‘İnsan’ denilen şey ne kadar değişik, değil mi? Dünyayı algılama biçimimiz, algılarımıza nazaran hissettiklerimiz, hissettiklerimize nazaran …
Ömür, tecrübe denen bütün anların uç uca eklenip, birleştirilmiş halidir… Hasebiyle insanın vücudunun iç düzeneklerini anlayacak ve yönlendirecek olma yetisi, tüm ömrünü değiştirecek güce sahip olması manasına gelmektedir.
Artık ise bunu bilimle harmanlayıp, kanıtlama vaktidir.
Dopamin
media.giphy.com
Birçokları tarafından bağımlılık sözü ile özdeşleşmiş olan; motive olunan iş yapıldığı sırada motivasyonu sağlamak emeliyle salgılanan dopamin ile başlamak gerektiğini düşündüm.
Bağımlılık yapan sigara, alkol, uyuşturucu üzere hususlar bedende dopamin salgılanmasını sağlayarak motivasyon arttırır. Uzun müddetli dopaminin dışarıdan tetiklenerek salgılanması da, ki buna unsur bağımlılığı diyoruz, bedeni tembelleştirerek dopamin salgılanmasını azaltır. Olağan hayatlarında da bu beşerler motivasyon, konsantrasyon sıkıntıları çektikleri için ve tetikleyici olarak bu hususların tekrar bedene alınmasını istemek durumunda kalırlar.
Ama her şeyin olduğu üzere dopaminin de fazlası ziyan. Şöyle ki; dopaminin fazlası psikoza, şizofreniye neden oluyor. Dopamin oranı arttıkça, beyin alakasız durumlar ortasında münasebet kurmaya ve gerçeklikten kopmaya başlıyor. Anti-depresan ilaçlar dopamin düzeyini azaltmaya yönelik kullanılıyor. Ayrıyeten bilhassa esrar ve kokain de dopamin düzeyini artırarak hayal görmeye sebep oluyor. Hatta bunlar beşerde kalıcı tesir de bırakabiliyor. Şayet bedenin hali hazırda salgıladığı dopamin ölçüsü fazla ise ve siz de bu salınımı artıracak hususlar kullanıyorsanız şizofreni sürecini hızlandırıyorsunuz demektir.
Adrenalin
33.media.tumblr.com
Birçoğumuzun isim olarak bildiği; bedende endişe ve heyecan durumunda salgılanması artan hormondur. Ayrıyeten çok sinirlendiğimiz vakitlerde, huduttan elimizin ayağımızın boşaldığı durumlarda da salınımı artar.
Adrenalinin bağımlılık yapan bir özelliği vardır. Adrenaline isterik bir durumda olan beden bir formda insanı, adrenalin aktivitesi arayışına sokar… Genelde tabiat sporlarıyla uğraşanlarda, yarışçılarda rastlanası bir durumdur. Endişe sinemalarına ziyadesiyle ilgili insanlarda da tıpkı durum kelam hususudur.
Beden gerilim altındayken hormonların salınımından sorumlu organımız hipotalamus, hipofiz bezine bir ikaz gönderir ve adrenalin salgılaması gerektiğini iletir.
Adrenalin’in esas vazifesi ise bu usul gerilimli durumlarda kanı parmak uçları, burun, kulak üzere kılcal damarlardan çekip, kol üzere daha geniş kas kümelerine göndermektir ki bu hareket, sizin mevcut durumla savaşmanız için gelişmiştir. Gerilim altındayken bir anda güçlenmenizin nedeni budur.
Noradrenalin
images4.fanpop.com
Bu hormon hakkında çok fazla bilgi sahibi değildim, ta ki ‘Türkiye’nin Freud’u’ olarak bilinen Nusret Kaya’yı dinleyene kadar. Sevgili Nusret Kaya diyor ki, bu hormon Taş Devranında yaşayan insanların alt beyninde fazlaca salgılanan ve onlara ‘saldır, yakala ve ye’ komutunu veren bir kimyasaldır. Sonuç olarak da insanoğlunun bu nedenle savaşa merak saldığını söylüyor.
Noradrenalin de bedendeki damarları büzüştürerek, tansiyonu yükseltir ve böylelikle bizlere, daha seri hareket edebilme yeteneği sağlar. Kısaca, insan şayet kaçmak zorunda ise koşabilmesi için kanı daha çok bacak kaslarına gönderir ki kaçabilesin.
Noradrenalin ile adrenalin, gerilim ya da tehlike anındayken ‘savaş ya da kaç’ kararının verilmesi üzerine komutlar gönderir. İnsan zihni de bu hormonlara nazaran bir karar alır ve bizler de bunun sonucunda ya kalır savaşmayı tercih ederiz ya da kaçmayı..
Adrenalin ve Noradrenalin hormonlarını öğrendiğimize nazaran artık gerilimle özdeşleşmiş olan ve hayatımızı neredeyse büsbütün etkileyen öbür hormona geçelim..
Kortizol
3.bp.blogspot.com
Gerilim hormonu olarak bilinir. Stres-tehlike altında salgılanan adrenalin ve noradrenalin hormonlarının verdiği komuta nazaran bedenin muhtaçlığı olan enerjiyi saniyeler içinde yağları yakıp glikoza çevirerek elde etmenizi sağlar ki kendinizi koruyup kollayacak güce kavuşasınız. Birtakım durumlar olur hani, adım atabilmek sizin için mucizedir ya da bir hengamede aldığınız bir darbe sonrası hareket edemez hale gelirsiniz lakin bir anda bir güç gelir, anlık bir güç. Ya da geçirilen bir trafik kazası sonrası tekrar ‘ilahi bir güç’ tarafından, yapamamanız gereken bir şey yaparsınız. İşte bu gücün yaratıcısıdır kortizol hormonu.
‘Ne de hoş hormonmuş, keşke en çok bunu salgılasak’ diyor olabilirsiniz ama erken karar vermemeniz gerektiğini artık anlayacaksınız.
Bu hoş yanlarının yanında kortizol, başta da denildiği üzere gerilim hormonudur. Ve işin içinde gerilim varsa emin olun bizim zararımıza olan çok şey vardır..
Bu hormon güç sağlayabilmek ismine glikoz ürettiği için, bağışıklık sisteminize bir nevi darbe vurur ve bu süreçte olağanda daha fazla dışarıdan gelebilecek hastalıklara açık hale gelirsiniz. Şayet geçmişte olduğunuzdan daha sık hasta oluyorsanız, bunun sebebini tahminen de daha fazla gerilimli olmanıza bağlamanın vakti gelmiştir.
Bedeninizin anlık olarak kendini yenilediğini, ufak tefek meseleleri size hissettirmeden kendi içinde çözdüğünü biliyorsunuz, değil mi? Mesela yaralarınızın kabuk bağlaması, daha sonra güzelleşmesi buna en hoş örnektir. İşte kortizol bunu da engelliyor.
media.giphy.com
Yani gerilim altındayken bağışıklığınız azalıyor, hasta oluyorsunuz, beden kendi kendini yenileyemiyor. Ruhsal sorunlar, post travmatik gerilim bozukluğu, depresyon üzere rahatsızlıkların da kortizol ölçüsünü yükselttiğini göz önüne alırsak, varın siz düşünün..
Bu hormonun salınımını azaltmak için öncelikle uykumuza çok lakin çok dikkat etmemiz gerekli. Tek bir uykusuz geceden sonra bile kortizolun bedende 2 kat arttığı biliniyor.
Ayrıyeten bir farklı bilgi daha: Sabaha karşı kandaki kortizol seviyesi azalır. Bu nedenledir ki en fazla vefatlar, sabaha karşı meydana gelir..
