Dünyada ve ülkemizde son vakitlerde en çok konuşulan bahislerin başında kuraklık ve su sorunu geliyor. Geçtiğimiz günlerde WWF-Türkiye (Doğal …
Dünyada ve ülkemizde son vakitlerde en çok konuşulan bahislerin başında kuraklık ve su sorunu geliyor. Geçtiğimiz günlerde WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Muhafaza Vakfı) bu bahse dikkat çekmek için bir toplantı düzenledi ve ülkemizi bekleyen su ıstıraplarını ve alınan tedbirleri paylaştı. Bilhassa de ülkemizde başta İstanbul olmak üzere 10 kentte yaşanacak su problemlerine dikkat çekildi. Pekala bu su problemine karşı nasıl bir değer alınmalı? Neler yapılmalı? Su sorunu bizi nasıl etkileyecek? Merak ettiklerimizi WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Müdafaa Vakfı) Genel Müdürü Aslı Pasinli cevapladı. Buyrun.
-Son vakitlerde en çok konuşulan, tartışılan hususların başında su sorunu geliyor. Yaptığınız çalışmalarda su problemi bilhassa ülkemizdeki 10 kentte öne çıkıyor. Öncelikle bu 10 kentte, genelde ise tüm Türkiye’de alınacak acil tedbirler neler olmalı? Neler söylersiniz?
Belirttiğiniz üzere son günlerde su problemini sıkça tartışıyoruz zira bütün bilimsel datalar su krizinin kapımızda olduğunu gösteriyor. Büyüyen kentleri ve artan nüfusu ile su kahır ile karşı karşıya olan ülkemiz bugün artık su yoksulu olma yolunda ilerliyor. WWF (Dünya Doğayı Muhafaza Vakfı)’nın gerçekleştirdiği Su Riski Filtresi çalışmasına nazaran global ölçekte su riski yüksek kentlerin ortasında ülkemizden 10 kent – İstanbul, Ankara, İzmir, Gaziantep, Diyarbakır, Bursa, Mersin, Konya, Adana ve Antalya- yer alıyor.
Bu gelişmelerden hareketle suyun bize ulaşana kadar geçtiği uzun ve şiddetli seyahate dikkat çekmek için Suyun Seyahati kampanyamızı başlattık. Ekseriyetle barajlardan ya da musluktan gelen bir kaynak olarak algıladığımız su, uzun serüveni boyunca evvel dağların doruğundaki kaynaklardan beslenir, ormanlarda tertipli akışa geçer, sulak alanlarda ve yer altı kaynaklarında birikerek konutlarımıza kadar ulaşır aslında. Su dediğimizde ormanları; ırmakların, göllerin ilgide olduğu sulak alanlar ve yer altı sularının bütününü göz önüne almamız gerekiyor. Bu nedenle suyumuzu müdafaaya da, öncelikle suyun doğduğu ve bize ulaşana kadar geçtiği yolları koruyarak başlamalıyız.
-Bu zahmet en çok kimleri etkileyecek?
Unutmayalım ki susuzluk bireyler, iş dünyası, tarım başta olmak üzere bütün dallar, karar vericiler, belediyeler için ortak bir risk. Bu nedenle alınacak tedbirlere de bütüncül bakarak adeta seferberlik ruhuyla hareket etmeliyiz. Tarımda sulama sistemlerimizi uygunlaştırılması; endüstride suyu kirletmeden, verimli kullanan pak üretim yatırımlarına geçilmesi; kentlerimizde, tarımda yağmur suyu hasadı üzere ekolojik uygulamaların teşvik edilmesi; atık su deşarjlarının kontrollerinde sıfır tolerans yaklaşımını benimsenmesi; kentlerimizde dağıtım kayıplarının ve kaçakların önüne geçilmesi ve insan ve tabiatın su gereksinimini bütünsel bir yaklaşımla ele alacak bir Su Kanununun hazırlanarak bir an evvel hayata geçirilmeli. Bireyler olarak bizler de konutlarımızda her damlayı tasarruf ederek; tüketim alışkanlıklarımızı değiştirerek suyumuza sahip çıkmalıyız.
TARIM YÜZDE 73’LÜK DİLİMİ OLUŞTURUYOR
-Tarım, su sıkıntısında öne çıkan en kıymetli dal diyebilir miyiz? Bu kesimler için nasıl bir yol haritası öneriyorsunuz?
Ülkemizde su kullanımında tarım kesimi yüzde 73’lük hisse ile başı çekiyor. Bu nedenle çağdaş ve akılcı sulama sistemlerinin desteklenmesi kural; hatta dayanak yerine hibe olmalı zira çiftçi için hayli maliyetli sistemler ve suyun maliyeti ile karşılaştırıldığında çiftçinin bu yatırımı tercih etmemesi anlaşılabilir. Su bastırma formunda yapılan sulamada hem toprağı oksijensiz bırakmış oluyorsunuz ki toprağın içindeki canlıların da oksijene gereksinimi var; hem de gereksiz yerlerde nemlilik yaratmış oluyorsunuz ki bu da mantar hastalıklarına davetiye çıkarıyor, Üstelik bir yandan da mekanik olarak toprağın tuzlanmasına sebep oluyorsunuz. Fakat çağdaş sulama sistemlerinde bitkiye yalnızca gereksinimi kadar ve muhtaçlığı olan yerde (kök çevresinde) su verdiğinizde salma sulamada yaşanan sıkıntılar büyük ölçüde ortadan kalkmakta.
-Başka neler yapılabilir?
Çağdaş sulama sistemlerinin yanı sıra sürdürülebilir toprak idaresi de benimsenmeli. Su idaresi ile toprak idaresi ziraî üretimde birbirinden ayrılamaz. Toprağın organik unsurunu arttırdıkça, derin sürece sistemlerini terk ettikçe, toprağın üstünü boş bırakmadıkça malçlama yapmaya örtü bitkisi kullanmaya devam ettikçe yeşil gübreleme yaptıkça ve topraktaki canlılığı korudukça ve destekledikçe toprak da ziraî üretimi desteklemeye devam edecektir. Bu pratiklerle su tutma kapasitesi ve biyolojik canlılığı artırılmış bir toprak, gitgide toza dönüşmenin bilakis hem kuraklığa hem de taşkınlara karşı daha dirençli olacaktır. Su döngüsünü ve toprağı onaran bu uygulamalar tarımın da daha az girdi kullanılarak yapılmasını sağlayacaktır. Bunun için agroekolojik yaklaşımların ve bu yaklaşımı benimseyen çiftçilerin desteklenmesi gerekmekte.
ÇOK YAĞIŞLAR DA RİSK OLUŞTURUYOR
-Tarım dalında sulama sisteminin yanında daha az su tüketen eserlere nazaran de bir tarım siyaseti üzerinde çalışmalar yapılıyor. Tarım bölümünde hangi bölgeler risk altında? İklim ve bitki örtüsü, yetiştirilen eserler su kriziyle birlikte nasıl bir değişim gösterecek? Hangi yerli eserlerimiz su sorunu karşısında tehlike altında? Su sorunu karşısında en şanslı bölgeler ve tarım eserleri hangileri?
Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz havzası risk altında fakat yalnızca kuraklık değil vakitsiz ve çok yağışlar, vakitsiz sıcak ve soğuk hava olayları aslında tüm Türkiye için risk oluşturmakta. Bunun için dirençli ziraî sistemler kurulması gerekmekte. Çiftçinin kadim bilgisini hatırlaması ve tekrar kullanmaya başlaması çok değerli. Örneğin buğdaydaki atalık çeşitler kuraklığa sağlam ve fazla bakım gerektirmeyen çeşitlerdir. Lakin çiftçimizin lokal yetiştiricilik bilgisinin keşfedilmesi, devam ettirilmesi ve agroekolojik uygulamalarla desteklenmesi gerekli. Bunun için enstitülerin kurulması yahut belediyelerin, vilayet, ilçe tarım müdürlüklerinin, ziraat odalarının ve ilgili tüm paydaşların bu bahiste ar-ge çalışmaları yapması gerekmektedir.
HAKİKAT BİLİNEN YANLIŞLAR
Vakıf olarak yaptığımız çalışmalar sonucunda gördük ki, bugüne kadar çok fazla su istediği düşünülen kimi bitkiler, örneğin bizim de üzerinde çalıştığımız pamuk, aslında damla sulama sistemi ile de çok düzgün randıman sağlamakta. Genel kanının tersine, pamuk bitkisi kuraklığa güçlü bir bitkidir ve çok fazla sulamak randımanı artırmaktan daha çok mantar hastalıklarını ve ziyanlı riskini artırmaktadır. Üstelik pamukta su basması sistemi beraberinde “önleyici ilaçlama” denilen bir yaklaşımı getirmektedir. Su bastırılan toprağa birkaç gün giremeyecek olan çiftçiler tedbir niteliğinde, “olur da o mühlet zarfında ziyanlı gelirse” diyerek karışık pestisit uygulaması yapmakta ve bu da yeniden gerçek bilinenin tersine zararlılarda direnç oluşturmaya ve bir sonraki kuşağın daha “yok edilemez” olmasına sebebiyet vermektedir. Birebir vakitte yine vakfımızın yürüttüğü anıza ekim prosedürü ile buğday üretiminde sulama yapılmaksızın muvaffakiyet sağlanabilmektedir.
10 yılda bulaşıcı hastalıklar artacak
Su tasarrufuna sen de katkı sağla
-Kişisel olarak su orununa karşı herkese düşen misyon nedir? Ne tıp tekliflerde bulunuyorsunuz?
Bireyler olarak öncelikle konutlarımızda her damlayı tasarruf etmemiz gerekiyor. Banyolarımızda bir musluktan dakikada 14 lt su aktığını aklımızda tutarak ellerinizi yıkarken, dişlerinizi fırçalarken ve tıraş olurken musluğu kapalı tutmalıyız. Öte yandan damlayan musluklar da günde 4 litre kadar suyun boşa gitmesine neden olur. Damlayan muslukların kesinlikle tamir edilmesi gerekir. Su tasarrufu sağlayan duş başlıklarını tercih edilmesi, musluklara suya hava karıştırarak, yüzde 30’a varan oranda tasarruf sağlayan perlatör takılması, sifonlarda küçük hazne tercih edilmesi, duş müddetlerinin mümkün olduğunca kısa tutulması da alınabilecek önlemler ortasında yer alıyor. Mutfaklarımızda ise bulaşıkları elde yıkamak yerine bulaşık makinesini tercih ederek ve makinemizi tam dolu olarak çalıştırarak hem su, hem güç tasarrufu sağlayabiliriz. Elde su yıkamamız gerektiğinde suyu kapalı tutarak ve su dolu bir leğen kullanarak su tüketimimizi azaltabiliriz. Tıpkı formda meyve ve sebzelerimizi de akan su altında değil de su dolu bir kapta yıkamak, bu suyu daha sonra bitkilerimizi sulamak için kullanmak da bir tasarruf önlemi. Konutlarımızda kullanılan suyun, toplam su tüketimi içindeki hissesinin yüzde 16 olduğu ülkemizde kişi başına günlük su tüketimi 216 litre. Üstte direkt su kullanımına yönelik tekliflerimize değindik. Öte yandan bir de sanal su, yani besinimiz ve kullandığımız eşyaların üretiminde kullanılan su var. Bu ölçü dikkate alındığında ise kişi başına su tüketimimiz günde 5 bin400 litreye çıkıyor. Şöyle söz edeyim. 1 yıl kullanmaya yetecek tek bir su deposu olsaydı, mevcut kullanım halimizle bu depo 2. haftanın sonunda tükenmiş olurdu. Suyumuzu korumak için tüketim alışkanlıklarımızı gözden geçirmemiz, muhtaçlığın üstünde her türlü tüketimden kaçınmamız da büyük kıymet taşıyor. Örneğin bozulan eşyalarımızın yerine yenisini almak yerine tamir ettirerek, ikinci el eşya kullanarak, güç tasarrufu sağlayan eserleri tercih ederek, beslenmemizde ve tüketim alışkanlıklarımızda üretim süreçlerindesu ayak izi yüksek besin ve eserlerden kaçınarak da önemli ölçüde su tasarrufu sağlayabiliriz.