetskhladze, “Hükümetimiz, Rusya’nın kuklası üzere. Biz, özgür, Avrupalı ve güçlü demokratik bir ülke istiyoruz. Rusya’nın buradaki tesiri bitmeden durmayacağız,” diye ekliyor.

Protestolarda faal olan bir öbür küme olan Utanç Hareketi’nin (Shame Movement) başkanlarından 26 yaşındaki Ana Tavadza da, gençlerin kararlığının etkileyici olduğunu vurgulayarak, “Gençlerin başarılı olduğunun ispatı, protestolara gelen on binlerce insandır. Burada gençler çok yürekli ve bu ülkeyi AB’ye taşımak için çok kararlı. Ve onlara bunu neden yaptıklarını sorarsanız, bunun Rusya’da değil, Avrupa’da gördükleri demokrasi düzeyini istedikleri için olduğunu söyleyeceklerdir,” diye konuşuyor.

AB’YE DE KUŞKUYLA BAKILIYOR 

18 yaşındaki Saba ise, ülkesinin Rusya’ya gerçek evrilmesine karşı çıkarken öte yandan AB’ye de kuşkuyla bakıyor. Gürcistan’ın, eğitim, iktisat, insan hakları üzere sorunlarda birlikten örnek alabileceğini, fakat birebir vakitte Avrupa’nın birçok kıymetinin, ülkesinin kültürü, tarihi ve mentalitesiyle örtüşmediğini söylüyor.

GÜRCÜ HÜKÜMETİ: TOPLUM, STK’LARIN PARASININ NEREDEN GELDİĞİNİ BİLMELİ

DHA’nın görüştüğü Gürcü Düşü Partisi’nden Parlamento Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Nika Samkharadzade ise Rusya yanlısı ve otoriter olduklarını reddediyor. Samkharadzade, ülkede faaliyet gösteren STK’ların yüzde 95’inin finansmanının yurtdışından geldiğini öne sürerek, “Toplumumuz finansmanın nereden geldiğini ve bunun nasıl harcandığını bilmeli. Hedefimiz yalnızca bu,” diye konuştu.

“Yabancı Tesirin Şeffaflığı” yasa önergesinin Avrupa normlarına ters olduğunun belirlenmesi halinde bunu tartışmaya hazır olduklarını lisana getiren Samkharadzade, Venedik Komisyonu’nun önümüzdeki günlerde buna ait görüşünü açıklayacağını ve gerekirse maddede düzenleme yapabileceklerini söz etti.

Ancak Cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili, bunun düzeltilemeyecek kadar kabul edilemez bir tasarı olduğunu ve büsbütün geri çekilmesi gerektiğini savunuyor.

UKRAYNA’DAKİ SAVAŞTAN SONRA GÜRCİSTAN’IN EHEMMİYETİ ARTTI

Gürcistan, Türkiye, Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan’ın bitişiğinde değerli petrol ve doğalgaz boru sınırlarının geçtiği stratejik bir pozisyona sahip.

Tiflis’teki İktisat Siyaseti Araştırma Merkezi Yöneticisi ve Jeopolitik Analist Nino Evgenidze, ayrıyeten global ticaret ve güç tedariğinde değerli rol oynayan ulaşım koridorlarının bu ülkeden geçtiğine işaret ediyor ve hâlâ buzdolabında olan, AB ve Çin’i de ilgilendiren projeler olduğunu vurguladı.

Evgenidze, “Ukrayna’nın işgali ve Moskova’ya uygulanan ekonomik yaptırımlar ve ticari kısıtlamaların akabinde bu rol daha da kıymetli hale geldi. Bugün Gürcistan, Rusya ve İran üzere agresif jeopolitik oyuncuların denetiminden uzak, petrol ve gaz zengini Azerbaycan’ı ve Orta Asya ülkelerini Avrupa’ya ve global pazarlara bağlayan tek koridordur,” değerlendirmesini yaptı.

‘GÜRCİSTAN, BATI’NIN BÖLGEDEKİ DESTEĞİ OLMAYI BAŞARDI’

Topraklarının yüzde 20’sinin Rusya tarafından işgal edilmesine karşın Tiflis’in, Batı’nın bölgedeki çıkarlarının desteği olmayı başardığını, lakin Rusya’nın Gürcistan’ın tamamının denetimini yine ele geçirme gayesinden hiçbir vakit vazgeçmediğini öne sürerek, “2008’deki başarısız askeri teşebbüsün akabinde Moskova, çok çeşitli araçları kullanarak Gürcistan siyasetine nüfuz etmenin daha incelikli yollarını geliştirmeye başladı. Bağımsızlıktan bu yana birinci sefer Rusya, oligark Bidzina Ivanişvili tarafından denetim edilen iktidardaki Gürcü Düşü rejimi vasıtasıyla Gürcistan’ın dış ve iç siyasetleri üzerinde tesirli bir denetim kurma konusunda gerçek bir muvaffakiyete ulaşmış görünüyor. Rusya, Batı’nın Gürcü halkına verdiği dayanağı büyük ölçüde engellemeye çalışıyor,” diye kelamlarını sürdürdü.

Gürcistan’ın kutuplaşmış bir ülke olduğunu, lakin AB’ye giriş maksadında halkın yüzde 80’inin birleştiğini ekleyen uzman, Gürcistan’ın Batı’dan izole edilmesi ve Rusya’nın tesiri altına girmesinin varoluşsal bir ulusal güvenlik sıkıntısını da ortaya çıkaracağını belirterek, “Bu senaryonun potansiyel sonuçları, yalnızca Gürcistan için değil, bölgesel istikrar ve daha geniş jeopolitik görüntü açısından da vahim olacaktır. Gürcistan’ın Belaruslaştırılması, Avrupa’da aslında hızlanmış olan otoriter aşırılığı güçlendirecek ve Rusya’nın tüm doğu kanadındaki çıkarlarını güçlendirecektir,” diyor.

Ukrayna’daki savaşın, Gürcistan için Avrupa’ya entegrasyonu açısından bir fırsat olduğunu belirten Evgenidze, hükümetin ise bu gayeye aksi şeyler yaptığını söz ediyor.

“HÜKÜMET, AB ÜYELİK SÜRECİNİ SABOTE EDİYOR”

Rusya’nın, Güney Kafkasya’da güçlü bir rol edinmek istediğini söyleyen Ilia State Üniversitesi’nden Doç Dr. Beka Kobakhidze ise, “Sovyetler’in çöküşünden sonra Gürcistan, Ukrayna ve Moldova’nın tarihi hayatı gri bir bölge olarak kaldı. Rusya’nın 2022’deki Ukrayna’da başlattığı savaş, bu gri bölgeleri kaldırmayı hedefliyor. Gürcistan ile de buna ulaşmayı amaçlıyor.

Kobakhidze, iktidarın Rusya’ya yakınlaşmasından kuşku duymadığını tabir ederek şunları belirtti;

“Halka Avrupa’ya karşı olduklarını söylemek istemiyorlar. Biz Gürcistan geleneklerinden yanayız, bu nedenle Avrupa’nın istediği ıslahatlara karşıyız, diyorlar. AB’ye girmek istiyor üzere görünüp aslında bu yasa tasarısı da dahil kimi teşebbüsüyle bu süreci sabote etmek istiyor hükümet. Otoriter ıslahatlar yaparak AB başkanlarıyla gerginlik çıkarıp Gürcistan’ın üyeliğine karşı cephe almaya zorlamaya çalışıyor.”

Geçen hafta Gürcistan Başbakanı İrakli Kobahidze ile görüşen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Gürcistan’ın Avrupa-Atlantik kurumlarıyla entegrasyon uğraşlarını desteklemeye ve bölgenin barışını, istikrarını ve güvenliğini tehdit eden her türlü harekete karşı çıkmaya devam edeceklerini vurguladı.