Okulda “anadil” eylemine cezaya AYM’den onay

Anayasa Mahkemesi, Eğitim-Sen’in aldığı karar doğrultusunda okulda “bir ders saatinde anadilin mana ve kıymetini belirtecek halde ders işleme” hareketine katılan ve bu nedenle disiplin cezası verilen 22 öğretmenin müracaatında hak ihlali olmadığına karar verdi. Öğretmenlerin vazifeleri esnasında müfredatta yer almayan bir mevzuyu, devletin bu alandaki siyasetlerine ve belirlediği asıllara ters olarak derste işledikleri belirtilen kararda, müracaata mevzu aksiyonun öğretmen olan müracaatçılara yüklenen sağduyu ve ihtiyat yükümlülüğüne karşıt görülmesinin yasal olduğu savunuldu.

Eğitim ve Bilim İşçileri Sendikası (Eğitim-Sen), 19 Şubat 2016 tarihinde, 21 Şubat Dünya Ana Lisanı Günü kapsamında çeşitli aktifliklerin yanı sıra şubelerin belirleyeceği biçimde ders işlenmesi istikametinde karar aldı. Bunun üzerine Sendika Şubeleri, 22 Şubat 2016’da “ana lisanlarında ana lisanı tarihçesi anlatılmasına ve deftere işlenmesine” karar verdi. 22 öğretmen de sendikanın aldığı karar doğrultusunda bir ders saatinde ana lisanının mana ve ehemmiyetini belirtecek formda ders sürece aksiyonuna katıldı.

MEB’den öğretmenlere kınama

Soruşturma başlatan Ulusal Eğitim Bakanlığı (MEB), aksiyonlarının sendikal faaliyet kapsamında yer almadığı, eğitim-öğretim faaliyetlerini protesto eder mahiyette olduğu gerekçesiyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. unsuru mucibince öğretmenlere kınama yahut aylıktan kesme cezaları verdi. Öğretmenlerin buna karşı açtığı davaları ise yönetim mahkemesi reddetti. Bahis, son olarak Anayasa Mahkemesi’ne taşındı.

AYM “ihlal yok” dedi

Anayasa Mahkemesi İkinci Kısım, kişisel müracaatlarını görüştüğü 22 öğretmenin söz özgürlüğünün ihlal edilmediğine karar verdi. Kararın münasebetinde, öğretmenlerin de başka kamu vazifelileri üzere niyetlerini tabir etmekte hür olmakla birlikte öğretmenlerin ifa ettikleri misyon gereği öteki kamu görevlilerinden farklı olarak küçük yaştaki bireyleri etkileme ve direkt bilgi transferinde bulunma güçleri bulunduğuna işaret edildi.

Bir öğretmenin ders esnasında kullandığı tabirlerin büyük ölçüde tek taraflı, didaktik bir anlatımdan ibaret olduğu belirtilen kararda, “Bu nedenle devletler eğitim siyasetlerinde belirledikleri bir müfredat tercihiyle aktarılacak bilgi, anlayış ve fikirlere ait bir çerçeve çizmektedir” denildi.

Kararda, Anayasa’nın 42. hususunun üçüncü fıkrasına nazaran okullarda verilecek eğitimin devletin sıkı denetimi altında olduğu, devletin belirleyeceği temellere ters bir eğitimin mümkün olmadığının söz edildiği anımsatıldı.

“Devletin siyasetlerine karşıt ders”

Gerekçeli kararda, ögretmenlerin vazifelerini yerine getirirken hiçbir biçimde siyasi ve ideolojik emelli beyanda ve harekette bulunamayacakları, bu aksiyonlara katılamayacaklarının belirlendiği anlatıldı. Kararda, öğretmenlere verilen disiplin cezası şu tabirlerle savunuldu:

“Mevcut müracaatta öğretmen olan müracaatçılar, vazifeleri esnasında müfredatta yer almayan bir mevzuyu -üstelik devletin bu alandaki siyasetlerine ve belirlediği temellere alışılmamış olarak- derste işlemek suretiyle lisana getirmiştir. İdari ve yargısal makamlarca bu hareket biçiminin kamu vazifelilerinin tarafsızlığı ve devlete bağlılığı ile bağdaşmadığı değerlendirilmiştir. Ana lisanında eğitim taleplerine ait görüşlerini lisana getirme yolu olarak seçtikleri müracaata mevzu hareketin öğretmen olan müracaatçılara yüklenen sağduyu ve ihtiyat yükümlülüğüne ters görülmesinin yasal olduğu değerlendirilmiştir.

Başvurucuların bahse mevzu hareket sırasında açıkladıkları yorumların öğrencileri üzerindeki potansiyel tesiri de gözönüne alındığında kamusal hizmetlerin düzgün bir halde işlemesi ve sürekliliğinin sağlanması bakımından müracaatçıların müfredat dışına çıkmaları nedeniyle verilen disiplin cezalarının onların demokrasiye iştirakini ve niyetlerini özgürce lisana getirmelerini engelleyici yahut değerli ölçüde zorlaştırarak tesirini ortadan kaldıracak mahiyette olmadığı da gözetildiğinde demokratik toplumda zorlayıcı bir toplumsal muhtaçlığa karşılık geldiği sonucuna ulaşılmıştır.”

“Daha farklı prosedür kullanılabilirdi”

Diğer yandan sendikaların demokratik hayatın yaşamsal bir ögesi olarak kamuoyuna ve kamusal yetki kullanan şahıslara seslerini duyurmak ve taleplerini lisana getirmek için sayısız fırsatı bulunduğu savunulan kararda, şu görüşler tabir edildi:

“Söz konusu sonucun ağırlaşmasında daha farklı yollarla kamuoyunun yönlendirilmesi ve devlet gücü kullanan kişi ve kurumların etkilenmesi mümkün iken müfredat dışına çıkarak ders sürece biçiminde öğrencileri direkt etkileyen bir prosedürü benimseyen sendikanın ve sendika kararları doğrultusunda hareket eden müracaatçıların hissesinin büyük olduğu değerlendirilmiştir.”

Kararda, müracaatçılara verilen kınama yahut aylıktan kesme cezalarına ait ise “Başvurucuların hareketleriyle ilgili olarak en ağır ceza yerine daha hafif cezaların tesis edilmesi karşısında orantılı bir müdahalede bulunulduğu sonucuna ulaşılmıştır” denildi.