Sayıştay: Pazarlık usulü ihale genel uygulama haline geldi

Kamu kurumlarının pazarlık tarzıyla yaptığı ihaleler tartışma konusu olmaya devam ederken Sayıştay’ın 2021 Faaliyet Raporu’nda kelam konusu usulle ilgili “Pazarlık yöntemi ile ihale yahut direkt teminle alımın genel uygulama haline geldiğine” dikkat çekildi.

Danıştay da geçtiğimiz günlerde Kanal İstanbul geçişi kapsamında Halkalı-Ispartakule ortasında yapılacak demiryolu sınırının pazarlık yordamı sistemiyle ihaleye verilmesini hukuka ters bulmuştu. Akabinde “pazarlık usulü” de dahil istisnai yollarla verilen ihalelertartışmaya açılmıştı.

Kamu İhale Kanunu’nun 21/b bendine nazaran doğal afetler, salgın hastalıklar, can ve mal kaybı tehlikesi üzere evvelden öngörülemeyen yahut imal tekniği açısından özellik arz eden hallerin ortaya çıkması halinde ihaleler acil bir formda pazarlık adabıyla yapılabiliyor. Kelam konusu ihalelerde ihaleyi kimin hangi şartlarda aldığı bilgisi kamuoyu ile paylaşılmıyor.

“Koşullar oluşmadığı halde pazarlık usulü”

Sayıştay, 2021 yılı dataları doğrultusunda 413 kamu yönetimini denetleyen kurum, ortalarında bakanlık ve başkanlıkların bulunduğu 36 genel bütçeli yönetime ait tespitinde pazarlık adabı ihalelere işaret etti.

Tespit edilen usulsüzlükler ortasında “Mevzuatında öngörülmediği halde kurum bütçesinden ödeme yapılması” birinci sırayı aldı. Raporda “Mevzuatta öngörülen şartlar oluşmadığı halde pazarlık adabı ile ihale yahut direkt temin yapılması”nın da ikinci sırada yer aldığı vurgulandı. En çok tespit edilen usulsüzlükler ortasında da “Pazarlık yordamı ile ihale yahut direkt teminle alımın genel uygulama haline gelmesi” olduğu belirtildi.

Üniversite ve genel müdürlüklerde “doğrudan temin” tespiti

Sayıştay, 98’i yükseköğretim kurumu ve üniversite olmak üzere genel müdürlüklerin de dahil olduğu 129 özel bütçeli idareyi de denetledi. Kontrol sonuçlarına nazaran özel bütçeli yönetimlerde “Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci hususunun (d) bendi kapsamında yapılan alımlarda yasaklılık teyidinin yapılmaması” tespit edilen usulsüzlükde birinci sırada yer aldı.

“Mevzuatta öngörülen kuralları taşımayanların ilgili unvan ve takımlara atanması” ile “Doğrudan temin yoluyla yapılan alımlara ait bilgilerin EKAP üzerinden Kamu İhale Kurumuna Bildirilmemesi” de en çok tespit edilen usulsüzlükler olarak kayıtlara geçti. Belediyeler ve vilayet özel yönetimlerini kapsayan mahalli yönetimlere ait kontrollerde ise “Yıllık müsaadelerin kanuna uygun olarak kullandırılmaması” ile “Sosyal istikrar mukavelesine konusu dışında karar konulması” üzere usulsüzlükler ön plana çıktı.

Denetçi başına düşen bütçe her yıl artıyor

Öte yandan Sayıştay’ın 2021 yılı raporunda denetçi başına düşen denetlenen bütçe/bilanço büyüklüğünün her yıl giderek arttığı da vurgulandı. Rapora nazaran 2018 yılında denetçi başına düşen denetlenen bütçe/bilanço büyüklüğü 5,4 milyar TL iken, bu sayı 2019 yılında yüzde 13 oranında artarak 6,1 milyar TL’ye, 2020 yılında ise yüzde 33 artarak 8,1 milyar TL’ye ulaştı.

2018-2020 yılları ortasındaki devirde denetçi başına düşen bütçe/bilanço büyüklüğündeki artış yüzde 49.4’ü buldu. Raporda bu kapsamda denetçi yetersizliğine de dikkat çekildi. Faal ve milletlerarası standartlarda kontrol için kapasitenin artırılması gerektiği vurgulanarak “İnsan kaynaklarının nicelik ve nitelik olarak kapasitesinin artırılması ve kontrol kaynaklarının verimli kullanımının sağlanması ile kontrollerin aktifliğinin artırılması Sayıştay’ın öncelikli maksatları ortasında yer almaktadır” denildi.

Eray Görgülü

© Deutsche Welle Türkçe