Türkiye’de de Görülen Kuzey Işıkları Dikkat Çekti: Kuzey Işıkları Nedir, Nasıl Oluşur?

Kutup Işıkları, Kuzey ya da Güney Kutbu yakınlarında gerçekleşen doğa harikası ışık gösterileridir. Aurora olarak da adlandırılan Kutup Işıkları’nın Kuzey kutbu’nda oluşanlarına ‘Aurora Borealis’, Güney kutbunda oluşanlarına ise ‘Aurora Australis’ adı verilir.

Kutup Işıkları, ‘Aurora’ ismini Şafak Tanrıçası Aurora’dan almıştır. Gökyüzünde oluştuğu zaman bulut, yay, çizgi ya da dairesel renkli şekillere benzer. Eski çağlarda kuzey ışıklarını gören insanlar bunun tanrıdan gelen bir işaret olduğuna inanırlarmış. Hatta Güney Fransa’da mağara tavanlarına 30.000 sene önce, insanlar tarafından çizilen kuzey ışıklarını anlatan resimler bulunmuştur. 

Bilimsel olarak ele aldığımızda: Kuzey ışıkları (Aurora Borealis), kutup bölgelerinde gökyüzünde görülen doğal ışımalardır. Yeryüzünün manyetik alanı ile Güneş’ten gelen yüklü parçacıklar etkileşime girerek kuzey ışıklarını oluşturur. Bu ışıkların oluşmasını sağlayan Güneş’tir.

Güneş’teki patlamalar, uzaya büyük miktarda enerji ve madde yayar. Bu patlamalar aynı zamanda, uzaydaki parçacıkların yüksek hızda hareket etmesini sağlayan Güneş rüzgarlarını da oluşturur. Bu hızlı hareket eden parçacıklar, Dünya’ya doğru yol alırken, Dünya’nın manyetik alanı tarafından çoğunluğu savrulur. Fakat bazı elektron ve protonlar, bu savrulmayı aşarak atmosfere girerler.

Atmosfere giren bu parçacıklar, atmosferde bulunan azot ve oksijen gazları ile çarpışır. Çarpışma sonucunda ise gaz molekülleri enerji kazanır ve enerjilerini fotonlar şeklinde yayarlar. Bu fotonlar, yeryüzünden bakıldığında göz alıcı birer ışık gösterisi olarak görünür. İşte bu doğa harikası görsel şölen, bizim Kuzey Işıkları olarak adlandırdığımı olaydır.

Kuzey Işıklarının renk çeşitliliği ise, Güneş’ten gelen parçacıkların çarpıştığı gaz moleküllerine bağlıdır. Eğer bu parçacıklar oksijen molekülleri ile çarpışırsa, yeşil ya da kırmızı ışık üretirler. Azot molekülleri ile çarpışma durumunda ise mavi ve mor tonlarda ışıklar oluşur. Kuzey ışıklarının en sık görülen soluk sarımsı rengi ise, yine oksijen molekülleri ile gerçekleşen çarpışmalardan kaynaklanır. 

Bu bilgiler bize, Kuzey Işıklarının sadece bir görsel şölen olmadığını, aynı zamanda atmosfer ve Güneş’teki olayların bir sonucu olduğunu da gösterir.

Bir gökyüzü şöleni olan kutup ışıklarının neden farklı şekillerde oluştuğu ise bilim insanları tarafından halen araştırılmaktadır. Bilim insanları Auroraların farklı şekillerde oluşmasınının nedenine henüz kesin bir cevap bulamasa da bir sınıflandırma yapmayı başarmışlardır. Kutup ışıkları üç farklı şekilde karşımıza çıkar. Bunlar: Ark şekilli (gökkuşağını anımsatmaktadır), şerit şekilli ve sütun şekilli auroralardır.

Kuzey Işıklarını gözlemlemek için en doğru bölgeler, kutup bölgesine yakın yerlerdir. Doğanın büyüleyici güzelliğiyle bu eşsiz ışık şölenleri şehir ışıklarından uzak karanlık bölgelerde ve gökyüzünün açık olduğu akşamlarda en iyi şekilde gözlemlenir. 

• Kuzey ışıklarının en sık görüldüğü zamanlar ekinoks dönemleridir. Genellikle 23 Eylül ya da 21 Mart tarihlerine yakın zamanlarda daha iyi görünür. 

• Kuzey Işıkları denince akla ilk gelen yerler ise Danimarka’nın Grönland bölgesi, İzlanda, Norveç, Kuzey Sibirya, Alaska ve Kanada’dır. 

Kuzey ışıkları, 5 Kasım 2023 gecesi Türkiye’de de görüldü. Tekirdağ, Van ve Ordu’dan gelen fotoğraflar dikkat çekti. 👇