Yeni anayasa çalışmasının içinde yer alacaklar mı? Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca, Haberler.com’a açıkladı

Yeni anayasa tartışmalarının alevlendiği şu günlerde Yargıtay Lideri Mehmet Akarca, Haberler.com Genel Yayın Direktörü Bedia Teymur’a birbirinden kıymetli açıklamalarda bulundu. Yargıtay binasında birinci kere bu türlü bir röportaj verdiklerini tabir eden Akarca, toplumun muhtaçlıklarını karşılayan yeni bir anayasanın yapılması gerektiğini söz etti.

“SİVİL BİR ANAYASA OLMALI”

Toplumun büyük kısmında yeni bir anayasa yapılması istikametinde beklenti oluştuğunu tabir eden Yargıtay Lideri Mehmet Akarca, “Türkiye’deki iktidar ve muhalefet mensupları ile toplumun büyük bir beklentisinin yeni bir anayasa olduğunu gözlemliyoruz. Biz de Yargıtay olarak hukuk kurumları olarak yeni bir anayasaya yapılmasını desteklediğimizi söz ettik. Elbette evvel sivil bir anayasa olmalı. Sivil anayasa derken, bu yalnızca sivillerin yaptığı bir anayasa olarak anlaşılmamalı. Sivil anayasadan kastımız, temel hak ve özgürlükleri temel alan, insanı merkeze alan ve bu manada özgürlükçü, insan haklarını koruyan, temel hak ve özgürlükleri koruyan bir anlayışla anayasa düzenlenmelidir. Yoksa, sivillerin yaptığı anayasa da çok makus bir anayasa olabilir. Sivilden kastımız bu, insanı merkeze alan temel hak ve özgürlükleri önceleyen bireylerin ve toplumun devlet karşısındaki hak ve yetkilerini, özgürlüklerini düzenleyen bir anayasa olmalı. Bu manada sivil anayasa diyoruz” biçiminde konuştu.

Röportajdan öne çıkan satırbaşları şöyle;

Teymur: Siz konuşmanızda ‘Devlet teşkilatıyla ilgili konuların anayasada çok fazla yer alması kişiselliği biraz art plana itiyor’ demiştiniz. Bunu biraz açar mısınız?

Akarca: Anayasa’da tabi ki devletin temel kurumları yer almalı ancak çok detaylara girilmesine gerek yok. Bütün kurumların da Anayasa’da yer almasına gerek yok. Devletin muhakkak başlı kurumları, yani elbette ki anayasal kurumlar bütün dünyada vardır. Bunlar yer almalı fakat bunun çalışma formlarının detaylarının yönetmeliklerde bile yer almaması yahut yer alması gerekirken bunun Anayasa’da yer alması Anayasa’nın esnekliğini, çalışma sistemini ve Anayasa’nın uygulanabilirliğini zayıflatır. Onun için devletin karşısında bireyin öncelikli merkeze alınması gerekmektedir.

“TÜRKİYE’DE BİR YASA ENFLASYONU OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUM”

Teymur: Kişisel özgürlükleri tekrar savunduğunuzu lisana getiriyorsunuz. Bu çok çok kıymetli bir konud. Tabi burada bir de şöyle bir cümleniz var sizin, kural koymanın kuralı olmalıdır diyorsunuz. Burada bir aksaklık gözlemlediniz de mi bu cümleyi kullandınız?

Akarca: Artık, Türkiye de çok dinamik bir ülke, nüfusuyla, gelişmeleriyle çağa ayak uydurmak için ve toplumun muhtaçlıklarını göz önüne alan bir çok düzenleme yapılıyor. Çok sık kanunların değişmesi, yeni kanunların yapılması, hatta o kanun yürürlüğe girmeden onu değiştiren kanunların yapılmış olmasının toplumda bir karışıklık ve baş karışıklığına yol açtığını görüyoruz. Toplumun muhtaçlıkları âlâ tespit edilmeli, yeterli tahlillere tabi tutulmalı ve kanunların nasıl yapılacağı bir temele bağlanmalı. Yoksa her değişiklikte her gereksinimde toplumun nitekim de gereksinimlerini tam karşılayamayan yahut çağın muhtaçlıklarını tam gideremeyen kanunlarla karşılaşabiliyoruz. Ben Türkiye’de bir yasa enflasyonu olduğunu düşünüyorum. Yani mevzuat manasında bu yasa enflasyonun önlenmesi gerekiyor. Toplumun muhtaçlıklarını ve toplumun nizamını biz yalnızca yasa çıkararak gideremeyiz. Buna ait devlet kurumlarının, tertiplerinin, sivil toplum kuruluşlarının, vatandaşlarımızın, bireylerin kendilerini hukukla bağlı hissetmeleri ve buna nazaran hareket etmeleri gerekiyor. Hukukta dinamik bir yapı, yani gereksinimlere nazaran tabi ki yeni yasalar yapılması gündeme gelebilir lakin neredeyse 6 ayda, 1 yılda onlarca kanun çıkarıldığı bir durumla karşı karşıyayız.

“KANUNU BİLMEMEK MAZERET SAYILMAZ”

Teymur: Burada lokal mahkemelerde baş karışıklığı olduğunu söyleyebilir miyiz? Ya da mesela vatandaşın neyin cürüm olduğunu bilmesi gerekiyor, burada bir karışıklık olduğunu düşünüyor musunuz?

Akarca:

“KİMSENİN YETKİSİNİ KISKANIYOR DEĞİLİZ”

Teymur: Liderim pekala siz Yargıtay olarak, anayasa çalışmaları içerisinde yer alacak mısınız? Ne halde yer alacaksınız, belirlendi mi bu türlü bir şey?

Akarca: Elbette yer alacağız, bizde çok birikimli çok tecrübeli çok deneyimli yargı üyelerimiz, tetkik yargıçlarımız, Yargıtay savcılarımız bulunmaktadır. Anayasa konusunda da uzman olan arkadaşlarımız var. Öncelikle yargı ile ilgili düzenlemelerde çok faal bir rol almak isteriz. Yani yargının bağımsızlığı, tarafsızlığı, hakimlik teminatı ve bunları temel alan yeniden yüksek mahkemelerin çalışma tertibi… Yüksek mahkemelerle HSYK yapısının aktif bir biçimde düzenlenmesi gerekiyor çağın gereksinimlerine nazaran. Tabi bu manada bizim rol almamamız mümkün değil. Kesinlikle anayasa çalışmalarında, sempozyumlarda, yuvarlak masa toplantılarında bildirim sunarak ondan sonra görüşlerimizi yazılı olarak söz etmek suretiyle söz edeceğiz. Nasıl bir yüksek mahkeme planlıyoruz, nasıl bir HSK planlıyoruz? Zira hakimlik ve savcılık mesleğinin en kıymetli idare ünitesi Hakimlik ve Savcılık Heyeti. Olağan bu işin bir kısmında Adalet Bakanlığı var, bir kısmında yüksek yargı var, bir kısmında Yargıçlar ve Savcılar Konseyi var. Herkesin yetkileriyasada belirlenmiş. Kimsenin yetkisini kıskanıyor değiliz. Yetki paylaşımı zati olmalı fakat bunun daha işler hale gelmesi için daha sağlıklı işlemesi için yeni düzenlemelere muhtaçlık var.

12 YILLIK VAZİFE MÜDDETİ SONU KALDIRILMALI MI?

Teymur: Bir de Yargıtay üyelerinin 12 yıllık misyon mühleti hududunun kaldırılmasını talep ettiniz yeniden Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın olduğu açılış yılı merasiminde. Bu çeşitli sakıncalara yol açmaz mı; yeni üyelerin katkı sağlaması, biraz daha Yargıtay’ın yenilenmesi açısından?

Akarca: Yargıtay yenileniyor zati, 2 üye emekli olduğunda bir üye tekrar seçiliyor. Daima bir kan değişimi var. Sorun şuradan kaynaklandı. 2014 yılında 144 yeni üyemiz, 118 yılında 100 yeni üyemiz seçildi. 12 yıllık mühlete tabi tutulduğunda bir kezde toptan 100 tane üyenin 2028 yılında emekliliği gündeme gelecek. Mühletleri bitecek, yaş adlini doldurmayanlar, birinci derece ve istinaf mahkemelerine gitmeleri gündeme gelecek. Bu işin başka bir tarafı, ruhsal istikameti var. Yani hakikaten de yüksek yargıda bu kadar uzmanlaşmış, emek sarf etmiş arkadaşlarımızın birden bu kadar sayıyla buraları boşaltmaları halinde birtakım dairelerde deneyimli bir tane hakim, bir tane üye kalıyor. Bir de burası uzmanlık gerektiren alan. Yargıtay’a gelen üyeler aşikâr bir mühletten sonra, dairelerin mevzularına nazaran uzmanlaşıyorlar. Bir kurumsal hafıza kaybı olacak, ondan endişeleniyoruz ve Yargıtay’ın eski içtihatlarını bilen, hukuku bilen, içtihat birliğini bilen, sağlama istikametinde önemli tecrübe kazanmış bir insan kaynağını biz heba etmiş olacağız. Yani bu arkadaşlarımızın bir kısmı emekliliği bile hak etmemiş olacaklar. Artık bununla ilgili olarak anayasamızda ‘Hakimler ve savcılar yüksek yargı mensupları 65 yaşından evvel emekli olamaz’ diyor. Bir teminat sağlanıyor ancak 65 yaşını doldurunca da emekliliğe ayırıyorlar. Türkiye’de ve Dünyada yaş ortalaması uzadı. Bunun bir çok örnekleri var; 67, 70, 72 olan ülkeler var. Hatta bir çok Avrupa ülkesinde ve Amerika’da yüksek yargıda hiç yaş sonu yok. Onların sistemleri onu imkan haline getiriyor. Fakat burada 40 yaşında Yargıtay üyesi seçilmiş, 52 yaşında gelmiş bir insan ülke içinde kayıp.

“YARGITAY’DA ÖNEMLİ BİR ZAFİYET OLUŞMASINA NEDEN OLUR”

2028 yılında 100 arkadaşımızın emekliliği gündemde, 2030 yılında da 70 üzerinde arkadaşımızın emekliliği gündeme gelecek. Bu Yargıtay’da önemli manada bir zafiyet oluşmasına neden olur. Yani işin iki istikameti var. Elbette birinci derecedeki arkadaşlarımızın, istinaftaki arkadaşlarımızın kıdem, yaş ve bilgi birikimlerine nazaran yüksek mahkemede vazife almaları, talep etmeleri ve gelmeleri zati son derece doğal. Onların önünün tıkanması zati kelam konusu değil. Bu daha evvel esasen 65 yaşına kadardı. Aslında 12 yıllık müddet 2014 yılında istinaf mahkemelerinin kurulmasıyla birlikte, burada daha çok o devirde bu FETÖ mensubu olan üyelerle ilgili olarak bir çalışma gündeme geldiğinde, tabiri caizse istinaf mahkemelerine gönderilmesi çalışmaları başlamıştı. O periyotta bu yeniden tartışıldı, getirildi. Biz bunu süreksiz bir müddet olarak düşünüyorduk. Fakat 2014 üzerinden 2023’e geldik. Bunun kaldırılması gerektiğini düşünüyoruz. Zira mühlet de yaklaştı. Yani 2016’da yasa yürürlüğe girdi 20 Temmuz 2028 tarihinde düşünün teğe yüz kişinin emekli olduğunu birtakım dairelerde o bahiste bir tane üye kalmış olacak. O vakit da buradaki birikimi, uzmanlığı kaybetmiş olacağız. Kurumsal hafızayı, kurumsal kültürü lakin bir yandan da çok deneyimli, çok tecrübeli hukukçuları, meslektaşlarımızı biz bir an çabucak emekli olmuş olarak göreceğiz. Bu gerçek bir metot değil. Yani dünyada da yok. Şu yapılabilir; Yargıtay üyeliğinin seçimi meslekte 20 yıla çekilebilir. Lakin bu 65 yaşın tekrar gündeme gelmesi lazım. Bunun 67’ye, 70’e çıkarılması gündeme gelebilir. Doğal bu meclisimizin takdirinde olan bir şey, yalnızca bir sorunu lisana getiriyoruz. Bu şahsi bir sorun de değil, bireylerle ilgili de değil. 12 yıllık mühletle ilgili olarak da sahiden de bu türlü kurumsal bir kan kaybını yargı kaldıramaz. Danıştay da tıpkı biçimde Danıştay Yargıtay ve Danıştay üyeleri için. Artık Anayasa Mahkemesi üyelerimiz için Anayasa’da bu 12 yıllık müddet öngörüldü. Bununla bir paralellik kuruldu. Yargıtay ve Danıştay için maddede da bu öngörüldü. Daha evvel bu türlü bir düzenleme yoktu zati.

“BİREYSEL MÜRACAATIN ÇERÇEVESİ BİRAZ DAHA NETLEŞTİRİLMELİ”

Teymur: Oy birliğiyle alınan bir içtihat kararının anayasal kişisel müracaat konusuna da değindiniz konuşmanızda. Burada da bir sakınca görmüştünüz. Bunu biraz açıklar mısınız ?

Akarca: Prensip itibariyle 2012 yılından itibaren anayasamızda ve maddemizde uygulanmaya başlanan temel hak ve özgürlükleri koruyan bir anlayışla kişisel müracaat kabul edildi. Bilhassa de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin iş yükünü de azaltmayı öngördü. Bunu ben vatandaşlarımız için kıymetli bir kazanım olarak görüyorum. Bu hakikaten kıymetli bir şey. Prensip olarak karşı değilim. Yani kişisel başvuruyu bir hak aramanın değerli bir modülü olarak görüyorum. Lakin bunun kapsamını, sonlarını anayasa ve yasa aslında çizmiş. Yasa yolunda ileri sürülen itirazların ve değerlendirmelerin artık kişisel müracaata konulmayacağı çok açık. Artık burada tazminatlarla ilgili, faizlerle ilgili, çalışma hayatıyla ilgili, ceza hukukuyla ilgili, kanıt değerlendirmesiyle ilgili yasaya, metoduna uygun biçimde elde edilmiş kanıtlarla saptanmış ve buna nazaran verilmiş bir kararın kişisel müracaatta değiştirilmesi bir hukuk karmaşasına ve kaosa yol açar. Yani Anayasa Mahkememizin elbette yetkisi var. Lakin bu yetki de kanunla ve anayasayla çerçevelenmiş durumda. Yani burada bir yetki aşımının, yasal bir yetkinin aşılmaması gerektiğine ben dikkat çekiyorum. Burada zira uzmanlıklarına nazaran belirlenmiş bir iş dairesinde, ne bileyim bir borçlar hukukuna bakan işte bizim ilgili hukuk dairelerimizde ya da ticaret dairesinde bütün kavramları aksi düz edecek, aslında kişisel müracaat konusu olmadığını düşündüğümüz ya da zorlama bir yorumla bu kapsama alınıp bu kararlara karşıt, Yargıtay’ın kökleşmiş içtihatlarına muhalif olarak verilen kararların topluma ziyan vereceğini ve yeni bir karmaşaya yol açacağını kıymetlendiriyoruz. Yoksa elbette ki bu vatandaşlarımız için bir kazanımdır. Ferdî müracaat hakkında temel hak ve özgürlüklerin korunması amaçlanmaktadır. Lakin bunun çerçevesinin tahminen biraz daha netleştirilmesi Anayasa’da ve maddede lisana getirilebilir, düzenleme yapılabilir. Bu kastettiğimiz bu.

Teymur: Biraz da birinci derecenin sıkıntılarına değinmek istiyorum. Birinci derecede iş yükünün ağırlığı, iş davalarının uzun sürmesi tartışılıyor. Bu bahiste ne diyorsunuz? İstinaf biraz da bu nedenle kuruldu lakin sizce maksadına ulaştı mı?

Akarca: Adalet hizmeti, devletin en temel hizmetlerinden bir tanesi. Toplum için, güvenliği için, iyiliği için adalet hizmeti çok kaliteli ve vaktinde yerine getirilmeli. Bunun için devletimiz, hükümetimiz nitekim de çok büyük çaba gösterdi. İşte hakim savcı sayısı 24.000’e yaklaştı. Birçok eğitimler yapılıyor, yeni adliye binaları yapılıyor, UYAP altyapısı, teknolojik altyapı, insan kaynakları, işçi açısından birçok imkanlar sağlanıyor. Fakat bizim asıl problemimiz nitelikli, kaliteli, hukukçu yetiştirmemiz gerekiyor. Yani şu anda 15.000 civarında 5 yıl ve altında kıdeme sahip genç hakim ve savcı meslektaşlarımız var. Bunlar ellerinden gelen çabası gösteriyorlar, efor gösteriyorlar adaletin gerçekleşmesi için. Hakikaten de gece gündüz büyük bir gayret içerisindeler. Tıpkı biçimde isnafta da o denli. Alışılmış dünyanın her yerinde istinaf mahkemeleri var aslında. Olmayan ülke çabucak hemen tahminen parmakla gösteriliyor. Ben hiç hatırlamıyorum. Yani bölge adliye mahkemeleri dediğimiz istinaf mahkemelerinin tahminen yeni kanun değişikliğinde ismini direkt doğruya istinaf mahkemeleri koymak daha uygun. Zira bir kavram karmaşasına da yol açıyor. Bu yalnızca Yargıtay’ın iş yükünü azaltmak değil. Birebir vakitte yargılamanın hızlandırılması emeli da güdülmüştü. Onun için bir kısım kararlar orada katılaşıyor biliyorsunuz. Evet burada da çok deneyimli arkadaşlara muhtaçlık var.