Minik bedenlerin pandemi sınavı

MERT İNAN İstanbul – Atatürk’ün, Türk çocuk-larıyla birlikte tüm dünya çocuklarına armağan ettiği 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, koronavirüs pandemisinin neden olduğu olumsuz kaideler nedeniyle bu yıl da buruk kutlanıyor. Çocuklar, kendilerine armağan edilen en manalı bayramın coşkusunu sokaklarda, parklarda, meydanlarda değil; virüs tehdidi yüzünden meskenlerinde yaşamak zorunda kalırken, bir yandan da kaygılı günler geçiriyorlar. Kovid-19 hastalığına karşı bir yıldır kısıtlı vakitlerde dışarı çıkmalarına müsaade verilen çocuklarda gerilim ve duygusal zorlanmalar gün geçtikçe artarken, günlük rutini bozulan çocukların birçoğu ise yaşadığı ezayı hafifletmek için ‘ekrana’ yöneliyorlar.

Maskeli insan figürü

Artık okul öncesi ve ilköğretim çağındakilerin fotoğraf defterlerinde kırlar, bahçeler yerine, maskeli insan figürlerinin yer alması durumu açıkça özetlemeye yetiyor. Pandeminin çocukları tıpkı eski günlerdeki üzere okula gidecekleri, arkadaşlarıyla koşup, eğlenecekleri maske ve uzaklıksız günlerin hasretini çekerken, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Burak Doğangün Kovid-19 periyodunda çocuklarda önemli bir telaş birikimi yaşandığına dikkat çekiyor. 

Dikenli bir yaratık

23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı virüs tehlikesine kaşı konutta geçirmek zorunda kalan çocuklar, ebeveynleri tarafından daima ‘dokunma, uzak dur’ diye uyarılırken, bu durum çocukların telaş düzeylerine de yansıyor. Bir yıllık süreçte her çocuğun telaş ve düzgünlük hali ailelerinin reaksiyonlarına nazaran farklılık gösteriyor. Ebeveynleri vasıtasıyla konuştuğumuz çocuklar, koronavirüsün kendi dünyalarına yansımasını anlattı.

7 yaşındaki Gülce Bahtiyar’a Kovid-19 yeşil ve dikenli bir yaratığı çağrıştırıyormuş. “Koronavirüsün bana bulaşmasından korkuyorum. Gözle görülmeyen yaratık büyüyene kadar benden uzak dursun” diyen Gülce, bu süreçte okulu, arkadaşlarını, ailesiyle dışarıda yemek yemeyi ve denize gitmeyi çok özlediğini söylüyor. Meskende kalmak ve dışarıya çıkamamak artık çok sıkıcı olmuş ona nazaran.

Hastane, ambulans, aşı

9 yaşındaki Leyla Midilli de koronavirüs denildiğinde, aklına çabucak hastane, ilaç, aşı ve ambulansların geldiğini söylüyor; “Arkadaşlarımla oynamayı, okula gitmeyi özledim. Uzaktan derslerde sistemden atılıyoruz. Şiirlerimiz müziklerimiz bölünüyor. Koronanın olmadığı bir dünya istiyorum.”

Şimdi 6 yaşındaki Kayla Akgüneş de, Kovid-19’un kendisine sıhhati çağrıştırdığını belirterek, “Çok fazla sürdü artık bitsin istiyorum. Maske kulağımı kaşındırıp, yüzümü acıtıyor. Bir yere dokunduğumda virüs bulaşır diye korkuyorum. Şu manada koronavirüs düzgün, sevdiklerimizin kıymetini anladık. 23 Nisan’ı da sevdiklerimle, arkadaşlarımla birlikte kutlamak isterdim” diyor.

‘Yarasa suyu içmişler’

Mert ve Melis Önay (7) kardeşler de koronavirüs nedeniyle okula uzaktan devam eden çocuklar ortasında. Mert maske taktığı için parkta babasını dahi tanıyamadığından şikayet ederken, insanların hasta olup ateşlerinin çıkmasından ötürü endişu duyduğunu anlatıyor. İkisi de bir an evvel hastalığın sona erip konuttan dışarıya çıkabilmeyi istiyorlarmış.

Ankara’da yaşayan 7 yaşındaki Efe Yurdagelen ise koronavirüs yarasayla bağdaştırmış; “Çin’de yarasa suyu içenler koronavirüse yakalanmış. O kişi öteki insanlara bulaştırmış sonra da bütün ülkeye yayılmış. Koronavirüs olmasıydı arkadaşlarımla dışarıda oynayabilecek, okuluma gidebilecek, 23 Nisan’ı arkadaşlarıma sarılarak kutlayabilecektim.”

5 yaşındaki Kumsal Midilli de, parklarda bile virüsten telaş ettiklerini belirterek, “Okla, oyun parkına gitmeyi özledim. 23 Nisan’da kuzenlerim ve arkadaşlarımla dans etmek isterdim” diyor.

‘Çocuklar korku tsunamisi yaşıyor’

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Burak Doğangün, Kovid-19 sürecinde çocuklarda önemli bir tasa birikimi olduğunu ve bu durumun adeta bir tsunamiye dönüştüğünü belirterek şunları söyledi:

“Atatürk’ün tüm dünya çocuklarına armağan ettiği 23 Nisan kutlu olsun. Bayramı, ne yazık ki, salgın nedeniyle buruk kutluyoruz. Hepimiz dertliyiz. Dert, görünmeyen, tıpkı fondaki müzik üzere art planda varolan kaygıdır.

Dehşet ise daha somut, sabit objesi olan ve elle tuttuğumuzda farkedeceğimiz bir his durumudur. Anne ve babalar pandemi periyodunda hissetikleri korkuyu tıpkı kablosuz ağ teması üzere çocuklarına iletiyorlar. Ebeveynler, bunu çok farketmiyor olabilir fakat çocuklar her şeyi kaydediyor. Pandemi periyodunda hem çocuk, hem ergenlerde artan derdin oluştuğunu görüyoruz. Anne ve babaların reaksiyon ve kaygılarını izleyen çocuklar, olup biteni kendi kısıtlı hayat deneyimleriyle yorumlamaya çalışırken telaş yükleniyorlar. Anne ve babaların yaşanan sürece karşı tepkileri ayna fonksiyonu görüyor. Çocuklarda şuan önemli bir korku birikimi var ve bu durum tsunamiye dönüşmüş durumda.”

Anlamsız hırçınlıklar

Uzaktan eğitim alan çocuklar dersler bittikten sonra dijital oyunlara yöneldiğini kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Doğangün, ihtarlarını şöyle sıralıyor: “Bir müddet sonra bu durum kısır döngü haline geliyor. Makul bir müddetin üzerinde ekran maruziyeti ve elektronik oyun, hayali oyuna denk gelmediğinden, besleyici olamıyor. Sonrasında, çocuklar yaşadıkları yahut hissettikleri olumsuz hisleri vakit zaman kelama dökerken, vakit zaman da anlamsız hırçınlıklar, uykusuzluk üzere yansılarla yansıtıyorlar. Ebeveynler süreci yeteri kadar yeterli toparlıyorsa, dert ve reaksiyon hali de azalıyor. Ebeveynlerin dehşet ve ümitsizliğe kapıldığı noktada çocuklarda tasaya eşlik eden hüzün, mutsuzluk depresyon üzere sıkıntılar ortaya çıkıyor. Çocuk bu sarmalın içine girdiğinde onu keyifli ve teskin edecek yere, en temel ıstırap olan ekrana yaslanıyor.”

‘Kötümser olmayın’

“Ebeveynlerin çok karamsar, karamsar olmamaları gerekiyor. Virüsün neden olacağı fizikî hastalık kadar, tsunumai tesiriyle gelen ruhsal sıhhat problemleri da öne çıkmış durumda. İçinden geçtiğimiz devrin belirli bir müddet sonra sönümleneceğini çocuklarımıza anlatmamız gerekir. İnsanın kurallara muazzam adapte olma mahareti vardır. Bu periyotta sabit kalabilmek, çocuklara onlarla çatışmadan, anlayışla yaklaşarak hudut çizmek çok kıymetli. Ailelerin sakinlik halini koruyarak görüntüye geriden bakmaları çok kıymetli. Kaideler ne olursa olsun umutlu olmamız ve umudumuzu çocuklarımıza yansıtmamız gerekiyor. Her olumsuz durum gelecekte ruhsal sıkıntıya yol açacak değildir. Jenerasyonlar her periyot değişir ve her neslin kaygısı de farklılık gösterir. Çocuklar bir mühlet yabancı insanları kirli yahut tehditkar algılayabilir. Bir devir sonra bu süreci atlatacaklar. Çocuğa mikrobu canavarmış üzere aktarırsanız telaşları büyür. Çocuklarınızla samimi konuşmak, pandeminin bir müddet sonra geçeceğini anlatmanız gerek.”

YARIN: Prof. Dr. Üstün Dökmen: ‘Çocukların merak hislerini yok ettik’