Türk Kimyagerden Büyük Başarı! Sahte İlaç Pazarına Darbe Vuracak Cihaz Geliştirdi

Dr. Derya Cebeci’nin geliştirdiği teknoloji 20 saniye içinde “barkod okur” üzere ilaçların içeriğini okuyabiliyor. Uydurma kanser ilaçları, antifiriz içeren düzmece öksürük şurupları, kalp ilacı karıştırılan zayıflama çayları üzere kontrolsüz eserler nedeniyle dünyada her yıl 1 milyon kişinin hayatını kaybettiğine işaret eden Dr. Cebeci, tüm bunların yanı sıra Kovid aşıları ve ilaçlarının kontrolünde de bu teknolojinin kullanılabileceğini vurguladı.

Hacettepe Üniversitesi Kimya Bölümü’nden mezun olduktan sonra ihtisas yapmak üzere Amerika’ya giden ve Amerika Besin ve İlaç Dairesi FDA’da doktora sonrası araştırmacı olarak çalışırken sahte ilaç, besin desteği yahut kozmetik eserlerin tespitine yönelik projeler geliştirmeye başladı. Dr. Derya Cebeci, tersine beyin göçü ile tam 17 yıl sonra ülkesine geri döndü. Artık, dünyada birinci defa onun geliştirdiği bulut tabanlı düzmece ilaç tahlil sistemini, İstanbul Teknokent’te TÜBİTAK ve KOSGEB takviyesiyle kurduğu kendi biyoteknoloji firması Portmera’da hayata geçirecek. Bu yıl içinde eserin alanda kullanılmaya başlanacağını söyleyen Dr. Cebeci, bu sistemle dünyada 400 milyar doları bulan uydurma ilaç pazarına büyük bir darbe vurulabileceğini düşünüyor. Dr. Cebeci’nin laboratuvar ve uzman işçi gerektirmeden yakın kızıl ötesi ışık ile alanda 20 saniyede tahlil yapabilen sistemi, Türkiye’de Sıhhat Bakanlığı ve Emniyet’in yanı sıra dünyada da İnterpol, Avrupa İlaç Ajansı EMA, FDA ile çeşitli memleketler arası gümrük firmaları tarafından kullanılacak.

Uydurma ilaç ve besin pazarının yıllık 400 milyar dolarlık bir pazar ile narkotikle yarıştığına dikkat çeken Dr. Cebeci, şunları söyledi:

“Sahte ilaç pazarı, yasal ilaç pazarından iki kat daha süratli büyüyerek devam ediyor. Dünya Sıhhat Örgütü’nün varsayımlarına nazaran dünyadaki ilaç pazarının yüzde 10-15’i geçersiz ilaç piyasasının elinde. Her yıl 1 milyondan fazla kişi geçersiz ilaçlar nedeniyle ölüyor. 2019 yılında AB’deki ilaç şirketleri 27 milyar Euro’yu uydurma ilaç pazarına kaptırdı. Bu alanda, bilhassa alanda, pratik bir biçimde düzmece ilaçların taramasını yapabilecek teknolojiler yok. Olanlar çok kısıtlı ve değerli. FDA’deki çalışmalarım sırasında bu pazarı fark ettim ve bu alandaki araştırmalarıma başladım. Türkiye’ye döndükten sonra da TÜBİTAK ve KOSGEB takviyelerini kullanarak bu projeyi başlatmaya karar verdim. Yaklaşık 10 yıldır geçersiz ve standart altı ilaçların alanda süratli biçimde, tahribatsız tespiti üzerine çalışıyorum. Dünyada birinci olarak biz başladık bu çalışmaları yapmaya. Pazarda buna benzeri bir eser yoktu. Şu anda Yale Üniversitesi’nden bizimki üzere öbür bir startup firması, Afrika pazarına girdi. Biz de bu yıl içerisinde hem global hem de ulusal pazara girmiş olacağız” dedi.

“Geliştirdiğimiz teknoloji ile 20 saniye içerisinde bir ilacın etken unsurunun ne olduğunu tespit edebiliyoruz. Bunu da hiçbir kimyasal kullanmadan, rastgele bir kimyasal atık üretmeden, rastgele bir sarfiyat maliyeti olmadan yapıyoruz” diyen Dr. Cebeci, ışığın husus ile etkileşimini kullanarak sistemin çalıştığını söyledi. Dr. Cebeci, sistemi şu biçimde anlattı:

“Işığı, bir kimyasal tarama, kimyasal araştırma aracı olarak kullanarak, hususlardan molekül düzeyinde data alıyoruz. Daha sonra aldığımız bu kimyasal dataları, yani hususların ya da ilaçların parmak izlerini, ileri tahlil yapay zeka metotlarıyla geliştirip istediğimiz dataları o verilerden çekiyoruz. Bulut ve yeni kimya teknolojilerini bir ortaya getirerek limitsiz, çok verimli, çok faal bulut tabanlı uydurma ilaç denetleme sistemi geliştirdik. Sistemimizi alıp alana inip kimyasal tahlili, rastgele öteki bir kimyasala gereksinim duymadan, örneğe de ziyan vermeden, yerinde, saniyeler içerisinde yapabiliyoruz. Prototipimiz hazır. Sistemi ticari bir eser haline getirmek ve son ar-ge çalışmalarını yapmak için şu anda TÜBİTAK ve bir Avrupa Birliği projesi üzerinde çalışıyoruz. Hazır hale geldikten sonra kendi Sıhhat Bakanlığımız (Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu TİTCK) ve başta Nijerya olmak üzere dünya pazarına açılacağız. EMA, FDA, Dünya Sıhhat Örgütü üzere kurularla çalışacağız.”