Merkez Bankası: Temel mal enflasyonunda kur ve talep etkili oldu

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu’na nazaran, temel mal enflasyonu tüm alt kümelerde yükselirken, hizmet enflasyonu olağanlaşma sürecinin etkilediği kalemler öncülüğünde arttı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) haziran ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1.13 arttığını ve yıllık enflasyonun 1.23 puan yükselerek yüzde 12.62 olduğunu açıklamasının akabinde TCMB’nin Haziran Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.

Rapora nazaran, güç fiyatları milletlerarası petrol fiyatlarındaki toparlanmaya bağlı olarak artarken, besin yıllık enflasyonu yatay bir seyir izledi. Temel mal enflasyonu tüm alt kümelerde yükselirken, hizmet enflasyonu olağanlaşma sürecinin etkilediği kalemler öncülüğünde arttı. Bu görünüm altında B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimi yükseldi. Bu devirde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0.74 ve 1.32 puan artarak yüzde 11.95 ve yüzde 11.64 olarak gerçekleşti.

Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran temel mal, güç ve hizmet katkıları sırasıyla 0.58, 0.45 ve 0.23 puan arttı, gıda kümesinin katkısında besbelli bir değişim olmadı.

Mevsimsellikten arındırılmış datalarla 3 aylık ortalamalara nazaran B ve C göstergelerinin eğilimlerinde artış gözlendi. Bu periyotta hem hizmet hem de temel mal kümesinde enflasyon eğilimi yükseldi.

Kira yıllık enflasyonunda yavaşlama eğilimi sürüyor

Hizmet fiyatları haziran ayında yüzde 2.09 arttı, küme yıllık enflasyonu 0.48 puan yükselişle yüzde 11.76 oldu. Yıllık enflasyon, kira dışındaki alt kümelerde arttı. En bariz yükseliş, ulaştırma kümesinde kaydedildi. Ulaştırma hizmetlerinde olağanlaşma süreci ile birlikte uçak bileti (yüzde 12.39) ve kentler ortası otobüs fiyatlarındaki (yüzde 23.52) artışlar öne çıktı.

Kapasite sınırlamasına tabi olan lokanta-otel kümesinde, gerek yiyecek ve içecek hizmetlerinde gerekse konaklama hizmetlerinde fiyatlar yükseldi. Diğer hizmetler kümesinde ise eğitim ve paket çeşitler ile berber ve kuaför hizmetleri fiyatlarındaki artışlar dikkati çekti. Haberleşme hizmetleri fiyatlarındaki artışta posta hizmetleri, telefonla görüşme ve internet fiyatı öne çıktı. Kira yıllık enflasyonunda yavaşlama eğilimi bu devirde de devam etti.

Güç yıllık enflasyonu yüzde 9.12’ye ulaştı 

Temel mal kümesi yıllık enflasyonu, haziran ayında 2.13 puan artarak yüzde 11.39 oldu. Bu devirde yıllık enflasyon tüm alt kümelerde yükseldi. Fiyatlar üzerinde, birikimli döviz kuru tesirleri ve salgına bağlı ünite maliyet artışları ile olağanlaşma süreciyle birlikte kimi kümelere yönelik güçlenen talep de tesirli oldu.

Güçlü mal kümesi fiyatları, araba, beyaz eşya ile öteki elektrikli ve elektriksiz aletlerin öncülüğünde yüzde 2.88 artarken, giysi ve ayakkabı kümesi fiyatlarındaki değişim yüzde 1.15 ile tarihi ortalamanın üzerinde gerçekleşti. Bu devirde başka temel mallarda da fiyatlar bir evvelki aya nazaran bariz bir oranda arttı.

Güç kümesi fiyatları haziranda yüzde 2.62 arttı. Bu periyotta memleketler arası petrol fiyatlarındaki toparlanmaya bağlı olarak akaryakıt ve tüp gaz fiyatları sırasıyla yüzde 6.59 ve yüzde 3.58 yükseldi. Ayrıyeten, bu devirde şebeke suyu fiyatları yüzde 1.75 artış kaydetti. Bu gelişmeler ile güç yıllık enflasyonu, 3.89 puan yükselerek yüzde 9.12’ye ulaştı.

Taze meyve ve zerzevat dışı besin kümesinde yıllık enflasyon azalışını sürdürdü

Besin ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu, haziran ayında 0.06 puan artarak yüzde 12.93 oldu. İşlenmemiş besin fiyatlarındaki mevsimsel düşüşün geçen yıla kıyasla daha hudutlu olması sonucunda küme yıllık enflasyonu yüzde 12.29’a yükseldi. Bu gelişmede, taze meyve yıllık enflasyonundaki azalışa rağmen zerzevat yıllık enflasyonunun yüzde 21.39’a yükselmesi belirleyici oldu.

Öteki işlenmemiş besin kümesinde bakliyat, kuru yemiş ve pirinç fiyatlarındaki yükselişler devam ederken, son aylarda bariz olarak artan kırmızı et fiyatları haziranda geriledi. İşlenmiş besin kümesinde ise aylık fiyat artışı son periyoda kıyasla daha ölçülü gerçekleşirken (yüzde 0.58), baz tesirinin de dayanağıyla işlenmiş besin yıllık enflasyonu yüzde 13.41’e geriledi. Bu gelişmelerle taze meyve ve zerzevat dışı besin kümesinde yıllık enflasyon azalışını sürdürdü.

Minimum maktu Özel Tüketim Vergisi’nin mayıs ayında yükseltilmesinin bu periyoda sarkan tesiriyle tütün eserleri fiyatları haziranda yüzde 0.92 oranında arttı. Bu kümede yıllık enflasyon bir ölçü yükseldi.

Yurt içi üretici fiyatlarında artış

Yurt içi üretici fiyatları haziranda yüzde 0.69 arttı, yıllık enflasyon yüzde 6.17 oldu. Yakın devirdeki döviz kuru görünümüne de bağlı olarak petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi bu devirde azaldı.

Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon sağlam ve dayanıksız tüketim mallarında gerilerken, güç ve sermaye malları kümelerinde yükseldi, orta malında yataya yakın seyretti.

Aylık bazda, güç fiyatlarındaki artışta memleketler arası petrol fiyatlarındaki görünüme bağlı olarak rafine edilmiş petrol eserleri ve ham petrol ile gaz imalatı fiyatları belirleyici oldu. Sermaye malları kümesinde motorlu kara taşıtları ile kesim ve aksesuarlarının yanı sıra makineler, dayanıksız tüketim mallarında fırın eserleri ve unlu mamul fiyatlarındaki artışlar tesirli oldu.

Orta malları fiyatlarındaki düşüşte demir-çelik ve ferro alaşımlar, dokuma ipliği, temel kimyasallar ve kağıt eserleri öne çıkarken, güçlü tüketim malları fiyatları öbür yerlerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları öncülüğünde geriledi. Özetle, haziran ayında üretici fiyatlarının yıllık enflasyonu artarken, ana eğilimi yavaşladı.