Türkiye Ukrayna krizinde arabulucu olabilecek mi?

Dünya gündeminin birinci sırasında Rusya-Ukrayna gerginliği var. Gerginliğin sıcak çatışmaya dönüşmesi riski sürerken Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın yarın Ukrayna’ya yapacağı ziyaret hem zamanlaması hem de görüşmelerde verilecek bildiriler açısından kritik görülüyor.

Erdoğan’ın ziyareti aslında iki ülke ortasında sistemli olarak yapılan yüksek seviyeli stratejik kurul çerçevesinde, lakin son gelişmeler ışığında öbür bir kıymet kazanmış durumda.

Erdoğan ziyaret öncesi “Rusya ile Ukrayna ortasında bir barışın olması için Türkiye’nin arabulucu olabileceği” bildirisini vermişti.

Cumhurbaşkanlığı’ndan bugün yapılan açıklamada, görüşmelerde ikili bağların yanı sıra bölgesel ve memleketler arası sorunların ele alınacağı belirtilerek “Konsey Toplantısı vesilesiyle ikili ilgilerin ahdi tabanına kıymetli katkılar sağlayacak çeşitli muahede ve mutabakat metinlerinin imzalanması da gündemdedir” denildi.

Dış siyaset uzmanı Aydın Sezer

Ziyaret yumuşamaya katkı sağlar mı?

Pekala Erdoğan’ın ziyareti ve görüşmelerinde Ukrayna tarafına aktaracağı bildiriler, tüm dünyanın gözlerinin çevrildiği bu krizin yumuşamasına katkı sağlayabilir mi?

Dış siyaset uzmanı Aydın Sezer’e nazaran Türkiye kendisini şimdiye kadar taraf olarak belirlediği için arabuluculuk üzere bir rolü oynaması sıkıntı lakin görüşmelerde verebileceği iletiler kıymetli olabilir.

Sezer, “Türkiye’nin işi hakikaten çok fakat çok güç. Erdoğan’ın Zelenski’ye tansiyonu azaltma konusunda telkinde bulunmasının beklenebileceğini düşünüyorum. Fakat bu ne kadar sağlanabilir ya da ABD, NATO ve İngiltere buna ne kadar ön ayak olabilir, bu da farklı bir tartışma konusu” değerlendirmesinde bulunuyor.

Maltepe Üniversitesi Milletlerarası Bağlar Kısmı Prof. Dr. Hasan Ünal ise bilinen manada bir arabuluculuk olmasa da Türkiye’nin oynayabileceği rol olduğunu düşünüyor. Ünal, Türkiye’nin tansiyonu düşürmeye yönelik bir şeyler yapabileceğini belirterek şöyle konuşuyor:

“Aslında Ukrayna açısından hayatın gerçeklerini söyleyen kıymetli bir ülke Türkiye. Rusya açısından da bakıldığında da NATO üyesi olmasına karşın tarafsızlığını ulusal çıkarları ile bütünleştirmiş bir ülke.”

Türkiye’nin Ukrayna’ya SİHA satışı Rusya’nın rahatsızlığına neden oluyor

Okan Üniversitesi’nden Dr. Habibe Özdal ise Türkiye’nin mümkün bir krizden en fazla etkilenecek ülkelerden biri olduğuna işaret ederek arabuluculuk teşebbüsünün bu açıdan değerli olduğunu söylüyor. Bugünlerde Türkiye’nin arabuluculuğundan çok AGİT çerçevesindeki görüşmelerin İstanbul’da yapılmasının gündeme getirildiğini anımsatan Özdal, “Dolayısıyla Türkiye açısından arabuluculuk değilse de görüşmelere konut sahipliği yapması mümkün bir gelişme olarak karşımızda duruyor” ihtimaline işaret ediyor.

Ukrayna’nın doğusundaki gerginliğin giderilmesi için oluşturulan ve son toplantısını iki yıl evvel yapan Ukrayna-Rusya-Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Üçlü Temas Kümesi’nin yeni toplantısına Türkiye’nin konut sahipliği yapması gündeme gelmişti.

Amaç ticaret hacmini 10 milyar dolara çıkarmak

Beraberinde çok sayıda bakan ve iş insanı ile Kiev’e gidecek olan Erdoğan’ın ziyareti kapsamında iki ülke ortasında çeşitli mutabakatlara imza atılacak.

Bu mutabakatların başında özgür ticaret muahedesi (STA) geliyor. Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenski dün yaptığı açıklamada, “Türkiye ile bir STA imzalayarak güçlü bir ekonomik sinyal vermeye hazırlanıyoruz. Gruplarımız çalışıyor ve anlaşacağımızdan eminim” demişti.

Ticaret Bakanı Mehmet Muş da bugün yaptığı açıklamada Ukrayna ile imzalanacak STA ile ticaret hacmini 10 milyar dolara çıkartılmasının hedeflendiğini açıkladı.

Bağların 30. yıldönümüne denk getirilen ziyaret kapsamında gündeme gelecek bir öteki değerli mevzu ise iki ülke ortasında hala yeterli seviyede olan ve Rusya’yı rahatsız eden savunma işbirliği.

Hava ve deniz platformlarında kullanılacak motorların temini için Ukrayna ile yapılan mutabakatlara ek olarak, Bayraktar silahlı insansız hava araçları (SİHA) da Ukrayna’ya ihraç ediliyor.

Savunma siyasetleri uzmanı Arda Mevlütoğlu

Savunma işbirliği daha da gelişir mi?

DW Türkçe’ye konuşan savunma siyasetleri uzmanı Arda Mevlütoğlu, Ukrayna’nın bir müddettir Türkiye’nin en kıymetli savunma sanayi partnerlerinden biri olduğunu hatırlatarak “Bunda, Türkiye’nin bir müddettir Batılı ülkelerle yaşadığı tedarik meseleleri belli bir rol oynamış üzere görünüyor. Öte yandan Batılı ülkelerin uyguladıkları çeşitli kısıtlama ve yaptırımların Türkiye’yi alternatif arayışlarına ittiği de bilinen bir gerçek” diyor.

Mevlütoğlu, iki ülkenin karşılıklı ihtiyaçlarının savunma alanında süratle güçlenen bir işbirliğini doğurduğunu söyleyerek “Bu işbirliğinin daha da derinleşerek devam etmesi beklenebilir” değerlendirmesini yapıyor. Lakin Mevlütoğlu’nun dikkat çektiği değerli bir konu Türkiye’nin bir müddettir hem kendi siyaseti hem de müşteri ülkelerin talepleri doğrultusunda savunma sanayii ile ilgili ihracat, ortak proje üzere alanlarda ketum davranıyor olması.

Bu nedenle mevcut Rusya-Ukrayna tansiyonu de göz önüne alındığında ziyaret kapsamında yeni işbirliği alanları olsa bile iki ülkenin ketum davranabileceği belirtiliyor.

Bu ortada tansiyonun bu kadar yüksek olduğu bir periyotta Kış Olimpiyatları’nın bitmesinin akabinde Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in de Türkiye’ye gelmesi gündemde. Bu kapsamda Rusya ile de üst seviye işbirliği kurulu toplantısı gerçekleştirilmesi bekleniyor.

Gülsen Solaker

© Deutsche Welle Türkçe