Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), bugün açıklanması planlanan 2020 yılına ilişkin Vefat ve Mevt Nedeni İstatistikleri bilgilerinin ileri bir …
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), bugün açıklanması planlanan 2020 yılına ilişkin Vefat ve Mevt Nedeni İstatistikleri bilgilerinin ileri bir tarihe ertelendiğini duyurdu.
TÜİK’ten yapılan açıklamada, erteleme kararının “idari kayıtlardan üretilmekte olan istatistiklere ait çalışmaların şimdi tamamlanamamış olması sebebiyle” alındığı belirtildi.
TÜİK, her yıl Haziran ayının üçüncü haftasında bir evvelki yıla ilişkin vefat ve mevt nedenleri istatistiklerini yayımlıyordu.
Bu raporda; vilayetlere, cinsiyetlere, bölgelere ve mevt nedenlerine nazaran bir evvelki yıl ülke genelinde görülen can kayıplarının detayları yer alıyor.
TÜİK, BBC Türkçe’nin bilginin yayınlanamamasının nedenlerinin detaylarına, ertelemenin Covid-19 pandemisiyle ilgisi olup olmadığına ve ne vakit yayınlanacağına dair sorularına “Kamuoyu duyurumuzda gerekli açıklamalar yapılmıştır, teşekkür ediyoruz” karşılığını verdi.
Türkiye’de mevt istatistiklerinin detayları senede bir açıklanan bilgiler ortasında bulunuyor.
Bilim insanları, istatistikçiler ve epidemiyologlar, 2020 yılına ilişkin bilgilerin pandemi nedeniyle bilhassa büyük kıymet taşıdığını vurguluyordu.
Bilim insanları, pandemi nedeniyle tüm dünyada ölümlerin ortalamanın üzerinde gerçekleştiğini ve Türkiye’de de bu ek ölümlerin anlaşılması için TÜİK’in bilgilerinin görülmesi gerektiğini söz ediyor.
Eski TÜİK Lideri Aydemir: Temel neden Covid bilgilerindeki tutarsızlık olabilir
2011-2016 yılları ortasında TÜİK Başkanlığı yapan, DEVA Partisi Sektörel Siyasetler lideri Birol Aydemir, TÜİK’in bu bilgileri açıklamamasının temel nedeninin Covid-19 pandemisi periyodunda günlük olarak datalarda tutarsızlıkların ortaya çıkmaması olduğunu öne sürdü.
Daha evvel bu türlü bir durumun yaşanmadığını aktaran Aydemir, açıklamada yer alan “idari kayıtlardan üretilmekte olan istatistiklere ait çalışmaların şimdi tamamlanamamış olması” sözünün iki seçeneği ortaya çıkardığını söyledi.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Aydemir, “Birincisi bu bilgiler alınmıştır fakat tutarsızlık vardır. Bu dataların tahlilinde ıstıraplar ortaya çıkmıştır. İkincisi ise bu datalar hiç alınamamıştır” dedi.
Aydemir, vefat istatistiklerinin toplanmasıyla ilgili sistemin kendi periyodunda ve elektronik ortamda hazırlandığını belirterek, hazırlanan mevt dokümanların bu sisteme işlendiğini ve dijital ortamda ilgili kamu kuruluşlarına dağıtıldığını vurguladı.
Aydemir, bu nedenle sistemin otomatik çalıştığını ve data gelmemesi üzere bir durumun olamayacağını da kelamlarına ekledi.
Bu durumda da iki olasılığın kelam konusu olduğunu belirten Aydemir, “Ya bu bilgilerdeki tutarsızlığı gideremiyorlar ya da Sıhhat Bakanlığı bu bilgilerin elektronik olarak dağıtımını durdurmuş olabilir. Bu ikisi de Türkiye açısından çok sakıncalı, kabul edilemeyecek bir durum” dedi.
Aydemir, TÜİK’in bu dataları açıklayamamış olmasını da “facia” kelamlarıyla nitelendirdi.
Ek vefat nedir?
Epidemiyolojide, ek vefat kavramı, olağan yahut kriz dışı şartlar altında beklenenden daha fazla gerçekleşen vefatları tanımlıyor.
Bunun hesaplaması da geçmiş yılların mevt ortalamalarına ve yıllık beklenen artışlara bakılarak yapılıyor. En yaygın kullanılan kolay sistemlerden birisi de muhakkak bir tarih aralığında mevcut yılın mevt sayısı ile son beş yıllık ortalama ortasındaki farka bakmak.
Uzmanlar, pandemi üzere harikulâde şartların yaşandığı belirli bir vakit diliminde ek mevtin tespit edilmesi halinde bunun da pandemi ile ilişkilendirilmesinin olağan olduğunu belirtiyor.
Avrupa Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (ESCMID) İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Başkan Ergönül, Eylül ayında BBC Türkçe’ye yaptığı açıklamada ek vefat kavramını şöyle tanımlamıştı:
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Ergönül, “Beklenen mevt sayısı geçmiş yılların vefat bilgilerine tarihi olarak bakılarak ortaya konulur. Son 5 yılda, 10 yılda beklenen vefat sayısı belirlidir. Beklenenden daha fazla mevt olması, hele de pandemi devri varsa, neye bağlanır? Pandemiye bağlanır. Son derece kolay ancak sağlam bir mantık. Göreceksiniz önümüzdeki yıllarda pandemi bittikten sonra bile yapılacaktır” dedi.
Geçmiş devirlerde İspanyol Gribi ve 2009-10 yıllarında yaşanan Domuz Gribi ile ilgili de ek ölümlere dayanarak yapılmış çok sayıda bilimsel çalışma mevcut.
Dünyada pandemi nedeniyle ek vefat açıklamaları nasıl yapılıyor?
Dünyada birçok ülke, pandemi nedeniyle ek vefatları de Covid-19 data setlerinin içinde belirli periyotlarda tertipli olarak açıklıyor.
Birleşik Krallık Ulusal İstatistik Ofisi, Mayıs başında demografik yapıyla ilgili açıkladığı rutin raporlara ek olarak 2020 yılına ilişkin ek vefat datalarını de açıkladı.
Bu raporda, “Ek mevt, belirli bir yılda meydana gelen can kayıplarıyla bu yıldan evvelki beş yılda görülen ortalama vefatlar ortasındaki fark olarak tanımlanmıştır” denildi.
Bu rapora nazaran, İngiltere ve Galler’de 2020 yılında 75 bin 845 ek vefat gerçekleşti ve 2020’de hayatını kaybedenlerin sayısı beş yılın ortalamasına kıyasla yüzde 14,3 artış gösterdi.
Ayrıyeten Birleşik Krallık’ın Covid-19 bilgi tabanında haftalık olarak da ortalamanın üzerinde gerçekleşen ölümlerin sayısına ulaşmak mümkün.
Ek vefatları nizamlı açıklayan bir başka yer de Avrupa Birliği (AB). AB İstatistik Ofisi (EUROSTAT) da aylık olarak üye devletlerde ve birliğin genelinde görülen ek vefat bilgilerini açıklıyor.
EUROSTAT’ın son raporuna nazaran, 2020 yılında ölenlerin sayısı bir evvelki beş yılın ortalamasına kıyasla yüzde 12 artış gösterdi.
ABD’de ise resmi datalarda, ek vefat bir başka sistemle hesaplanıyor.
ABD’deki resmi hesaplamada, belirli bir periyotta gerçekleşen vefatla ile yeniden tıpkı periyot için beklenen ölümlerin ortasındaki fark ek vefat olarak nitelendiriliyor.
ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi’nin (CDC) internet sitesinde, ek ölümlere ayrılmış başka bir kısım bulunuyor ve bu prosedürle hesaplanmış data setine haftalık olarak ulaşılabiliyor.
