Sinan Tuzcu: Cehalet insanın kendisinden uzaklaştığı yerdir

Hatanın ve cürümlünün övüldüğü bir dünya, hırslarıyla nasırlaşmış bir yürek, bir babanın acı kaybı ve çaresizliği… Yayıncılık dünyasının yıldızlaştırdığı bir katil! Duru Tiyatro’nun yeni oyunu “Yüzleşme” seyircinin yüzüne bir tokat üzere vuruyor. Sinan Tuzcu ve Artemis Karaman’ın oynadığı, Grahama Farrow’un yazdığı, Sevda Deniz Karaali ‘nin çevirdiği oyunun direktör koltuğunda Emre Kınay var. Tek perdelik oyun seyirciye sert bir yüzleşme sunuyor: Evladını kaybetmiş bir baba, hatalı üzerinden para kazanan bir yayınevi, hırslarıyla hissini kaybetmiş bir editör… Yüzleşme bu üçlü üzerinden kapital dünyanın yüzünü bir sefer daha gösteriyor seyirciye. Sinan Tuzcu bu oyunda oğlunu kaybeden bir baba karakteriyle karşımızda, yaklaşık 1 saat boyunca acıyı, çaresizliği, berbatlığı, merhametsizliği seyirciyle yüzleştiriyor. Bu yüzleşmede koltuklarınızda çakılıp kalıyorsunuz. “Mutluluk kimilerimiz için yalnızca efsane!” cümlesiyle yola çıkan “Yüzleşme,” 30 Mart’ta Alanya’da, 31 Mart’ta Manavgat’ta, 5 Nisan’da Duru Ataşehir’de, 10-11 Nisan’da Duru Kadıköy’de, 15 Nisan’da Ankara’da, 7 Mayıs’ta Trabzon’da, 8 Mayıs’ta Rize’de seyircisiyle buluşacak.

Oyunun başrolü Sinan Tuzcu’yla çağdaş ‘suç ve ceza’, yüzleşme, hırs ve çaresizlik üzerine uzun uzun sohbet ettik…

Sinan Tuzcu ve Gülşen İşeri

Grahama Farrow’un yazdığı ve Emre Kınay’ın sahneye taşıdığı “Yüzleşme” turnede. Hayli sert bir oyunla karşımıza çıktın; birinci olarak bu oyunla nasıl buluştun?

Duru Tiyatro kurulduğundan bu yana daima münasebet içindeydim Emre’yle… Komşuyuz da birebir vakitte. Ve olağan Mimar Sinan’da birbirini gören alt-üst devreyiz. Hasebiyle kimlerle çalışacağım aşikardır benim. Bir gün Emre aradı, “Bir oyun var güldürü, okur musun? “ dedi. Ben de güldürü yapmak istemediğimi, ağır bir dram istediğimi söyledim. Emre de İstanbul Tiyatro Festivali’nde altı oyun Yüzleşme’yi oynamış daha sonra da bırakmıştı. Şenlik için yapmıştı daha doğrusu. Bana geldi “‘Yüzleşme’ diye bir oyun var ne dersin” dedi, “Okuyayım” dedim. Okuduktan sonra çok beğendim. Graham sahiden özel bir yazar…

Gerçek bir yüzleşme… Neler hissettin?

Keyifli bir iş oldu. Lakin elbette çok zordu, çilekeş bir oyun, sert ve hızına vuran. O yüzden seyircinin de yüzüne vurmaya çalışıyoruz. Metin aslında o bakış açısıyla yazılmış bir metin.

Oğlunu kaybetmiş bir baba, hırslı bir editör; cürüm ve cezanın yüceltildiği bir çağ, ne dersin?

İnsanlık bunlara yenik düşmüş esasen. Biz de yapıyoruz. Ben bayana şiddetin yer aldığı bir dizide oynadım. Doğal olarak kendini de bu manada eleştiriyor insan. “Ben yeterli bir şey yapıyor muyum” sorusunu soruyorsun kendine. Hakikaten yaptığının insanlara nasıl dokunduğu önemli… Bu oyunda da sorunu olan bir babayı oynuyorum. Kapital, maalesef insanların çektiği acıları insanlara tekrar izlettiriyor ve bundan para kazanılıyor. Bir de bunun üreticileri var, bu üreticiler de hedonistler, kazandıkları parayı kendi zevkleri için kullanan beşerler. Hasebiyle sorgulamalarımız, -bizlerden bahsediyorum- bizim sorgularımız değişiyor, ister istemez kaybediyoruz şirazeyi. Ben bununla barışık mıyım bilmiyorum fakat kendi içimde tartışan birisiyim. Açık söylemek gerekirse bu oyunda daha çok tartışıyorum.

“Yüzleşme” yaşanmış bir kıssa üzerine konseyi. Son yıllarda çocuk istismarı, pedofiliyi çok fazla tartışır olduk. Mesela oyun bittiğinde seyircinin alkışlayıp alkışlamama ortasında kaldığını hissettim. Ben bir mühlet donup kaldım çünkü…

Tam da bu aslında… Üzerine konuşmamıştık lakin senden duyduğuma şu manada sevindim; ben de tam da bunu söylüyordum. Oyun bittiğinde kimse alkışlamasa mı acaba! İstediğimiz oydu. Oyun için incelediğim belgeleri bir bilsen; tahammül hudutlarının çok ötesinde, bir insanın tahammül edemeyeceği noktalardı sahiden. En azından insanlığını koruyanlar için çok zordu. Bizim ülkemizde çocuk istismarı çok var, dünyanın her yerinde çocukların korunması lazım, beşerler kendi çocuğunu koruyamazsa daha ne yapabilir. Bunu da hiçbir sistem, hiçbir adalet, hiçbir sistem maalesef sağlayamıyor.

‘SUÇ VE CEZA’YI KENDİ ÇIKARLARIMIZ İÇİN KULLANIYORUZ’ 

Daha genel bir soru sorayım. Pedofili, cürüm, şiddet üzere kavramlar hayatımızın her alanında var. Daha görünür olmasını toplumsal medyaya bağlayabilir miyiz?

Toplumsal medya problemin konuşuluyor olmasını sağlıyor. Birebir fikirde insanları toplumsal medya aracılığıyla daha kolay yan yana getirebiliyorsun.

Bu problemler de bence ne arttı ne artmadı, bilmiyorum bunu sosyologların, kriminal uzmanlarının değerlendirmesi lazım. Ancak şunu biliyorum ki daha çok konuşuluyor. Daha çok ortada… Teşhir ediliyor. Bunlar âlâ mi dersen bence iyi!

Pekala, nasıl koruyacağız kendimizi, çocukları?

Bu cürümden nasıl kaçınılır bilmiyorum. Bir yandan da bu bir hastalık! Nasıl tedavi görür insan onu da bilmiyorum. Ancak şunu biliyorum; bunu daha çok konuşmak, daha çok duyurmak lazım. Daha çok görüyor ve daha çok konuşuyoruz hakikat, toplumsal medyanın yararı var. Sinemanın yararı var. Çekilen sinemalar bununla ilgili.

İnan ki ben bu oyunu oynadıktan sonra parklara gidemiyorum, anksiyete tutuyor. Bir mühlet geçmesi lazım belki… Ancak şunu söylemek isterim, insan utanıyor ya kendinden!

Bir yayıncı, editör ve oğlunu kaybetmiş, oğlunun intikamını almaya çalışan çaresiz bir baba…

Oyunun kendisi bu üçlü… 1 saat boyunca bunu yorumluyoruz. Sözlerle nasıl anlatırım bilmiyorum. Bu yaşadığımız çağın en büyük sorunlarından birini de konuşuyoruz aslında. Yalnızca pedofili olarak değil, birebir vakitte da biz işimizi yaparken hata ve ceza sıkıntısını de kendi çıkarlarımız için kullanıyoruz. Eğiyoruz, büküyoruz, bundan ticari olarak kar elde ediyoruz. Bu sırada ne kadar düşünüyoruz karşımızdakini bilmiyorum. Bunu tartışıyorum kendi içimde…

Seyirci çok etkilendi oyundan elbette. “Yüzleşme”de yaşadığımız bu yüzleşmeyi kendince nasıl yorumlarsın ve tartışırsın?

Porno mudur bu? Pornografide fiziki harekete gerek yok, duygusal porno dediğimiz bir şey var, bu duygusal olarak insanları tetikler mi? Bu bir porno mudur yoksa katarsis midir? O katarsisi yaratarak birtakım suçluluk hissinden arındırma, öğrenme yapıyoruz aslında… Bir sinemaya gittiğinizde ağlıyorsanız, şiddeti görüyorsanız, ondan uzaklaşıyor musunuz yoksa o çekim gücü sizi içine mi alıyor? Bu çok tartışılıyor şu anda… Bu kadar göstermek gerekir mi bilmiyorum fakat bildiğim şey insan var epeyce da üzerine konuşulacak bir şey.

Kendi canavarlarımızı mı yaratıyoruz pekala?

Adam acıyla başa çıkamadığı üzere beceremiyor ki canavarlaşmayı. Kendi adaletini kuran bir ailesi var lakin onu da kuramıyor. Adam eline silah alıp gidemiyor mesela.

Adalet bu mu?

Oğlunu kaybetmiş bir baba, cezası aşikâr bir katil… Ne palavra söyleyeyim ben duramam. Bunun karşılığının çok büyük olması gerektiğini düşünüyorum. İnanmıyorum zira sisteme!

‘BU ÜLKEDE HER GÜN 1 MAYIS YAŞANIYOR’

Baba acıdan çaresiz aslında… Yüzleşme’de iki acıyı yan yana görüyoruz, biri tercih edilmiş biri ise bırakın tercih etmeyi apayrı bir hayal… Senin fikrini merak ettim burada, nedir sence acı?

Birinde adamın acısı var, birinde de bayanın acısı var. İkisi ortasında fark var. Evet, insanların acılarını kıyaslamak çok makus bir şey lakin fark var. Ve herkes kendi acısının peşinden gidiyor. Ona yapacak bir şey yok. Beşerler kendi seçtikleri yolda giderken bir acıyla karşılaşırlar bu bir şey; beşerler bundan hiç habersizken, ellerinde hiçbir denetim sistemi yokken bir acıyla karşılaşırlar, bu da bir şey… Hasebiyle bunu kıyaslamak nedir bilmiyorum fakat sanırım adalet burada gözünü kapatmamalı. Biraz açmalı. Bunu hukuk mu yapar, adalet mi yapar, karşılığı nedir bilmiyorum lakin insanın bu hususta bir şey yapması gerek…

O vakit bu noktada merhamet, vicdan, uygunluk, kötülük sorgulaması yapacağız… Ki oyunun nasırlaşmış yüreklere vurgusu var. Dünyaya ne oldu da bu kadar berbat olduk?

Bazen diyorum, biz nasıl bir makûs periyoda denk geldik. Akıl alır üzere değil. Ben dünyadaki en berbat şeyin 1977 1 Mayıs olduğunu sanıyordum. Ne kadar naifmişiz. Neredeyse her gün 1 Mayıs yaşanıyor… O yüzden söyleyecek bir şey yok. Yanlış mı yetiştirildik, biz mi yanılgı yaptık, bir sorun var. Şu bir gerçek, dünyada beşerler içlerindeki naifliği kaybetti. Daha kapalı, yalnızca kendi isteklerinin ön planda olduğu duruma geldi. Her şey tek kişilik olmaya başladı. Hisler, fikirler, acılar, asla çoğul düşünmüyoruz. Düşündüğümüzü sanıyoruz. Tıpkı konutun içindeki bayan ve erkek bile birbirini düşünemez hale geldi. Tüm dünyanın sorunu bu…

Bizim coğrafyamızda çok daha süratli artıyor, zira cahiliz. Cehalet insanın kendisinden uzaklaştığı yerdir. Biz kendimizi bilmiyoruz ki zati. Bir bilgiye haiz olmak değildir ki eğitimli olmak, eğitim aslında insanın kendi kendine varlığını kabul ettiği yerdir. Mesela parayı bu kadar önemsemek dünyanın en vahim şeyidir. Bütün kitaplarda muharrir, hangi dine inanıyorsan inan, dünya yüzünde gördüğüm bütün dinler maddiyata bu kadar bedel vermeyeceksin der. Yoksa sapıtırsın. Biz inanılmaz bir makinaya dönüşmüşüz; durmadan satın al, durmadan satın al, her gün daima bir şeyleri tüketmek… Bunun içinde de olağan ki hislerimizi kaybediyoruz. Çocuklar ziyan görüyor. Irak savaşı sırasında döşenen mayınlarla ilgili Bahman Ghobadi “Kaplumbağalar da Uçar’ı” bundan 15 yıl evvel yapmıştı. İzlediğimde ağlamaktan gebermiştim. Birebir şey bugün hala devam ediyor. Demek ki 15 yılda hiçbir şey değişmemiş.

Yazı hayatından da kelam etmek isterim. Yıllarca yazan birisin. Romanın ve öykü kitabın var. Ve devam da ediyorsun. Kitapların dünyasında nasıl girdin?

Kütüphaneyi, kitapları seven bir çocuktum. O denli bir konutta büyüdüm. Okumaya, yazmaya daima özendirildim. Saçmalama hakkım vardı, saçmaladım da. O yüzden de belirli bir özgüvene sahip oldum. Masal da okudum, masal da dinledim. En kıymetlisi de sevgi gördüm.

Sanıyorum asıl problemimiz sevgisiz oluşumuz değil mi? Berbatlığın ana kaynağı sevgisizlik diyebilir miyiz?

Neyi okursan oku, istersen atom fiziği, kuantum vs… Şayet sevgisizsen kardeşim hiçbir şeyin yok demektir. Bence o denli. Her yaptığım işe bakıyorum, her işin içinde bir ışık var. Her şeyde sevgi… Makus yaptığım her şeyde de bir sevgisizlik var.

Fasulye deneyinin yalnızca fasulyeyi pamuğun altına koyup sulamak olmadığını 42 yaşında anladım. Artık çocuklar onu bilgisayarlarda yapıyorlar. Bu hakikaten bir felaket! Onların fasulye deneyine muhtaçlıkları var. Halbuki orada biz ne acayip şey öğreniyormuşuz. Pamuğun altına koyduğun şey, onu önemsemek, sevmek, bir şeyin doğumuna şahit olmak; işte tüm bunlar her yere götürüyor insanı. Kore bütün eğitim sistemini değiştirdi. Norveç eğitimi öteki hale getirmeye çalışıyor. Sevgiye, hayvan sevgisine, bitkiye, tabiata dönüyor. Öteki türlü olmaz ki. Bu türlü gidersek dünyanın sonunu getireceğiz, hiç düşündüğümüz kadar da uzak olmayacak.

‘KENDİMİ DENİZE KAPATIYORUM’

Pekala, yazdıkların, sahneye taşıdıkların bir yanıyla yoksulluğu da ele alıyor; ne düşünürsün?

Mahrumluk diyorum ben ona. İnsanların çaresizlik hissini kaldıracak olan bir toplumsal yapı lazım. Mahrum olmadığını, birbirine bedel veren insanların yan yana gelmesi, çember oluşturması, o çemberde yan yana durabilmeleri vs. Onların hepsini yapacak olan şey toplumsal devlet. Ortada toplumsal devlet olursa o vakit tamam…

Mümkün mü?

Mümkün natürel. Mümkün olan insan kümeleri var, görüyoruz. Mantıklı yaşayan, aklıselim yaşayan ülkeler var. Yalnızca Avrupa’da değiller, her yerde varlar. Latin Amerika ülkesinde polis, asker, hudut olmayan ülkeler var. Bilmiyorum nasıl olur lakin bizim de buraya gerçek evrilmemiz lazım.

Pekala, son olarak, bütün bu kaygılardan, travmatik kıssalardan kendini nasıl koruyorsun?

Nihat Sırdar, oyundan çıkıp “Arkadaşlarla müdahale edeceğiz sana; cuma Baş Radyo’da kendi kendine konuşan bir adamı oynuyorsun, burada oğlunu kaybetmiş bir babayı, bir yerde şiddetle ilgili dizi… Yazdıkların var, sen çok yaşamazsın” dedi… Evet, tedavi ettiğin şey ailen, arkadaşlarınla sohbet, yazmak, sevgi çemberi oluşturmak… Oralardan tedavi ediyorsun kendini… Birbirine yeterli gelen arkadaşlarım var.

Kaçtığın oldu mu?

Refleks olarak kaçmak değil de kapandığım oldu. Sunay Akın’la da konuştuğum da söylemiştim; testi içinde ne varsa onu dışarı sızdırır. Bir formda yüzleşiyorsun. Ben denize kapatıyorum kendimi mümkün olduğunca. Arı ve petek bağını, denizle rüzgâr bağlantısını, suyun üzerindeki renkleri gördüğünde tedavi oluyorsun.