‘Köpekbalıklarını yok etmeyin’

Gökhan Karakaş – Deniz Biyoloğu Dr. Mert Gökalp, Akdeniz, Karadeniz, Marmara ve Ege Denizi’nde 15 yılda yaptığı binlerce dalışın akabinde edindiği deneyimleri “Deniz Canlıları” isimli kitapta topladı. Türkiye’nin deniz canlılarına yönelik şimdiye kadar yapılan en kapsamlı kaynak dizisinin birincisi olan kitapta yaklaşık 30 cins köpekbalığı yaşadığı vurgulanırken, balıkçıların ağına yakalanarak tezgâhlarda “Canavar Balığı” ya da “Jaws” ismiyle sergilenen boz camgöz köpekbalığının ekosistemimizdeki kıymetine dikkat çekti. 

Balıklar, memeliler… 

Kitap için 15 yılda 4000 dalış yaptıklarını ve 232 çeşidi bir ortaya getirdiklerini belirten Gökalp, “Üç kitaptan oluşacak serinin birinci kitabında kıkırdaklıları, balıkları, deniz kaplumbağalarını ve memelileri anlattık. Akdeniz, Karadeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi’nde hala ömür olduğunu hoyratça yok etmememiz gerektiğini anlatmaya çalıştık. Mahallî çeşitler hamsi ve istavritten istilacı balon ve aslan balıklarına kadar tüm balıkları göstererek kıyılarımızın dünya deniz ekosistemi için ehemmiyetini vurguladık. Hala Akdeniz foku ve deniz kaplumbağası varsa umut var demektir” dedi. 

‘Onlar tehdit değil’ 

Yazdığı memleketler arası bilimsel makalelerle kıyılarımızdaki köpekbalıklarını tanıtan Hakan Kabasakal üzere bilim insanları bulunduğunu hatırlatan Mert Gökalp, Türkiye’de yaklaşık 30 çeşit köpekbalığının yaşamasının büyük baht olduğunu vurguladı. Gökalp, köpekbalıklarının yok edilmemesi gerektiğini şu tabirlerle anlattı: 

“Bir vakitler Marmara Denizi’ne orkinosların peşinden giren büyük beyazlar bile vardı. Geçmişte balıkçıların tuttuğu 5-6 metrelik büyük beyaz köpekbalıkları iç denizimizin bile ne kadar pahalı bir ekosisteme sahip olduğunu kanıtlıyor. Köpekbalıkları zararsız canlılar ve temel tehdit bizler yani insanoğlu. Köpekbalıkları tüm denizlerde en çok öldürülen ve kuşakları yüksek düzeyde tehdit altında olan canlılar.  

Köpekbalıkları da bu gidişle yok olacak. Besin zincirinin zirve yırtıcısı bu canlının korunması için Türk insanına da büyük vazifeler düşüyor. Köpekbalığını ekosistemden çekerseniz büyük kayıp yaşanır. Boz camgöz yok olursa hamsi de lüferde azalır. Birbirine sıkı sıkıya bağlı bu canlıların bütüncül formda korunması gerekli. 

Balıkçı tezgâhlarında Jaws ya da Canavar ismiyle sergilenen boz camgözün kıyılarımızda özel bir yeri var. Önyargı ve kaygı kaynaklı bu yakıştırmaların narin canlıların kuşağını tehdit ediyor. Boz camgöz meğer dünyanın en sakin canlıların biri. Derin denizlerde yaşar ve gece beslenmek için yüzeye yaklaşır. 8 metre, 900 kg’a kadar çıkabilir fakat beşerler için tehdit değil.” 

Kıyılardaki istilacılar

Kıyılarımızda 100’den fazla istilacı tıp olduğuna dikkat çeken Mert Gökalp, “Vatozdan mürene, karides ve orfozdan mersin balığına kadar tüm tipleri korumalıyız. Çeşitleri korumak insanoğlunun geleceğini korumaktır. Denizatı ve deniz iğnesi üzere tiplerinin besinlerinin bölgesel artışı popülasyonlardaki artışı açıklayabilir. Organik döküntüler ve yaşadıkları alanlardaki kirlilik bu canlılar için uygun ortamı sunuyor” dedi. İstanbul Akvaryum Genel Müdürü Dilek Çapanoğlu ise “Kılavuz niteliğindeki kitap, Türkiye’nin deniz canlılarıyla ilgili en kapsamlı kaynak. Aslan ve balon balıkları üzere hem istilacı hem de lesepsiyen çeşitler avcı balık oldukları için kıyılarımızda yaşayan canlıları tehdit ediyor. Lesepsiyen çeşitlerin baskın özellikleri mahallî çeşitlerin besin bulmasını engelliyor” diye konuştu.