Borsa İstanbul’da geçen aylarda çok dikkat çeken ve çok da sorgulanan yükseliş ve akabinde düşüşlerde aracı kurumlarla büyük müşterileri …
Borsa İstanbul’da risk iştahının bu değişiklikler tekrar arttığı görülürken, değişikliğin nedeni ve kaynağı aranıyor.
Bankacılık paylarında temmuz ortasında başlayan ve eylül ortasında sonlanan sıra dışı oynaklık öncesi yapılan değişiklik hatırlandı. www.cumhuriyet.com.tr 31 Mayıs 2022 tarihinde Takasbank tarafından yapılan ani bir değişiklikle bankalar ve aracı kurumlara yönelik, Takasbank unsur 24 uyarında Merkezi Risk İdaresi Grubu tarafından VİOP’ta “Sicil bazında durum limiti”ni düzenlendi. Maddede yapılan düzenleme şu haldeydi: Sicil bazında durum limitleri, piyasada yaşanan gelişmeler ve Borsa’nın görüşü alınarak Genel müdür tarafından beş olan limit artışı, 10 katına kadar çıkarılabilir.
Bu değişiklik bir kişi ya da kurumun 1 ünite varlığına karşı 10 ünite durum açması demek oluyordu. Öncesinde 5 kat olan bu “kaldıraç” denilen oran 10 kata çıkarılmıştı.
Cumhuriyet’ten Miyase İlknur’un haberine göre, Temmuz prestijiyle başlayan süratli yükselişlerde bir haftada 12 tavan yapan banka paylarında Takasbank ekranında kimlerin hangi paylarda ne kadar hacimde süreç yaptığı görülürken, bankacılık ve emeklilik fonları da üzere büyük yapılar da manipülatörlerin durumun yaklaşık 10 katı hacimde satış yaparak hem bu bireyleri hem de kurumları açığa düşürdüler. VİOP’ta bu formda oluşan teminat tamamlama krizi sonrası Takasbank fonu kilitlendi.
Sorunun tahlili için teminat oranları artırılırken sıkıntı duruma düşen aracı kurumlara da birtakım düzenlemeler yapıldı. Borsa İstanbul tarafından kat be kat yükseliş gösteren paylarda çok volatilite sebebiyle Volatilite Bazlı Önlem Sistemi (VBTS) devreye girerken, 12 defa tavan ile oynaklık gösteren bankacılık paylarında teminat, brüt takas ve devre kesiciler kullanılmadı. Balon tabiriyle yatırımcılar, manipülatörler ve kurumlar ziyan edince kimi önlemler alındı. Bu önlemlerden biri VİOP’ta krizden aylar evvel 5’ten 10’a çıkan limit artış oranını öncesinin de altına indirildi. 30 Mayıs 2022’de 5 olan sicil bazlı limit yükseltme oranı 10’a çıkarak kriz sonrası 6 Ekim’de 3’e indi.
Borsada yapılan süreçlerin içinden gün geçtikçe tanıdık simalar da çıkmaya başladı. Hem Ankara hem de İstinye kulislerinde konuşulanlara nazaran, iktidar mensubu eski bir bakanın TSKB payında ziyan ettiği, 7 MHP milletvekilinin de 100 milyona yakın para kaybettiği konuşulurken, iktidara yakınlığı bilinen ve bu hareketlerde öne çıkan yatırım kurumuyla ziyanlarını kurtarmak için manipülatörlere operasyona ön ayak olunduğu tezi bulunuyor.
Varlıklarını kaybeden ünlü manipülatörlerin tutuklandığı davada kapalılık kararı da daha evvel görülmemiş bir durum. Öncesinde bu tar şahıslar hakkında süreç yasağı, tutuksuz yargılanma üzere kararlar alınırdı. Tutuklansalar dahi dava süreçleri takip edilirdi. Bu nedenle yeni bir argüman ortaya atıldı: İkinci bir operasyon yolda mı?
Bu sürecin başrolünde olan bankalar için de bugün Goldman Sachs amaç fiyatlarını revize etti. Kurumun beklentileri şu formda: Garanti BBVA için amaç fiyatını 22,00 TL’ye koyarak ‘nötr’ tavsiyesini yine başlattı. VakıfBank’ta gaye fiyat 4,60 TL’den 4,80 TL’ye, tavsiye de ‘nötr’den ‘sat’a revize edildi. Akbank amaç fiyatıysa 12,2 TL’den 16,00 TL’ye çıkarken, tavsiyesi ‘al’ olarak korundu.