Şiirimizin büyük kaybı: Ahmet Yücel (1948 – 2020)

KAMİL EŞFAK BERKİ

Ahmet Yücel’in yayımlanan birinci şiiri Devir (Diriliş, Ekim 1969, sayı: 1) özgür şiirin ileri bir örneği. Ahmet daha bu şiirinde, hayatı bir tablo üzere karşısında seyretmek istiyor. Bu tablonun içinde kendi özbenliği vardır.

Ey kalbimin ay çekimi ebedi med’im

İlettin beni eşya sonuna ilettin

Değiştirdin günlük susuzluğumu dinmez bir susayışla

Kalbi İstanbul ile (Malatya’daki) çocukluk günleri ortasında: “Gökyüzü yanı sabahımın / Buğdayın toprağın / Seninle tam o aile tablosu”.

Şiirlerinde tekerrür eden maviyi sormuştum kendisinden: -Sendeki bu ‘’mavi’’ neyi temsil eder, bir tablo mu, yoksa anlık çağrışımıyla gelmiş sebepsiz bir söz miydi? Gülümsedi ve o sakin haliyle: -Üç dört yaşlarımdaydım, dışarı çıkamazdım. Daima göğe bakardım ve bir özgürlük hissi yaşardım. Üstteki ‘’aile tablosu’’ dizesini unutmadan, okuyalım:

Ben yalnız mavi bir tablo hatırlıyorum

Ben yalnız mavi bir tablo hatırlıyorum

Ben yalnız mavi bir tablo hatırlıyorum

KALPLERİN YELKEN YARIŞI

Ahşap meskenlerinin sövesi, Ahmet’in meskenin dışı ile birinci bağlantısı sükûnetin rengi. Bu şiirde çocukluk, aziz çocukluk bir düş hissiyle, bir rüyaymışçasına girmiş güya. Özgün bir şiir karşısındayız. Sezai Karakoç’la birlikte yürürlerken, Cemal Süreya ile karşılaşırlar. Sezai beyefendi, şair Ahmet Yücel! diyerek tanıştırır. ‘’Mavi bir tablo’’ dizesini üç kez tekrarlar. Genç şair, Cemal Süreya’nın bu dizeye hayranlığından keyifli olur. Ahmet Yücel bu birinci şiirinde İstanbul’u kritize etmektedir; manevî bir sarsıntıyı vurgulamaktadır. ‘’Güne dönük çocuklar’’ yani hakikatçi çocuklar, onaracaklardır.

Bende çok özel bir yeri olan, bir hikmet etkisi uyandırmış olan (50 yıl önce) ve o tarihten beri sık sık tekrarladığım “Kalpler bir yelken yarışında gibidir” dizesini de paylaşmalıyım. 1979’da Türkiye’ye geldiğinde bu dize dilimden dökülünce o çok memnun olmuştu.

Epik şiiri hedeflediğini Destan’dan: Vahiy ve Hal başlıklı şiiri gösterir. Sezai Karakoç’un Hızırla Kırk Saat, Taha’nın Kitabı, Gül Muştusu epikleri bütün bir şiir dünyasını ilgilendirmiş hatta Sol şoke olmuştu. Ahmet Yücel ve Ebubekir Eroğlu Malatya Lisesi’nde öğrenciyken şevkle okumaktaydılar bu destanları.

Ahmet Yücel’in, şiirlerinde kendinin lirizmini koruyarak ilerlediği bir gerçektir. Bir epik denemesine giriştiğini de biliyoruz. Gelen şiiri ‘’terbiye etmeden’’ kâğıda geçirdiği için şiir ve özbenlik ortasındaki münasebet sağlıklı gelişmiş ve bir şair olarak taşıdığı özgüven daima olmuştur. Haber Verilmiş Dünyadan Notlar şiiri, bu lirik şiir yeteneğine güzel bir örnek oluyor. Mavi, bu şiirde öteki türlü: Şifa olan / Buz mavisi alev rengi sözlerle.

Şiire girerken, zıt durumlar bir noktada buluşabilmektedir:

Farkedersiniz incir kanayışını

Karanfil esintisini

Avlanan bir kuş üzere çırpınır bundan öte hoşluk

dizelerindeki sükûn birden sürpriz bir karara değişir: “Bir girdap üzere alır bizi”. Bu karar bir cezayı mı bildirecek? Hayır, sükûn devam edecek:

Artık hepimiz bahçe suluyor gibiyizdir.

Yaşıyoruz yaşıyacağımızı

Hür vakitleri

(…)

Yeni bir gün verilir bize

Yeni inmiş üzere bütün âyetler

Öylesine canlı ve diriyiz

Bu birinci periyodundan Karanlıkta Geçen Müzik da onun sağlam yapılı bir öbür şiiri. ‘’şal üzere fecre atılan tarihim’’, ‘’göç eden geçerek kalmışları’’, ‘’zulmün darbesine darbe’’, ‘’asidik vakitlere dokunmamış kadınlara’’, ‘’ölmezliğin açılışı şuh ve mahzun’’, ‘’odak noktası varlığımın sevgili hürriyetim’’, ‘’üstün bir yazı’’ (elifbâ), ‘’hürriyet, hürriyet, aşk egemenliği’’ içeriği öbür bir zenginliktir. Bir de Çocuk Ağrısına Gazel’i var merhum şairimiz Ahmet Yücel’in. Bu şiirde; Çocuk birinci gökyüzünü bulur sonra aşk dizesi otobiyografik bir ögedir. Başlarda geçmişti.

Ayrılık dedim ya aldırma ne ki ayrılık

Sevginin sarhoşluğundan bu

Ahmet Yücel’de kendi sesine güveniş üst seviyededir. Ondan da ötesi şiiriyle kıvanç yaşama vardır. Bir şiiri yazmış olmanın memnunluğu demişti bir gün kendisi.

1974’te Diriliş tekrar yayımlandığında yeni şiirlerini görmüştük. Bunlar Son Azık Kahvaltı, Özyaşam İçin Üç Not, Vakitle Uygunlardan Birinin Dünyayı Terkinde Gazel şiirleri Ahmet Yücel tarzı şiirler olarak beğeni topluyordu. Üstad Sezai beyefendi de ‘’Ahmet Yücel hoş şiirlerine devam ediyor’’ demişti. Bu son şiir harikulade bir imgeyle başlar. Ürpertici bir ses adetâ ölmeden evvel ölmek özyaşamıdır.

birden uyandım

vücudum eski hatıra

bitimsiz bir ova nerdeyim ola

(…)

saydammışım üzere bir bakan var kim ola

ÂLÂ ŞİİRLERİNE DEVAM ETTİ

Ahmet Yücel’in şiiriyle kalbi ortasına ayartıcı girmesin hassasiyeti bir sonuç sağlayacaktı. Şiirindeki lisan tiril tiril bir lisandır. Edebiyat mecmuası (1973) ve akabinde kurucuları ortasında bulunduğu Yönelişler (1980) ve Türkiye’ye kesin dönüş yaptıktan sonra Yedi İklim’de yayımlanan şiirleri de kulluk neş’vesini başlangıçtaki üzere taşımaktadır. Yedi İklim’in Ekim ayında yayımlanan 367. sayısındaki Ahmet Yücel Dosyası’na ayrıyeten bakılmalıdır.

Yönelişler’de görünen şiirleri günlük hayata ve Batı’nın geçmişini Hakikat ismine sorgulamaya yöneliktir. Çöl simgesi devam etmektedir. Bu şiirlerden kimileri: İşte Ayaklarım Yerde [1395 Miraç Gecesi öncesi], Çocuktum Yoktu Bir Atım, Destan’dan: Çöl, Müşahade/Temaşa Üstüne Bir Murakabe, İsa, Atlangaç üzere şiirler gönlündeki yumuşaklığı okura yaşatırlar. Bütün şiirleri bu türlü. Gurbet, sıla, varlık, İstanbul’u simge haline getirmek üzere nitelikler, Yücel’in şiirini akıştaki yerine yerleştirecektir. Varlıkta birlik şiiridir onun şiiri.

SON

Varolmaya gelince herkes şair

Benim için iki kez iki dört

Güdersen gölgesini güneşe

Adım başı bir krizantem

Görünce Cibril-i Eminle hesabı

Mecelle’den ilham alarak şiirler yazmak istiyordu. Çok dilek ediyordu. Tahminen başlamıştır…

Şiir

Sevgili üzere

Pek hudut tanımayan

Varlık yaramızı saran

Kalb ekini hasadı

demiş şairdir o. Ruhu şâd olsun.