Rütbeyle değil benliğiyle yöneten lider

Mert İnan –  FETÖ’nün Balyoz iftirası nedeniyle 18 yıl cezaya çarptırılıp, haksız yere 3.5 yıl cezaevinde tutsak edilen Emekli Tümgeneral Ahmet Yavuz’un, 10 yılı aşkındır üzerinde çalıştığı “Başkomutan: Emsalsiz Lider” isimli kitabı raflardaki yerini aldı. Emekli Tümgeneral Yavuz, kitabında; Atatürk’ün askeri mesleği ekseninde hangi kritik periyotta, hangi hayati kararları, nasıl aldığının yanı sıra; Büyük Önder’in fikir yapısını ayrıntılarıyla ortaya koyuyor.   

“Siyasi müşahede kitabı yazmadığım üzere mümkün olduğunca siyasi bakış açısından uzak durdum” diyen Emekli Tümgeneral Yavuz ile Atatürk’ün muharebe alanında aldığı kararların iç yüzünü, bu kararların düşünsel art planını ve Büyük Önder’e ait tüm merak edilenleri konuştuk.

Öteki askerlerden farkı

Sizce İnönü, Karabekir, Çakmak ve öbür askerlerle Atatürk ortasındaki farkı yaratan neydi?

“Paradigma farkı da diyebiliriz. Öbür subaylar da çok bilgili ve eğitimliydi fakat Atatürk’ü başkalarından ayıran en büyük farkı tasarım gücü ve bu dizaynını hayata geçirme iradesiydi. Atatürk, içinde yaşadığı şartların nereye evrileceğini ve nereye evrilmesi gerektiğini çok erken görüp, tüm hayatını buna nazaran kurdu.

Enver Paşa, imparatorluğu yaşatmaya çabalayan bir askerdi. Atatürk ise mesleğe adım attığı andan itibaren imparatorluğun artık yaşayamayacağını görmüştü. Bununla da yetinmedi yeni bir ülke yaratmanın arayışı içine girdi. Ali Fuat Cebesoy’un anılarından, Atatürk’ün şimdi 1907’de yeni bir ülke tahayyül ettiğini anlıyoruz.

Cebesoy’a, o tarihlerde, ‘Büyük devletler bize birtakım şeyleri zorla yaptıracaklar. Onlar yapmadan bunları biz yapmalıyız’ diyor. Değişimin gerekliliğini gören, bunu hayata geçirme hamasetini gösteren insandır Atatürk…

Hatta bununla yetinmeyen, değişimi yanlışsız biçimde kurgulayan ve yöneten; kurumsallaştıran bir başkandır. Hasebiyle bağımsızlığa giden yolda ondan diğeri önderlik edemezdi. İnönü, Karabekir, Çakmak ve başkaları Atatürk’ün olduğu bir yerde önderlik yapacak durumda değillerdi.

Atatürk’e Cumhuriyet sonrası muhalefet eden Refet Bele, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy bu durumu tabir etmişlerdir. Yalnızca Karabekir Paşa, duygusal nedenlerden ötürü farklı tutum takınmıştır. Kâzım Karabekir Paşa çok donanımlı, önlemli ve âlâ bir askerdi.

 Ne var ki değişen dünyayı, imparatorluğun olamayacağını, padişahla bu işin yürümeyeceğini, halk egemenliğini sağlarken farklı bir yol izlemek gerektiği bahislerinde Atatürk’ün bakış açısına sahip değildi. Hepsi çok yeterli asker ve büyük kumandandı. Lakin Atatürk emsalsiz bir tasarım gücü ve bunu hayata geçirme iradesine sahipti.”

‘Başarılı önderler başarılı takım kurar’

Muharebe alanında aslında Mareşal Fevzi Çakmak’ın perde gerisindeki strateji ustası olduğuna dair görüşleri öne sürenler de var? ?

“Fevzi Paşa metanet sahibi, güçlü bir askerdi. Bilhassa Sakarya Savaşı esnasında Mustafa Kemal’in kararları üzerinde kıymetli tesiri olmuştur. Mesela başşehir Ankara’nın tahliyesi kelam konusu olduğunda, ‘Bize yağmur yağarken onlara (Yunan Ordusu) güneş doğmuyor’ demesi, Başkomutan’ın kararını etkilemiştir. Lakin sorumluluk Mustafa Kemal’deydi. Önder oydu.

Başarılı önderler başarılı gruplar kurarlar. Fevzi Paşa, Mustafa Kemal Paşa’dan daha kıdemliydi. Öncesinde daha yüksek rütbede olmasına karşın, Atatürk’ün buyruğuna girmeyi kabul etti. Siz birinin buyruğuna girmeyi kabul etmişseniz, buyruğuna girdiğiniz kişinin birtakım vasıflarının sizden üstün olduğunu kabul etmişsiniz demektir.

Ortada bir vatan kurtarma problemi varken, o noktada yüksek rütbe, alt rütbe kavramı çok da değerli olmaz. Mustafa Kemal Ankara’da bayrağı açmış, tüm ulusu işgale karşı direnişe geçirmiş, halkın içindeki enerjiyi açığa çıkararak örgütlemişken, Fevzi Paşa yahut bir öbür kıdemli öne atılamazdı.

Atatürk rütbeyle değil, benliğiyle yöneten önderdi. Güçlü bir başkan olduğu için Fevzi Çakmak da ömrü boyunca ona sadık kalmış, Atatürk de kendisine büyük hürmet duymuş ve güvenmiştir.”

‘Çanakkale’de savaşın bahtını değiştirdi’

Çanakkale Destanı’ndan Atatürk’ü çıkarmak isteyenler olduğunu görüyoruz. Atatürk’ü Çanakkale’den çıkardığınızda tablonun hangi kesimleri eksik kalıyor?

“Tablo bütünlüğünü kaybetmiş oluyor. Esasen bu problem hakikat tartışılmıyor. Bir tarafta Atatürk’ü tanrısallıştıran ve Çanakkale Muharebelerini tek başına o kazanmış üzere gösterenler var. Atatürk’ün kendisinin bile karşı çıkacağı bir savdır bu. Çünkü tüm zaferlerde ‘Mehmetçik’ diyor, ‘Millet’ diyor. Onlara mal ediyor. Atatürk’ü tanrısallaştırmak ‘Büyük Önder’e bir şey katmaz. Tersine ziyan verir. Öteki tarafta Atatürk’ü Çanakkale’de yok sayanlar var ki, onları ihanet güruhu olarak tanımlıyorum. Atatürk, Çanakkale’de kara muharebelerinin göbeğindedir. Yarbay Mustafa Kemal, 25 Nisan günü, 19. Tümen Kumandanı olarak Conkbayırı’na tırmanmamış, geri çekilen askerleri durdurup mevzilendirmemiş ve sonrasında da 57. Alay’a ‘Ben size taarruzu değil ölmeyi emrediyorum’ diyerek taarruza kaldırmamış ve muvaffakiyetle düşmanı kıyıya gerçek sürmemiş olsaydı muharebe birinci günden kaybedilirdi. Zira düşman evvel kritik arazi olan Conkbayırı’nı ele geçirecek ve çarçabuk Boğaz’ın batısına ulaşmış olacaktı. O gün savaşın mukadderatını değiştiren kişi Yarbay Mustafa Kemal olmuştur. O gün savaşın yazgısını belirlememiş, İstanbul’u işgalden kurtarmıştır.”

Anafartalar, hem ülkenin hem de Atatürk’ün yazgısının formlandığı yer miydi?

“Düşman birlikleri Ağustos ayında, kuzeydeki Suvla bölgesine bir kolordu çıkardı. Buna paralel Arıburnu ve Seddülbahir bölgelerinde taarruza geçti. Bu esnada hem Anafartalar’da hem de Conkbayırı’nda durum kritik hale geldiğinde deva Albay Mustafa Kemal olarak görüldü. Liman Von Sanders’in buyruğuyla Conbayırı ve Anafartalar bölgesindeki kuvvetlerin kumandanı olarak 8 Ağustos’ta bölgeye hareket etti. Anafartalar’da buyruk komutayı alıp sabah karşı taarruzu başlattı. Düşmanı geri attı. Birebir günün akşamı Conkbayırı’na geçti. 10 Ağustos’ta sabaha karşı meşhur süngü atağını yaptırarak düşmanı geri attı. O gün kendisine, taarruzun yapılmaması gerektiğini söyleyen subayları ikna etti. O gün, o taarruz  yapılmamış olsa Conkbayırı düşecek, düşman Boğaz’ın batı yakasına ulaşacaktı. Düşman için İstanbul’un yolu açılacaktı.”

‘Her vakit cesurdu’

Atatürk’ün muharebe alanında sizi en çok etkileyen yavuz tutumu hangisidir?

“Büyük Lider, Kafkas Cephesi’nde, Muş Muharebelerinde Ruslar’ın taarruzu üzerine Kulp Boğazı’nda 8. Tümeni hareket yaptırarak geri çektirdi. Geri çekilme bitene kadar kolordu kumandanı olarak en uçta ve en son askerin önünden geçmesini bekledi. Her vakit bahadır davrandı. Hesaplı risk aldı. Hiç önlemsiz olmadı. Muharebede korkarak hareket edersen, kazanamazsın. Korkak ve ürkek davranırsanız, astlarınıza sirayet eder. Cüret de, kaygı da bulaşıcıdır. Kumandan her şeyiyle örnek olmak durumundadır.”

Kimlerden etkilendi?

Atatürk’ün asker olarak örnek aldığı, hayranlık duyduğu isimler kimlerdi?

“Fatih Sultan Mehmet’i çok beğeniyor. Attila’yı, Timur’u, Napolyon’u çok yeterli incelediğini biliyoruz. Napolyon’u ‘sınırını bilmiyor’ kelamlarıyla eleştiriyor. Clausewitz’i, Jomini’yi inceliyor. Atatürk’ün ideolojik referansı Namık Kemal ve Tevfik Fikret’ti. Biri ‘bağımsız ülke’, oburu ‘özgür birey’ demiştir. Büyük Önder’in, Alman Mareşal Goltz Paşa’dan da etkilendiğini görüyoruz. Goltz Paşa, Mustafa Kemal Paşa’nın akademide öğretmeniydi. Hatta Goltz Paşa, bir yapıtında komutanlarda olması gereken özelliklere değiniyor. Atatürk, buna misal tabirlere Uygar Bilgiler kitabında da yer veriyor.”

‘Atatürk’e saldıranlar bilgisiz yahut haindir’

Birtakım siyasal İslamcılar, son yıllarda Atatürk’ün, Suriye-Filistin Cephesi’nden geri çekildiğini, Kudüs başta olmak üzere o toprakların böylelikle elden uçup gittiğini ileri sürüyorlar?

“Bu mevzuyu kitapta uzun uzadıya çok net yazdım. Öğrenmek isteyen varsa okumalı. Bunun için farklı birçok kaynak var. Lakin onların emeli gerçeği öğrenmek ve halkı aydınlatmak değildir. Halkı kandırmak için palavralar uydurmaktır. Mustafa Kemal Paşa 7. Ordu Kumandanı olarak 1 Eylül 1918 günü Nablus’a vardığında, Kudüs yaklaşık bir yıl evvel İngiliz ordusunun eline geçmişti. Mustafa Kemal Paşa, bu bölgede yapılması gereken düzenlemeleri, tam bir yıl rapor etmişti. 1917’de Halep’te 7. Ordu Komutanlığı’na birinci kez atandığında, Enver ve Talat Paşalar’a gönderdiği raporun gereği yapılmış ve daha evvel kararlaştırıldığı üzere Hicaz Bölgesindeki kuvvetlerimiz çekilmiş olsaydı, 1918’deki Filistin çekilmesi o kadar berbat şartlarda yapılmazdı. Tahminen de Suriye’nin kıymetli bir kısmını ve Musul’u elimizde tutmuş olurduk. Filistin’den çekilmeye gelince, 1 Eylül 1918’de Filistin’de komutayı almıştı. Cepheyi gezdikten sonra bir arkadaşına, ‘cephe pamuk ipliği’ diye yazmıştı. Üstelik İngiliz Ordusu, Osmanlı Ordusu’na karşı bütün cephede 1’e 3, asli taarruz bölgesinde 1’e 7, sıklet merkezi yaptığı bölgede ise 1’e 14 kat üstündü. Buna dayanacak hiçbir ordu yoktur. Mustafa Kemal kurtarabildiği kadar kuvvetle İngilizleri Katma bölgesinde durdurmuşsa, yalnızca ve yalnızca eli öpülür. Filistin’den geri çekilme üzerinden Atatürk’e saldıranlar zır bilgisiz yahut haindir. Ortalarında bunu söyleyen bir asker varsa, o kişi de asker onuruna sahip değildir.”

‘Gücü yerinde, vaktinde ve sonu zorlamadan gerçek kullandı’

Vakit zaman birtakım etraflarda, Enver Paşa ve Atatürk kıyaslaması yapıldığı üzere, hatta Enver Paşa’nın, daha cesaretli bir asker olduğunu öne sürenler de çıkıyor??

“Enver Paşa, Atatürk’ün iki üst devri. İkili ortasında çok temel farklar kelam konusu. Enver Paşa, yiğit bir askerdi. Lakin çok uzun müddet muharebe alanında bulunmadı. Şarköy çıkarmasında, geri çekilme kararı verildiğinde, kıyıdaki askerlerin tamamı tahliye edildikten sonra gemiye en son kendisi binerek, büyük bir yürek örneği gösterdiğini biliyoruz. Onun cüretini tartışmaya gerek olmadığı üzere, Atatürk’ün de cüretini de tartışmaya gerek yoktur. Çanakkale muharebeleri esnasında ya da başkalarında birçok örnek bulmak mümkündür. Lakin cüret komutanlarda bulunması gereken vasıflardan yalnızca biridir. Mustafa Kemal Paşa muhakemesi, kararları, bütüncül bakış açısı, kapsayıcılığı ve öngörüleri ile farklı bir boyuttadır. Atatürk’ün en büyük özelliklerinden biri de hudutlarını bilmesidir. Gücünün hudutlarını bilerek adımlarını atmıştır. Ulusal Mücadele’yi zafere taşıyan Atatürk, kuvvetli muhakemesi yanında, gücü yerinde, vaktinde gerçek olarak ve hudutlarını zorlamadan kullanmıştır.”

AHMET YAVUZ KİMDİR?

Osmaniye’nin Bahçe ilçesinde 8 Mart 1955’te doğan Ahmet Yavuz, 1975’te Kara Harp Okulu’ndan, 1985’te Kara Harp Akademisi’nden, 1991’de Silahlı Kuvvetler Akademisi’nden, 1995’te ise Fransa Silahlı Kuvvetler Akademisi’nden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi’nde memleketler arası bağlar alanında yüksek lisans yapan Yavuz, 1997-2000 ortasında Paris Büyükelçiliği nezdinde kara ataşeliği misyonunda bulundu. 2005’te tümgeneral oldu, Şırnak’ta 23. Jandarma Hudut Tümen Komutanlığı, Kara Harp Akademisi Komutanlığı ve Harp Akademileri Kurmay Başkanlığı yapan Yavuz, 2011’de Balyoz Davası’ndan 18 yıl mahpusa çarptırılırken, cezaevinde emekli edildi. 2014’te özgürlüğüne kavuşup 2015’te beraat eden Yavuz’un  TSK Üstün Cüret ve Feragat Madalyası bulunuyor.

YARIN: Atatürk’ün tek yol haritası vardı: “Birey özgür, halk hükümran, ülke bağımsız olsun…”