Sözcü’nün aktardığına nazaran, 2008 krizinden iki yıl evvel ABD’de konut kredilerinin geri ödemelerinde sorun olduğunu tespit ederek global …
Sözcü’nün aktardığına nazaran, 2008 krizinden iki yıl evvel ABD’de konut kredilerinin geri ödemelerinde sorun olduğunu tespit ederek global ekonomik krizi varsayım eden isimlerden biri olarak tarihe geçen Prof. Dr. Nouriel Roubini, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınıyla birlikte global iktisatta buhran yaşanacağı öngörüsünde bulundu.
Milletlerarası Para Fonu (IMF) mevcut durumu 1929-1932 devrinde ABD’de başlayıp tüm dünyaya yayılan ve ‘büyük buhran’ olarak isimlendirilen ekonomik krize gönderme yaparak ‘büyük tecrit’ olarak isimlendirmişti.
‘2020’de daha büyük buhran kaçınılmaz’
New York Üniversitesi’nden Roubini ise İngiliz The Guardian gazetesinde yayımlanan yazısından “2020’de daha büyük buhran kaçınılmaz” tabirini kullandı.
Salgından evvel de global iktisatta telaş verici ve riskli eğilimler olduğuna dikkat çeken Roubini, sert ve uzun müddetli bir kriz manasına gelen L formunda bir buhranın çok mümkün olduğunu öne sürdü.
Roubini, öngörüsüne dair 10 nedeni şöyle sıraladı:
1. Borç krizi iflasları tetikleyecek
Açıklar borç krizi ve iflas riskini artırıyor. Salgına karşı alınan önlemler, esasen kamu borç düzeyleri birçok ülkede yüksek ve sürdürülemez düzeylerdeyken, bütçe açıklarını önemli biçimde artırıyor.
Birçok kişi ve firma için gelir kaybı, özel dal borçlarının da sürdürülemez düzeylere geleceğini gösteriyor. Bu da kitlesel iflaslara neden olabilir. Bu nedenle 2008 krizi sonrasında yaşanan süratli toparlanmanın bilakis uzun müddetli sakinlik yaşanabilir.
2. Salgın sıhhat harcamalarını, o da borçları artıracak
Gelişmiş ülkelerdeki demografik saatli bomba ikinci faktör. Salgın, sıhhat sistemlerine çok daha fazla harcama yapılmasının gerektiğini gösteriyor. Gelişmiş ülkelerin birçoklarında nüfus yaşlı olduğu için, sıhhat masraflarını fonlamak da borçları artıracak.
3. Emtia fiyatları ve fiyatlar düşecek, bu da iflasları artıracak
Üçüncü faktör, artan deflasyon (fiyatlar genel düzeyinde düşüş) riski. Salgın derin bir sakinliğin yanı sıra, petrol ve endüstriyel metaller üzere emtialarda fiyat çöküşlerine neden oluyor. Bu durum hem eserlerde hem de fiyatlarda deflasyona neden olabilir. Bu durum da borç ve iflas riskini artırıyor.
4. Para ünitelerinin pahası düşecek, stagflasyon olacak
Dördüncü faktör, para ünitelerinin kıymetlerindeki düşüş olacak. Merkez bankaları deflasyonla uğraş etmeye ve faiz oranlarının artışı riskini önlemeye çalışırken, para siyasetleri klâsik formların daha da dışına çıkacak. Hükümetler, açıkları kapatmak ve buhranı önlemek için kısa vadede para basılmasına gereksinim duyacak. Lakin globalleşmeden geriye dönülmesi ve artan korumacılık kaynaklı kalıcı arz şoku, stagflasyonu (durgunluk ile yüksek enflasyonun birlikteliği) kaçınılmaz kılacak.
5. Dijitalleşme işsizliği artıracak, fiyatları düşürecek
Dijitalleşmedeki artış, ekonomik bozulmayı artıracak. Milyonlarca insan işini kaybederken, milyonlarca kişinin de fiyatları düşecek. Gelir ve servet eşitsizliği artacak. Arz zincirindeki şoklara karşı gelişmiş ekonomiler, üretimi düşük maliyetli bölgelerden yüksek maliyetli kendi ülkelerine çekecek. Lakin bu durum, otomasyonu artıracak ve bu durum fiyatlar üzerinde aşağı taraflı baskı oluşturacak. Popülizm, milliyetçilik ve yabancı düşmanlığı artacak.
6. Korumacılık için kısıtlamalar sıkılaşacak
Altıncı faktör, globalleşmenin geri çevrilmesi. Salgın, Balkanlaştırma ve parçalama eğilimlerini hızlandıracak. ABD ve Çin, daha süratli ayrışacak. Birçok ülke korumacılık tedbirlerini artıracak. Salgın sonrasında eserlerin, hizmetlerin, sermayenin, emeğin, teknolojinin, datanın ve bilginin sirkülasyonu üzerindeki kısıtlamalar sıkılaşacak.
7. Popülizm yükselecek
Popülist önderler ekonomik zayıflıktan, kitlesel işsizlikten ve artan eşitsizlikten birden fazla örnekte faydalanıyor. Artan ekonomik güvensizlik ortamında, krizin sorumlusu olarak yabancıları gösterme eğilimi güçlenecek. Mavi yakalı çalışanlar ve orta sınıfın geniş kısımları, ticaret ve mülteciler konusundaki kısıtlama teklifleri başta olmak üzere popülist söyleme daha hassas hale gelecek.
8. ABD ile Çin ortasındaki ayrışma şiddetlenecek
ABD ile Çin ortasındaki jeostratejik ayrılık artacak. İki ülke ortasında ticaret, teknoloji, yatırım, bilgi ve para siyasetlerindeki ayrışma şiddetlenecek.
9. Siber savaş ve askeri çatışmalar olabilir
Diplomatik ayrılıklar, ABD ile rakipleri Çin, Rusya, İran ve Kuzey Kore ortasında yeni bir soğuk savaşa neden olacak. ABD başkanlık seçimlerinin yaklaşmasıyla, siber savaş riski artıyor ve bu durum askeri çatışmaya bile dönüşebilir. Teknoloji, geleceğin sanayilerinin denetiminde ve salgınlarla çabada kilit silah olduğu için, ABD’de özel teknoloji şirketleri giderek ulusal güvenlik sisteminin daha fazla kesimi haline gelecek.
10. 2030’larda tahminen çözülebilir
Son risk ise, bir finansal krizden çok daha fazla ekonomik tahribat yaratabilecek olan çevresel bozulma. Salgınlar üzere iklim krizi de insanların neden olduğu felaketler. Zayıf sıhhat ve hijyen standartları, doğal sistemlere ziyan verilmesi, bu felaketlere yol açıyor.
Bu 10 risk, global ekonomiyi umutsuz bir 10 yıla sürükleyebilecek kusursuz bir fırtınaya neden olabilir. 2030’larda teknoloji ve daha maharetli siyasi liderlikler, bu problemleri tahminen azaltabilir ya da çözebilir.
