Şiddetlenen Yoksullukta Afganlar’ın Organ Satışları Durdurulamıyor

Afganistan’da uzun yıllardır beşerler bir kesim ekmek temin edebilmek için tereddüt etmeden böbreklerini satıyor.

Taliban’ın idaresi ele geçirmesinin akabinde memleketler arası yardımların kesilmesi ve ağır kış koşulları da aslında yokluk içinde yaşayan milyonlarca kişinin hayatını riske atıyor. Bu nedenle beşerler hem çocuklarını hem de böbreklerini satmak zorunda kalabiliyor.

Herat vilayet merkezine yaklaşık 20 kilometre aradaki Şehr-i Sebz bölgesinde son 3-4 yıldır ağırlaşan kuraklık ve Taliban ile evvelki hükümet ortasındaki çatışmalar nedeniyle Badgis, Farah, Gor üzere etraf vilayetlerden göç etmek zorunda kalan birçok Peştun binlerce Afgan ağırlaşan kış kurallarında hayata tutunmaya çalışıyor.

Çamur ve kilden yapılan konutlarda, elektrik, su ve ısınma sistemi bulunmuyor. Kış kaidelerinin ağırlaştığı bu günlerde birçok konutta soba dahi bulunmuyor. Sobası olanlar da odun ve kömür yerine plastik yakıyor. Bu da zehirlenmelere sebep olabiliyor.

70’e yakın bölge sakini çocuklarını, onlarcası da böbreklerini satmak istediklerini söyledi.

Bölge sakinlerine nazaran vilayet genelinde çocuklarını satmak isteyenlerin sayısı binleri buluyor.

Bölge halkının birçok ‘Bugün ne yediniz?’ sorusuna çay ve kuru ekmek karşılığını veriyor. Konutların mutfaklarında bir ölçü un ve kuru ekmekten diğer bir şey görmek pek mümkün değil.

Bölge sakini 38 yaşındaki Abdulkadir de bu bireylerden biri. Son olarak yalnızca çay ve kuru ekmek yediğini belirten Abdulkadir’in titreyerek ve kekeleyerek konuştuğu gözlendi.

Abdulkadir hastalığının ne olduğunu dahi bilmiyor. Hastaneye gidecek parası olmadığını aktaran Abdulkadir, içinde bulunduğu durumu şu sözlerle anlattı:

‘Böbreklerimi 150 bin (yaklaşık 1500 dolar) afganiye satmak için hastaneye gittim. Tabipler bana şayet ameliyat olup böreğimi aldırırsam öleceğimi söyledi. Buna karşın böbreğimi satmak istiyorum. Ekonomik durumumuz o denli berbat ki bir çocuğumu da 150 bin afganiye satmaya hazırım. Böylelikle ailemin öteki fertlerini kurtarmak istiyorum.’

Bölge sakinleri çalışacak iş olmamasından yakınıyor. Ergenlik çağındaki birtakım çocuk ve yetişkinler kent merkezinde dilencilik yapıyor, çöpten plastik ve kağıt topluyor. Bayanlar da tüccarların getirdiği yünlerden ip eğiriyor. Halk günlük en fazla 50-100 afgani (yaklaşık 0,5-1 dolar) kazanabiliyor.

38 yaşındaki Gulbeddin daha evvel bir böbreğini sattığı için şu an fizikî hiçbir iş yapamadığını söyledi.

Yoksulluk ve eşinin tedavisi için 3 yıl evvel 12 yaşındaki kızı Ruziye’yi 3500 dolara, 2 yıl evvel de bir böbreğini 2 bin dolara sattığını anlatan Gulbeddin, eşinin hastalığının ve maddi imkansızlıklarının sürdüğünü kaydetti.

Öbür kızı 5 yaşındaki Raciye’yi de geçen yıl 1500 dolara sattığını aktaran Gulbeddin, ‘Eğer biri gelir de bir gözümü isterse, mecburen hastam olduğu için, eşimin hayatta kalabilmesi için satabilirim.’ sözünü kullandı.

30 yaşındaki 4 çocuk annesi Bibizana, bir kızını daha evvel sattığını, öbür kızını da satmak zorunda olduğunu anlattı.

Şu an 70 yaşındaki yaşlı babası Buyruk Muhammed ve çocuklarıyla yaşayan Bibizana, ‘Böbreğimi sattım. Daha sonra bir kızımı da satmak zorunda kaldım. Parasıyla konuta gerekli gereçleri aldım. Keşke bu dünyaya gelmeseydim. Bugünleri hiç görmeseydim. Günlerim cehennem üzere geçiyor. Mecburen tahammül ediyorum.’ diye konuştu.

Acısını gözyaşları içinde hıçkırarak aktaran Bibizana, böbreğinin kaça satıldığını bilmediğini, kendisine yalnızca 50 bin afgani (yaklaşık 500 dolar) verildiğini lisana getirdi.

Evvelki Afganistan hükümeti devrinde asker olduğunu aktaran 25 yaşındaki Gulamhazret, 1 ay evvel 4 aylık bebeğinin yetersiz beslenme ve soğuk nedeniyle hayatını kaybettiğini, bebeği hastaneye bile götüremeden konutlarının yakınındaki mezarlığa defnettiklerini söyledi.

Gulamhazret, 2 yıl evvel 3 bin dolara bir kızını sattığını tabir ederek, ‘Ben babayım, kimse çocuğunu o denli göz nazaran göre satmak istemez.’ dedi.

Hasta kardeşini parasızlıktan tedavi ettiremediği için kaybettiğini aktaran Gulamhazret, ‘Açlıktan kurtulmak için böbreğimi, hatta gözümü yahut öteki uzuvlarımı satmaya mecburum. Ekonomik durumumuz bu türlü devam ederse çocuklarımı ve eşimi kurtarmak için her şeyi yapabilirim.’ halinde konuştu.

Böbreklerini satmak isteyen Afganlar hastane hastane dolaşıp, böbreğini alacak hasta arıyor.

Başşehir Kabil’in en büyük hastanelerinden Cumhuriyet Hastanesi’ndeki diyaliz merkezinde çalışan Dr. Hoşal Tufan, son 5 yılda 200’den fazla kişinin kendilerine müracaat edip böbreğini satmayı teklif ettiğini söyledi.

İnsanların ‘bir lokma ekmek’ için uzuvlarını rahatlıkla satabildiğini aktaran Hoşhal, ‘Bize de böbrek satmak isteyenler geliyor ancak bizde böbrek nakli yapılamadığı için gelenleri geri çeviriyoruz.’ dedi.

Afganistan’da böbrek satışı neredeyse bir bölüm üzere işliyor. Herat, böbrek ticaretinde başşehir Kabil ile merkez vilayetlerden. Her iki vilayette böbrek nakli yapan ikişer özel hastane bulunuyor. Bu nedenle İran ve Türkmenistan üzere komşu ülkelerden Herat’a gelip böbrek arayanların bulunduğu tabir ediliyor.

Böbreğini satmak isteyen Afganlar, kliniklere müracaat ederken, böbrek alacak bulunduğu takdirde karşılıklı istek ile resmi süreç yapılıyor. Yasal süreçlerin akabinde hastaneler böbrek nakli ameliyatını gerçekleştiriyor.

Böbrek naklinin gönüllülüğe dayalı tıbbi bir süreçten çok ticari süreç halini almasıyla bunu engelleme çalışmalarına son 2 yılda, evvelki hükümet periyodunda başlandığı belirtiliyor.

Başşehir Kabil’de böbrek nakli yapan özel hastanelerden birinin müdürü, isminin verilmemesi kuralıyla, son 6 yılda 100’den fazla böbrek nakli yaptıklarını söyledi.

Hastane müdürü, ‘Önceden böbrek nakli ile ilgili pratikte uygulanan ve takip edilen gerçek dürüst bir prosedür dahi yoktu. Taliban idaresi, 16 Ocak’ta yayımladığı kanunla akraba olmayanlardan böbrek nakli yapılmasını yasakladı.’ dedi.

Hastane müdürü kelam konusu yasa ile organ naklinin sıkı kontrol altında yapılmasının ve böbrek ticaretinin engellenmesinin amaçladığını kaydederek, maddeden şad olduklarını belirtti.

Öte yandan Herat Kültür ve Enformasyon Müdürü ve Taliban’ın Herat Sözcüsü Mevlevi Naimullah Hakkani, çocuk ve organ satışına katiyetle karşı olduklarını vurgulayarak, genelde halkın insani yardımları çekmek için bu üzere açıklamalar yaptığını, bu şahısların maddi durumlarını düzeltmek istediklerini söyledi.

Hakkani, ‘Bir hastanenin yasa dışı böbrek nakli yaptığını duyarsanız ne yaparsınız?’ sorusuna ‘Eğer bu türlü bir şeyle karşılaşılırsa, olay takip edilir. Lakin bunların birçok reklamdır. Abartılan bir dizi hususlar ortasındadır. Böylesi bir işi yapanlara İslami kanunlar çerçevesinde muamelede bulunulur.’ dedi.

Açlık ve sefaletin pençesinde hayatta kalma uğraşı veren Afgan ailelerde, erkek çocuklar genelde kentte ayakkabı boyacılığı, çöplerden plastik ve kağıt toplama üzere işlerde çalışarak meskenlerine az da olsa para getirebiliyor.

Kimi aileler ise kız çocuklarını konuta maddi takviye sağlayamadığı için ‘elden çıkarmak’ istiyor. Bu nedenle, küçük kızların evlendirilme hedefiyle satılması ülke genelinde sıkça görülen bir durum. Satılan kız çocuklarının 11-12 yaşına gelinceye kadar ailesiyle kalmasına müsaade verilebiliyor. Kızlar bu yaşa geldiklerinde de satın alan şahıslarla zorla evlendiriliyor.

Taliban sonrası Dünya Bankası, Memleketler arası Para Fonu (IMF) ve ABD Merkez Bankası, Afganistan’ın milletlerarası fonlara erişimini kesti.

Bilhassa geçen yaz aylarında artan çatışmalar ve istikrarsızlık nedeniyle güç günler geçiren ülkede kelam konusu yardımların kesilmesiyle iktisat içinden çıkılamaz bir hal aldı.

Afganistan’da işsizlik, fakirlik ve açlık alarm verici düzeylere ulaştı.

Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO), Afganistan’da akut besin güvensizliği ile karşı karşıya kalan kişi sayısının kış aylarında 22,8 milyona yükselmesinin beklendiğini duyurmuştu.

Ülkedeki insanlık dramına dikkati çeken memleketler arası toplum yardım davetleri yaparken, Dünya Bankası 280 milyon dolarlık rezervin Afganistan için kullanılmasına imkan tanımıştı. Fakat şu ana kadar kelam konusu paranın yaklaşık dörtte biri Afganistan Merkez Bankasına ulaşabildi.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres yaptığı açıklamada, BM’nin Afganistan’a yardım için bu yıl 5 milyar dolara muhtaçlığı olduğunu belirterek, Dünya Bankasına ‘dondurulan 1,2 milyar doları hür bırakması’ daveti yapmıştı.

ABD’de Lider Joe Biden idaresi ise Afganistan’a 308 milyon dolarlık insani yardım ve 1 milyon doz Kovid-19 aşısı göndereceklerini bildirmişti.

Memleketler arası Çalışma Örgütüne nazaran, Taliban sonrası Afganistan’da 500 bin kişi işinden olurken, bu sayının 2022’nin ortalarında 900 bine çıkabileceği söz edilmişti.