Çin, gizli mutabakatın detaylarını açıkladı

Çin’in Manila Büyükelçiliğinden yapılan açıklamada, Duterte’nin 2016’da Pekin’i ziyaretinde, iki ülkenin ihtilaflı adalar etrafındaki hareket üslubuna ait “geçici özel düzenleme” üzerinde anlaştığı tez edildi.

Açıklamada, mutabakat kapsamında, ihtilaflı adaların etrafında küçük ölçekli balıkçılığa müsaade verilmesine, buna rağmen donanma, kıyı güvenlik ve öteki resmi gemi ve uçakların 12 deniz mili (22 kilometre) içinde adaların “kara suları” olarak anılan bölgelere erişiminin kısıtlanmasında mutabakata varıldığı ileri sürüldü.

Filipinler tarafının son 7 yılda muahedeye uyduğu fakat geçen yıldan itibaren “kendi siyasi gündemini tatmin etmek için” mutabakatı bozduğu savunulan açıklamada, “Çin ile Filipinler ortasında bir yılı aşkın müddettir denizlerde daima yaşanan sürtüşmelerin temel sebebi budur.” tabirine yer verildi.

Açıklamada, Duterte’nin, Filipinler’in İkinci Thomas Sığı’nda karaya oturan savaş gemisine ikmal yapılmasına Çin tarafından yerinde denetim edilmesi ve inşaat materyali taşınmaması kuralıyla müsaade verilmesini kabul ettiği de ileri sürüldü.

İDDİALARI REDDETMİŞLERDİ

Çin’in zımnî mutabakata dair savı, hem Duterte hem de görevdeki Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr. tarafından reddedilmişti.

2016’daki ziyaretinde sırf Güney Çin Denizi’nde “statükonun sürdürülmesi” konusunda mutabakata vardıklarını belirten Duterte, “Devlet Başkanı Şi ile el sıkışmamız dışında hatırladığım tek şey, ‘statüko’; kullandığımız sözcük buydu. Temas olmayacak, hareket olmayacak, silahlı devriye olmayacak ve cepheleşme olmayacak.” demişti.

Duterte, savaş gemisine inşaat materyali taşınmaması konusunda muahedeye varıp varmadıklarına ait ise bunun da yazılı bir taahhüt değil, statükoyu müdafaaya yönelik bir centilmenlik mutabakatı olduğunu vurgulamıştı.

Haziran 2022’de iktidara gelen Devlet Başkanı Marcos ise ülkesinde gazetecilere yaptığı açıklamada, Çin tarafının bilinmeyen mutabakatın varlığında ısrar ettiğini, lakin kendisinin bu türlü bir uzlaşmadan haberdar olmadığını belirterek, “Eğer bu türlü bir bilinmeyen muahede varsa ben artık yürürlükten kaldırıyorum.” diye konuşmuştu.

Marcos’un kuzeni, Temsilciler Meclisi Başkanı Ferdinand Martin Romualdez, Duterte’nin “centilmenlik anlaşması” dediği mutabakat konusunda soruşturma başlatılması talimatı vermişti.

İKİNCİ THOMAS SIĞI

Güney Çin Denizi’nde Spratly Adaları’nın kesimi olan, Filipinler’in denetimindeki İkinci Thomas Sığı, iki ülke ortasında ihtilaflı deniz bölgeleri ortasında yer alıyor.

Filipinlilerin “Ayungin”, Çinlilerin “Rınai” ismini verdiği sığ resifte, Filipinler Donanmasına ilişkin savaş gemisi karaya oturmuş halde bulunuyor. Gemiye ikmal sağlamak üzere Filipin gemileri aralıklarla bölgeyi ziyaret ediyor.

Pekin idaresi, karaya oturtulan savaş gemisinin bölgede yasa dışı bulunduğunu belirterek, geminin geri çekilmesi ve resifin eski haline getirilmesini talep ediyor.

GÜNEY ÇİN DENİZİ ANLAŞMAZLIĞI

Güney Çin Denizi, kıyıdaş ülkelerin bağımsızlıklarını kazandığı İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana bölge ülkeleri ortasında egemenlik ihtilaflarının odağında yer alıyor.

Çin, birinci defa 1947’de yayınladığı haritayla Güney Çin Denizi’nin yüzde 80’i üzerinde egemenlik tezinde bulunurken, yer altı kaynakları açısından varlıklı bölgede Filipinler’in yanı sıra Vietnam, Brunei ve Malezya da hak argüman ediyor.

Çin’in bölgedeki ihtilaflı adalarda üsler inşa etmesine, askeri ögelerin yanı sıra sivil gemi filolarıyla varlık göstermesine, bölge ülkelerinin yanı sıra ABD karşı çıkıyor.

Lahey’deki Daimi Tahkim Mahkemesi, 2016’da Filipinler’in müracaatıyla verdiği kararda, Çin’in, Güney Çin Denizi’nde tek taraflı egemenlik taleplerinin yasal olmadığına hükmetmişti.