20.Yüzyılın Sanat Dünyasını Derinden Etkileyen 10 Modernist Sanat Akımı Hakkında Bilgiler

Ard İzlenimcilik, İzlenimciliğin sınırlarını genişleterek daha saf bir ifade biçimi arayan bir sanat akımıdır. Paul Cézanne, Georges Seurat ve Vincent van Gogh gibi sanatçıların eserleriyle ünlüdür. Parlak renkler ve kısa fırça darbeleriyle Empresyonizmin özelliklerini korurken, daha derin duygusal ifadeler ve farklı teknikler keşfetmiştir. Empresyonistlerin aksine, bu akım eserlerini genellikle diğer sanatçılardan bağımsız olarak yaratmış, bu da farklı deneyim ve tekniklerin keşfedilmesine olanak sağlamıştır.

Bu ünlü avangart akım, 20. yüzyılın başında türünün ilk örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir. Henri Matisse’in öncülüğünü yaptığı Fovizm, manzara ve natürmortları yakalamak için canlı renkler sergilediği için İzlenimciliğe önemli bir şekilde borçludur. Bununla birlikte, Matisse gibi Fovistler resimlerine yüksek bir duygusallık aşıladıkça, genellikle kaba ve bariz fırça darbeleri ve doğrudan tüplerinden gelen ve ilk başta izleyicileri dehşete düşüren canlı renkler kullandıkça kendi hareketi haline geldi. Sanat eleştirmeni Louis Vauxcelles’in söz konusu ressamlara fauves (‘vahşi hayvanlar’) adını vermesine yol açan şey, bu ham ve basit tekniklerin aşırı ifade gücüydü.

Yirminci yüzyılın başlarında öncü bir sanat akımı olan Kübizm, nesneleri aynı anda birden fazla bakış açısından tasvir ederek geleneksel temsilleri parçaladı. Pablo Picasso ve Georges Braque gibi sanatçılar, derinlik ve perspektifi yenilikçi yollarla aktarmak için geometrik şekiller ve soyutlanmış formlar kullandılar. Kübizm’,in Analitik aşaması nesneleri parçalı düzlemlere ayırırken, Sentetik aşaması kolaj ve karışık medyayı içeriyordu. Bu çığır açan yaklaşım sanatsal ifadede devrim yaratarak sonraki akımları etkilemiş ve sanat tarihindeki yerini sağlamlaştırmıştır.

Vortisizm, 20. Yüzyılın başlarında İngiltere’de I. Dünya Savaşı sırasında etkin olan kısa ömürlü ancak etkili bir avangart sanat hareketiydi. Sanatçılar Wyndham Lewis ve Ezra Pound’un öncülüğünü yaptığı Vortisizm, fütürizm gibi modern yaşamın ve makine çağının dinamik enerjisini vurguluyordu. Geometrik soyutlama ve keskin, köşeli formlar lehine natüralist temsili reddetti. Akımın adı, hız, teknoloji ve kentleşmeye olan hayranlığını yansıtan modernitenin ‘girdap’ veya kasırgasından esinlenmiştir. Vortisizm öncelikle resim ve heykelle ifade edilmiş, ancak edebiyat ve grafik tasarımı da etkilemiştir. Kısa süreli varlığına rağmen Vortisizm, modern sanatın gelişimi üzerinde önemli bir etki yaratmıştır.

Modernist dönemin belki de en tartışmalı akımlarından biri olan Fütürizm, üstünkörü bir bakışla, geçmişin sanatsal ve kültürel formlarını ve geleneklerini bir kenara atarken toplumdaki değişimi, hızı ve yeniliği kucaklamak için insanları makinelere benzeten ve bunun tersini savunan bir akımdır. Ancak Fütürist platformun merkezinde savaş ve kadın düşmanlığı vardı. Filippo Marinetti’nin 1909 tarihli bildirisiyle ortaya çıkan Fütürizm tek bir sanat formuyla sınırlı kalmamış, heykeltıraşlar, mimarlar, ressamlar ve yazarlar tarafından benimsenmiştir. Resimler tipik olarak otomobiller, trenler, hayvanlar, dansçılar ve büyük kalabalıklardan oluşuyordu; ressamlar hız ve dinamik hareketin erdemlerini yüceltmek için Kübizm’in parçalı ve kesişen düzlemlerini Fovizm’in canlı ve etkileyici renkleriyle birlikte ödünç aldılar.

Konstrüktivizm, Ekim Devrimi’nin ardından Rusya’da ortaya çıkmış, Kübizm ve Fütürizm’den aldığı etkileri dönemin devrimci ruhuyla harmanlamıştır. Vladimir Tatlin ve diğerlerinin öncülüğünü yaptığı bu akım, plastik, çelik ve cam gibi modern endüstriyel malzemeler kullanarak toplumsal bir amaca hizmet eden sanatı savundu. Tatlin’in Üçüncü Enternasyonal Anıtı, hareketin düşünce yapısının ikonik bir sembolü haline geldi. Geleneksel resmi reddeden Konstrüktivistler seramik, moda tasarımı, grafik ve mimari gibi pratik uygulamalara odaklandı. Sovyet muhalefeti büyüdükçe, birçok Konstrüktivist Rusya’dan kaçarak fikirlerini Almanya, Fransa ve İngiltere gibi Batı ülkelerine yaydı ve burada sanat ve tasarımı etkilemeye devam etti.

Bir Rus Modernist akımı olan Süprematizm, tuval üzerinde soyut geometrik formları vurgulamıştır. Kurucusu Kazimir Malevich, ‘resimsel sanatlarda saf duygu ya da algının üstünlüğünü’ hedeflemiştir. Temel şekiller ve ana renkler kullanarak sanatı özüne indirgemeye çalışmıştır. ‘Beyaz Üzerine Beyaz’ resimleri, silik bir şekilde çizilmiş bir kare ile bunu özetliyordu. Süprematizm genellikle ruhani tonlar taşıyordu ancak tıpkı Konstrüktivizm gibi artan Sovyet baskısıyla birlikte soldu.

Hollandaca ‘Stil’ anlamına gelen De Stijl, basitlik ve doğruluğu hedeflemiştir. Amsterdam’da Theo van Doesburg, Piet Mondrian ve Jacobus Johannes Pieter Oud gibi sanatçılar tarafından kurulan bu akım, Teosofi ve Paris Kübizminden ilham almıştır. Temsili sanatı reddederek, temel şekiller ve ana renkler kullanarak saf soyutlamayı benimsemişlerdi. Ayrıca hem yaşamda hem de sanatta bulunan dengeyi keşfetmeye çalıştılar. Hareket çeşitli sanat formlarını kapsarken, Oud’un Hoek van Holland’daki İşçi Konutları gibi mimari başarıları, sade ve uyumlu özünü en iyi şekilde somutlaştırdı.

Dadaizm, 20. yüzyılın başlarında, özellikle I. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında, dönemin toplumsal kaosuna ve hayal kırıklığına bir yanıt olarak ortaya çıktı. Amacı, geleneksel sanatsal normları ve toplumsal gelenekleri absürtlük, rastlantısallık ve anlamsızlık lehine reddetmekti. Dadaistler, yerleşik sanat, siyaset ve kültür kavramlarına meydan okuyarak izleyicilerini statükoyu sorgulamaya kışkırtmayı amaçladılar. Başlıca teknikleri arasında gündelik nesnelerin kolaj, birleştirim (assemblage) ve yeniden yapım (readymades) yoluyla sanatsal olarak işlenmesi yer alıyordu. Ayrıca, genellikle kaos ve kendiliğindenlik unsurlarını içeren performanslar ve halka açık gösteriler de yaygındı. Dadaizm, geleneksel düşünceyi yıkmaya ve modern dünyanın kaosunu yansıtmanın bir yolu olarak absürd ve mantıksız olanı kucaklamaya çalıştı.

Modernist dönemin en ünlü sanat akımlarından biri olan Sürrealizm, özellikle Salvador Dalí’nin silinmez eseri Belleğin Kalıcılığı (1931) sayesinde içgüdüsel, göz alıcı ve estetik imgeler üretmesiyle hatırlanır hale geldi. Dadaistlerin absürdist eğilimlerinden ve Sigmund Freud’un psikoanaliz yazılarından yola çıkan, döneminin tanınmış şair ve eleştirmeni André Breton, 1924 yılında ‘Sürrealist Manifesto ‘yu yayınlayarak grubun bilinç ile bilinçdışını birleştirme niyetini ilan etti; böylece rüya ve hayal alemleri gündelik gerçeklikle ‘mutlak bir gerçeklik, bir sürrealite’ içinde birleşebilecekti. En çok Jean Arp, Max Ernst ve André Masson gibi ressamların çalışmalarıyla hatırlansalar da Sürrealistler şiir, edebiyat, heykel ve o zamanlar yeni bir araç olan film de dahil olmak üzere çeşitli araçlarla çalıştılar. Breton, hareketin üyeleri tarafından manifestosuna bağlılık konusunda militan davrandığı için, birçok üye Sürrealizm’in tekniklerini ve motiflerini kullanmaya devam etse de yeni sanat formlarına ayrıldı.