Amerikan protest müziğinin en değerli temsilcilerinden Bob Dylan, 2016 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldüğünde tüm kamuoyunda …
Amerikan protest müziğinin en değerli temsilcilerinden Bob Dylan, 2016 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldüğünde tüm kamuoyunda tartışmalara yol açtı. Mükafatın Dylan’a verilmesi aslında bir eşik atlamasıydı. Birçok kimsenin edebiyatın salt kurgu metinler ekseninde şekillendiğini düşünürken kelamlı ya da kelamsız müziğin toplumsal ve ferdi tesirinin, kültür taşıyıcılığında ve ortak hafıza oluşturmadaki ehemmiyetini atladığını düşünmüştüm. Bu noktada Bob Dylan’ın gerek çağına gerekse kültürel geçmişe dair yarattığı entelektüel emek nasıl yok sayılabilirdi? 2000’li yıllara geldiğimizde yaşadığımız topraklarda bu üretim süreci nasıl ilerliyordu? Kendi gerçekliğini tanıyıp sezgileri güçlü, serinkanlı bir sanatsal süzgeç ve insan olmanın faziletini ve vicdanını bu vakitlerde her şeyin önünde tutabilen kaç sanatçı, üstte bahsini ettiğim sanatsal üretime girişme cüreti göstermişti?
Bu soruların cevabını 2005 yılında birinci albümleri 50/50 ile dinleyicilerle buluşan Redd ve solistleri Doğan Duru’da aramak yerinde olacaktır. O günlerden bugünlere üretimlerinde toplumun sesini unutmadan, birey olabilmenin politik ve önemli bir sıkıntı olduğunu da heybelerinden eksik etmeden ilerleyen Redd birbiri arkasına yayınladıkları albümlerle gösteriyordu. Birebir vakitte tekrara düşmemeyi beceren, yeni şekillere ve seslere açık olan ve bunları denemekten çekinmeyen kümenin en öne çıktığı nokta hiç elbet ki müzik kelamları oldu. Türkiye üzere toplumun her kısmının hak ihlallerine maruz kaldığı, artık özgür ve yalnız olamadığı, -birileri bizi daima izliyor, bu kaosa değil; çabaya çağrı- coğrafyada kelamını sakınmadan lakin üstenci, duyarsız bir bencilliğin tam karşısında, birey olarak varoluşunu ve kimliğini savunan ‘insan’ı anlatmayı estetik pahaları de göz gerisi etmeden ortaya koyması Redd’in değerli bir başarısı olarak müzikseverlerin de haklı ilgisini çekti.
50/50’DEN BUGÜNE…
Redd gitgide yerini sağlamlaştırırken geçtiğimiz günlerde kümenin solisti Doğan Duru birinci ferdî albümü Epoch’u yayınladı. Albümde yer alan 11 müziğin da kelam ve müzikleri Duru’ya ilişkin. Epoch’un enstrüman kayıtlarında Duru’nun imzasının yanı sıra tıpkı vakitte Redd’in de davulcusu olan Berke Özgümüş’ün ismini görüyoruz. Pekala Epoch’u öteki Redd albümlerinden ayıran ve Doğan Duru’nun yalnız başına bir albüm yapmasına neden olan durumlar neler? Birinci elden şunu söylemekte yarar var: Epoch, Redd dinleyicisini şaşırtacak bir albüm değil. Yeniden her zamanki estetik kalite ve bir sıkıntısı çekinmeden lisana getirme düsturu bu albümde de başat gidiyor. Bu noktada bir kuşku yok. Ancak Telved Litak üzere bir müziğe çekinmeden imza atan Redd’in tersine daha yalnız bir anlatıcıyla karşı karşıyayız. Albümün temel özelliği kendini buradan devşiriyor. Doğan Duru’nun birey olarak dünyayla, aşkla, ömürle kurduğu alakayı net bir biçimde görüyoruz. Bilhassa son yıllarda sıkışıp kalan bireyin yaşadığı çağı manaya gayreti olarak okunabilir Epoch… Buradaki en değerli sorunsa içinde yaşamak zorunda kaldığımız ve yırtıp atmaya çalıştığımız çağın içinde giderek örgütsüz, teminatsız, dayanışmadan koparılmış bireyler yaratma sıkıntısındaki sistem içinde özsaygını ve varlığını inşa etme uğraşı. Duru, Epoch’ta kelamı buraya getiriyor. Kendi ütopyasını, öfkesini, içinde bulunduğu ruh hallerini çekinmeden dinleyiciye sunuyor ve bunu yaparken sadece sözlere ve notalara inanıyor.
KISSAYA SIĞINMAK…
Kişinin kendi karanlığını idrak etmesi, bununla yaşamayı öğrenmesi elbette tahayyül ettiğimizden daha zordur. Bu noktada kendi öyküsüne sığınıp anlatabilmesi ise eminim büyük bir olgunluk ve düşünme, sorgulama sürecinin sonucudur. Duru’nun Epoch’ta bu düşünsel gayrete giriştiğini ve kendi öyküsünü korkmadan anlattığını görüyoruz. Redd olarak imza attıkları 21 albümündeki -çok değerli bir konsept albümdür- kıssa anlatıcılığını Epoch’ta da sürdürdüğünü ve bunu sözlerin tüm efsunlu formlarını tekrar bir o kadar harika olan müziğe yoldaş ettiğini daha birinci anda hissediyoruz. Hissediyoruz, zira Duru, Türkiye rock tarihinin en özneleşmiş seslerinden birine sahip ve his transferi noktasında -buna öfke de, buna aşk acısı da, bu varoluş sancısı da dahil- özel bir yeteneğe sahip…
Tekrar geride bıraktığımız yıllarda müziğin yer ve alıcı değiştirmesiyle de gerçek orantılı olarak ortaya çıkan kent ozanlığı kavramının kıymetli taşıyıcılarından biri olarak gördüğüm ve sınıf çelişkisinin, eskinin daha korunaklı bir alanı olan orta-üst ve kentli kesitinin kaygısı olduğu ve anlatmak istediği bir öyküyü ortaya çıkardığı günlerde Duru’nun bunu layığıyla yaptığını ve ortak hafızada değerli bir ses olduğu ortada bir gerçek…
KISSA ANLATICILIĞI…
Epoch’ta yeniden dinleyiciyi şaşırtmayacağını düşündüğüm bir öteki durum da ortak bir üslup ve müzikal anlayışla yan yana gelmiş müziklerin hizmet ettiği nokta: kıssa anlatıcılığı… Stanislaw Lem’in değerli yapıtı Eksiksiz Boşluk’u albüm ismi olarak kullanarak edebiyatla yakın alakada olduklarını ortaya koyan Redd’ten de aşina olduğumuz tutum Duru’nun yeni müziklerinde da kendisini önemli manada hissettiriyor. Klasik biçimlerden sıyrılan, bugünün anlayışını yeniden bugüne özel biçimsellikle aktarma uğraşının birinci uğrak noktası belirli ki edebiyat… ve tekrar ısrarla söylemek gerekir ki Duru güzel bir öykü anlatıcısı; ne vakitten kopuyor, ne de vakte yenilmeye niyetli…
Kasvetli, karanlık, rutubetli, motel odalarında kendi sesine çarpan ancak perdenin ardında sinik bir vaziyette mırıldanma gafletine ve vasatlığına da en baştan savaş açan, sese, söze, yaşadığı dünyaya, göğsünde büyüyen acıya, yanılgılarına ve öyküsüne sahip çıkan bir ‘kentli adamın’ sorgulayan ve kendini artık tanıdığını haykırmak için sazı eline aldığı Epoch’ta geçmiş albümlere yapılan göndermelerle de karşılaşmak mümkün. Albümde yer alan Mikrofon, yeniden bir Redd müziği olan Her Neyse’yi içine alarak öykünün aslında hiç durmadan akıp gittiğine vurgu yapıyor.
İMGESEL ANLATIM VE MELODİK ALTYAPI…
Bir noktada dinleyici ile albüm ortasında muhakkak uzaklıkta durmanın gerekliliğine gönülden inansam da albümün bir öbür müziği olan Renkli Reçete üzerine konuşulmayı ziyadesiyle hak ediyor. Renkli Reçete, melodik altyapısı ve imgesel anlatımıyla Epoch’un şimdiden oluştuğuna inandığım kemik dinleyici kitlesi tarafından gönülden sahiplenilecek müziklerden.
Ezcümle; Doğan Duru bu birinci solo albümünde dinleyiciyi bir hakikate inandırıyor… Aşkın, insanı nasıl bir vahşetin içine sürüklediğini, kendi kendisinin tahlilsiz bir bilmecesine dönüştürdüğünü, kirlenen ruhun, renkli reçetelerle nasıl da kangrene evrildiğini, boşlukta salınmanın da öfkeye dahil olduğunu, her perdenin saklandığı bir pencerenin varlığını, havasız bir konutun griye çalan duvarlarını ve yalnızlığın o tarifsiz kudretini en gerçekçi haliyle anlatıyor. Mikrofonu kalbine koyuyor ve tüm kente sesleniyor: Keyifli bir gün için…
