Mübadil atalarının eşyalarını 25 yılda bir araya getirdi

Lozan Barış Antlaşması’nda da yer alan 30 Ocak 1923 tarihli Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi mukavelesi kapsamında 1924’ten 1933’e kadar Bursa’ya yaklaşık 34 bin kişi geldi.

Mübadillerin 14 bini Bursa merkez ve köylerinde, 20 bini ise Orhangazi, Mustafakemalpaşa, Mudanya, Karacabey ve Gemlik ilçelerinde iskan edildi. 

Bursa’da yıllarca kah acı kah tatlı günleri birbirleriyle ve bölge halkıyla paylaşan, ekmeklerini kazanan, güzel bir sada bırakarak ebediyete göçen mübadiller, çocuklarına ve torunlarına anılarını, gelenek ve göreneklerini, kullandıkları eşyaları miras bıraktı. 

Nilüfer Belediyesi ile Bursa Lozan Mübadilleri Kültür ve Yardımlaşma Derneğince bu eşyaların gelecek jenerasyonlara aktarılması için hazırlanan Görükle Mübadele Meskeni, “Gidenlerin ve gelenlerin anısına” temasıyla Türkiye ile Yunanistan ortasında kontratın imzalanmasının 93’üncü yılında, 30 Ocak 2016’da açıldı. 

Görükle semtinde restore edilen Rumlardan kalma iki katlı binada, mübadillerin çocukları ve torunlarını bağışladığı, Yunanistan’dan gelen Türkler ile bu ülkeye giden Rumların kullandığı tarım aletleri, mutfak eşyaları, kıyafetler ve mutfak gereçlerinden oluşan yüzlerce kesim bulunuyor. 

İkinci jenerasyon mübadil Bayram Akıncı’nın annesinin hamur teknesi, mutfak eşyaları, duvar saati, radyo, babasının silahı, dedesinin çarığı, aile büyüklerine ilişkin tarihi evraklar de müzede sergileniyor. 

Müzenin kurucularından Akıncı, Yunanistan’ın Serez bölgesinden olan babası ile Kavalalı annesinin, mübadele periyodunda Selanik üzerinden gemiyle Bursa’ya geldiğini söyledi. 

Çocukluğunun, cetlerinin mübadele anılarıyla geçtiğini belirten Akıncı, “Onların, yokluğu anlatmalarıyla büyüdük. O yokluğun ucunu biz de yakaladık. Fotoğrafımız var. Benim bebeklik fotoğrafımda ablam, annem, babam, ağabeyim var. Ablamdan kalan elbiseyi ağabeyim giyiyor, kız elbisesi. Düşünebiliyor musunuz? Yok. Biz, onların anlattıklarıyla büyüdüğümüz için biz de hala ‘memleket’ diyoruz oraya. Onlar ‘memleket’ diye diye göremeden gittiler” diye konuştu. 

Babası geldi, amcası Yunanistan’da kaldı 

Akıncı, amcalarından birinin 1924 yılı öncesinde bir Yunan kızıyla evlendiğini, çocuklarının olduğunu, mübadele başlayınca karısı Türkiye’ye gelmek istemediğinden ailece orada kaldıklarını aktardı. 

Atalarının anlattıklarıyla büyüdükleri için onlara vefa borçlarını ödemeye çalıştıklarını lisana getiren Akıncı, “Bu eşyaları toparlamak nasıl oldu? İşte bir merak. Onların vermiş olduğu hisle bu işi yaptım. Aşağı üst 25 senede topladım. Alışılmış yaşananlar kolay şeyler değil. Onların çektikleri acılar da kolay değil” dedi. 

Yaşadıkları hisleri, anıları gelecek kuşaklara aktarmanın çok değerli olduğunu vurgulayan Akıncı, tarım aletlerinden mutfak eşyalarına, mesken ortamına, giysilerine kadar çeşitli materyalleri topladığını, bu yaşanmışlığı herkesin görmesini istediklerini bildirdi. 

Müzeyi gezenlerin farklı hisler yaşadığını aktaran Akıncı, “Bu duyguyu verdiğimize inanıyorum. Kuzey Makedonya’dan bir küme gelmişti. Modellerin üzerindeki fıta (önlük), babaanneme ilişkin. Erkek modelin üzerindeki pantolon, babamın dayısına ilişkin. Bir bayan onları görünce ağlamaya başladı. ‘Ben bunları görünce dedemi gördüm, onu hatırladım o yüzden duygulandım’ dedi” tabirini kullandı. 

Akıncı, aile büyüklerinden kalan resmi bir evrakın kıssasını şöyle anlattı: 

“Yunanistan’da Türklerin bir kısmını askere çağırıyorlar. Bunların ortasında bizim aile büyüklerimizden birisi de var ama o, askerlik yapmak istemiyor. Yunan asker olmayı reddediyor. Reddedince ‘Sen Yunanistan vatandaşısın, neden reddediyorsun?’ diye mahkemeye veriyorlar. 1923 yılında o zamanki parayla 4 bin drahmi para cezasına çarptırılıyor. Bu parayı temin edip veriyorlar ve askerlikten muaf oluyor.” 

Bayram Akıncı, baba ocağı Serez’e birinci defa 2003’te gittiğini, ailesinin konutunu, cetlerinin mezarlarını gördüğünü kelamlarına ekledi.