Belleğin eksik parçalarını keşfe davet

Bir milletin hafızası en bedelli varlığıdır. Bu değerli varlığı müdafaanın yolu da anlatmak, yazmak ve okumaktan geçiyor. Yahya Kemal’in, Ahmet Haşim’in, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın, Namık Kemal’in ve Mehmet Akif Ersoy’un satırlarında hepimiz ruhumuzun ve belleğimizin eksik bir kesimini keşfederiz. Halil İbrahim İzgi de yapıtlarıyla adeta “Ne harâbî ne harabatiyim, kökü mazide olan âtiyim.” kelamının sahibi Yahya Kemal’in ayak izlerini takip ederek, bizi millet ve vatan kavramlarını sohbete, düşünmeye ve keşfetmeye çağırıyor. İzgi, hepimize Türkiye’yi yalnızca fiziki sonlarıyla değil sahip olduğu çok katmanlı ruhla anlaşılması gereken bir fikir/ideal olduğunu cümlelerden kurduğu sinirle savunuyor. Birinci yapıtı, “Cüda: Bir Saraybosna romanı” ile coğrafyamızı ve aslında Türkiye’yi anlatma serüveni, İz Yayınlarınca neşredilen “Annemin Coğrafyası” ve “Camera Obscura” isimli deneme ve romanı ile devam ediyor. İzgi’nin kitaplarının temel noktası bir arayışı içermesi. Hani Tolstoy’un yazım tecrübesi için artık lisanlara pelesenk olan “Tüm mükemmel öyküler iki halde başlar. Ya bir insan seyahate çıkar ya da kente bir yabancı gelir.” Kelamından mülhem, aslında tüm milletlerin macerası da misal formda başlar. İzgi’nin kahramanları da artık, dün ve geçmiş ortasında sağlam bir bağ kurmak için seyahatlere girişiyor. Daima bir seyahat hali ve hareketlilik içinde bir ruh kaleme aldığı sayfaların ortasında dolaşıyor. Aslında İzgi’nin kitapları için vakit yolcuları demek işten bile değil. Vakit ve yerler ortası bir seyahat yazdığı her satırda hissediliyor. Yapıtlarında müellif adeta kendi kendisiyle de tartışıyor. “Annemin Coğrafyası” isimli denemesindeki “Türkiye’nin dünyadaki savı nedir diye sorsalar, insanlığı öğretmektir diyebilirim. İnsanlığı kendimiz öğreniyor ve dünyaya da öğretiyoruz.” cümlesi muharririn hepimizi Türkiye çatısı altında tartışmaya çağırması değil midir?

ÇİZİLMEK İSTENEN SONLARA REDDİYE

Annemin Coğrafyası Halil İbrahim İzgi İz Yayıncılık 2021 104 sayfa

İzgi, “Annemin Coğrafyası”nda, annesinin belleğindeki vatan tasavvurundan yola çıkarak bize bir yol haritası çiziyor. Annesiyle yaptığı seyahatleri kendi tecrübesi ve okumalarıyla harmanlayarak, Türkiye fikrini, Bosna’dan Afganistan’a Akdeniz’den Endülüs’e ve hatta bir Tarantino sinemasından kulağında yer eden müziğin köklerine yaptığı seyahati sayfalarında demliyor. Ve satır ortalarında daima sorular soruyor bize ve araştırmaya davet ediyor kendimize dair. İzgi’nin yapıtlarını okurken yanınızda bir atlas bulundurma muhtaçlığı da bu yüzden hasıl olmakta. Zira daima, ülkeler ve kentler ortasında bir gezintide buluyorsunuz kendinizi. Saraybosna, Şam, Tebriz, Bakü, İstanbul, Londra, Yavuzca vb. yerlere referans veren üslubuyla İzgi, dünyayı kucaklayarak anlatıyor kaygısını, öyküsünü. Bu çerçevede İzgi aslında dünyanın girmiş olduğu buhranda bir teklifte bulunuyor, “birbirimize kalbimizi açalım” diyor. Coğrafyalar ve devletler ortasında süratle çekilen duvarların ve sonların, beşerler ortasında çekilmek istemesine de bir reddiye aslında İzgi’nin satırları. “Annemin Coğrafyası” özü itibariyle İzgi’nin öbür yapıtlarını daha âlâ kavramak için bir giriş kitabı özelliği taşıyor. Bize tekrar kardeşliği, coğrafyaların sanıldığının tersine uzak olmadığını, insanların öykülerinin bir biçimde birbirine değebileceğini anlatmak istiyor.

KARANLIK ODADAN ÇIKIŞ

Camera Obscura Halil İbrahim İzgi İz Yayıncılık 2021 176 sayfa

Kimi vakit bu bir yemek tanımı olabilir, kimi vakit bir müzik kimi vakit bir sinema ya da bir fotoğraf karesi olabiliyor. Camera Obscura, tam da aslında böylesi bir kıssanın anlatımı. Türkçe karşılığı “Karanlık Oda” olan Camera Obscura da bir fotoğraf tekniği. Bu teknik, bir iğne deliğinden geçecek kadar sonlu ışık hüzmesinin geçtiği yerdeki objeleri hafızasında barındırarak sırlarını bir karanlık odanın duvarına yansıtma halini olarak tanımlanmakta. İzgi, roman kahramanı adaşı Halepli İbrahim’in Camera Obscura fotoğraflarından yola çıkarak, Suriye iç savaşında yitip giden Halep’e bir ağıt kaleme almış. Bizi bir kere daha Halep-Londra-İstanbul üçgeninde seyahate çıkartan İzgi, fotoğrafın büyüleyici gücünden takviye alıyor. Halep üzerinden aslında tüm coğrafyanın üzerine karanlık odada ışık tutuyor ve bizi hafızamızı tazelemeye, “Çölün ortasında bir limana” gemimizi demirlemeye, onu her tarafıyla anlamaya çağırıyor. Yüz yıllık bir parantezde, vatan tarifinin ortaya sonlar girse bile değişmeyeceğinin, hafızalar canlı kaldıkça ayrılığın mümkün olmadığını satır ortalarında hissettiriyor bize. Adeta bir yapbozu tamamlıyoruz, Camera Obscura’nın sayfalarında ilerledikçe. Aslında bir aileye, bir kente ya da bir coğrafyaya ilişkin fotoğraf karelerinin her biri de o denli değildir. Fotoğraf albümleri aslında bir ailenin yazıya dökülmemiş romanı değil midir? Bir bellek transferidir fotoğraf. Beşerinin, vakti dondurduğu ve kağıda bastığı kareler, bizim öykümüzün en özel anlarını içerir. İzgi, bizi karanlık odadan çıkarak, coğrafyamızın yarım kalan kıssasını tamamlamaya davet ediyor.