İki yıl evvel, bugünlerde, doksan üç yaşında yaşama veda eden Münir Özkul, Türk sinemasının en sevdiğim oyuncularındandır. Bende uyandırdığı …
İki yıl evvel, bugünlerde, doksan üç yaşında yaşama veda eden Münir Özkul, Türk sinemasının en sevdiğim oyuncularındandır. Bende uyandırdığı gerçeklik duygusu, onun oynadığı rollerin de rol değil, gerçek olduğuna inandırmıştır beni. En pespaye Yeşilçam sinemalarındaki oyunculuğu ile oynadığı sinemaları izlettiren efsane bir oyuncudur.
Münir Özkul, oyunculuk mesleğine profesyonel manada birinci kere 1948 yılında “Aşk Köprüsü” adlı tiyatro oyunuyla adım attı. Daha sonra Muhsin Ertuğrul idaresindeki Küçük Sahne’ye geçerek “Fareler ve İnsanlar”, “Babayiğit”, “Yaz Bekarı”, “Çayhane” gibi birçok oyunda rol aldı.
1950’lerden itibaren “Üçüncü Selim’in Gözdesi” sinemasıyla sinemaya başlayan Münir Özkul’un birinci periyot sinemaları ortasında en enteresan olanı, Türkan Şoray ve Kadir İnanır’ın başrollerini paylaştıkları “Balıkçı Güzeli” sinemasıydı. Münir Özkul, 1970’li yıllarda Ertem Eğilmez’in yönettiği sinemalarda kıymetli roller aldı. Bilhassa “Hababam Sınıfı”ndaki Mahmut Hoca rolüyle herkesin sevgisini kazandı.
Münir Özkul, 1968 yılında “Kanlı Nigar” oyunundaki rolüyle İsmail Dümbüllü’den devraldığı elli yıllık sembolik kavuğu 1989’da Ferhan Şensoy’a emanet etmişti.
Hababam Sınıfı’nın “Mahmut Hoca”sı, Gülen Gözler’in “Yaşar Usta”sı Münir Özkul, İsmail Dümbüllü’den devraldığı ünlü kavukla tiyatro sahnelerindeki muvaffakiyetini, canlandırdığı “Turşucu Kazım” ve “Kel Mahmut” karakterleriyle sinemada da kanıtladı. Türk sinema tarihinde bilhassa karakter oyunculuğunda ön sıralarda yer alır. 1972 yılında başrollerini Hülya Koçyiğit ile Tarık Akan’ın paylaştığı, Ertem Eğilmez’in yönettiği “Sev Kardeşim” isimli sinemasındaki başarısıyla Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde “En Güzel Erkek Oyuncu” mükafatına kıymet görüldü.
Münir Özkul ve Adile Naşit, birlikte rol aldıkları tüm sinemalarda, mütevazı, saygılı, hoşgörülü, sevecen, anlayışlı insan olmanın örneklerini sundular. Bu özellikleriyle insanların gönlünde yer edindiler. “Neşeli Günler”, “Bizim Aile”, “Gülen Gözler” ve daha kaçları sayesinde memnun aile olmanın örneklerini gösterdiler.
.
“Mahmut Hoca” Münir Özkul’un canlandırdığı en kıymetli rollerdendir. Bireyin ümitsizliğe düşmesini kabul etmeyen usta sanatçı, insanın kendine güvendiği takdirde, iç dinamizminden kaynaklanan güçle üstesinden gelemeyeceği bir sorunun olmadığını gösterir. Eğitimin gerçek bir biçimde uygulandığında, en yabanıl, en asosyal insanları toplumun takdirle karşılayacağı bireyler haline getirebildiğini ispatlar. Eğitimin ticaretle ölçülmesini asla kabul etmeyen “Mahmut Hoca”, onu izleyenlere büyük bir hayat dersi verir.
Münir Özkul ile direktör Ertem Eğilmez’in dostlukları, Ertem Eğilmez’in sinemaya başladığı günden itibaren çektiği her sinemada sürmüştür. Bazen kamera ardında, bazen de önünde. Bir gün Ertem Eğilmez ile yürürlerken, Memduh Ün’ün şaryo üzerinde bir sağa bir sola gittiğini görürler. Münir Özkul bunun ne olduğunu açıklayınca, Ertem Eğilmez, “ben de yaparım! Bana birini bulun!’’ der. Bunun üzerine Öztürk Serengil ile anlaşıp Efe Film’i kurdukları, sonuç olarak ikinci sinemada battıkları anlatılır.
Münir Özkul, Ertem Eğilmez’in yönettiği “Şabanoğlu Şaban”, “Köyden İndim Şehire” ve “Tosun Paşa” sinemalarında Ertem Eğilmez’in asistanı, set amiri yahut senaristi olarak çalışmıştır. “Kanlı Nigar”da oynadığı İbiş rolünde, kendi yaptığı aksanı beğenmeyip “Oynamıyorum ulan, defoluyorum!” diyerek sahneyi terk ettiği, kendisine “Repliğini söylesene lan!” diyen rol arkadaşı Erol Günaydın’la “Söylemiyorum ne olacak!” diyerek kahkahalar içinde hengameye tutuştuğu söylenir.
.
Münir Özkul, rol aldığı aile sinemaları, “Neşeli Günler”, “Aile Şerefi”, “Gülen Gözler”, “Bizim Aile” sinemalarının hepsinde vakur bir aile babasını canlandırır. Yoksuldur ancak konutunu geçindirir. Hakkı olmayana el uzatmaz, öbür bir haksızlık gördüğünde de müdahale eder. “Yaşar Usta” ya da “Turşucu Kazım” değil, sinema izleyen herkesin manevi babasıdır.
Münir Özkul’un sinema mesleği yalnızca güldürü sinemalarından oluşmamıştır. Reha Erdem’in “A Ay” sinemasında, “Kosmos’’da oynamıştır. “A Ay”da, Edip Cansever’in şiirlerinden alınmış bir tiratla İtalyanca oynamıştır. Tıpkı vakitte “Beş Milyoncuk Borç Versene” sinemasında çapkın bir karakteri de canlandırmıştır.
Münir Özkul’un “Yaşar Usta” rolüyle yaptığı ve Türk toplumunun belleğine kazınmış olan şu konuşma, adeta özlenen toplumsal ahlakı özetlemektedir: “Bak beyefendim, sana iki çift lafım var. Koskoca adamsın. Paran var, pulun var, her şeyin var. Binlerce kişi çalışıyor buyruğunda. Yakışır mı sana ekmekle oynamak? Yakışır mı bu kadar günahsızı, çoluğu çocuğu karda kışta sokağa atmak, aç bırakmak? Fakat nasıl yakışmaz. Sen değil misin öz kızına bile acımayan, bir damlacık saadeti çok gören. Anlamıyor musun beyefendim, bu çocuklar birbirini seviyor. Ancak ben boşuna konuşuyorum. Sevgiyi tanımayan adama sevgiyi anlatmaya çalışıyorum. Sen büyük işveren, milyarder, para babası, fabrikalar sahibi Saim Beyefendi. Sen mi büyüksün? Hayır ben büyüğüm, ben, Yaşar Usta! Sen benim yanımda bir hiçsin, anlıyor musun, bir hiç! Gözümde pul kadar bile kıymetin yok. Ancak şunu güzel bil, ne oğluma ne de gelinime hiç bir şey yapamayacaksın. Yıkamayacaksın, dağıtamayacaksın, mağlup edemeyeceksin bizi! Zira biz birbirimize parayla pulla değil, sevgiyle bağlıyız. Bizler birbirimizi seviyoruz. Biz bir aileyiz. Biz hoş bir aileyiz. Bunu yıkmaya senin gücün kâfi mi sanıyorsun? Dokunma artık aileme! Dokunma çocuklarıma! Dokunma oğluma! Dokunma gelinime! Şayet onların kılına ziyan gelirse ben, ömründe bir karıncayı bile incitmemiş olan ben, Yaşar Usta, hiç düşünmeden çeker vururum seni! Anlıyor musun? vururum! Vururum ve dönüp gerime bakmam bile..!”
Çok düzgün bir oyuncu olan Münir Özkul, oynadığı bütün sulandırılmış Yeşilçam sinemalarını izlettiren bir oyuncuydu. Zira bütün acemi yıldız oyuncuların yerine de oynar, oynadığı sineması doldururdu. Sanırım Adile Naşit’in cenazesinin kaldırıldığı gün ile ilgiliydi, ondan dinlemiştim: Cenazeye gitmeden evvel, oraya yakın bir berbere sarfiyat. Berber onu çabucak tanımıştır ve kiminle duyduğu aşikâr olmayan bir gururla tıraşa başlar. Köpürttüğü fırçasını Münir Özkul’un yüzünde gezdirirken, hal hatır sorar. Bir orta Münir Özkul aynadan, dışarıda, cenazeye giden kalabalığı görür. “Amma kalabalık yahu!” diye mırıldanır. Bunun üstüne berber, fırçasını Münir Özkul’un yüzünde keyifle gezdirerek: “ Bu kalabalık ne ki abi, sen bir öl de gör kalabalığı” der.
Münir Özkul ile altı yılı evli olmak üzere on dört yıl birlikte yaşadıklarını anlatan Suna Selen, ondan neler öğrendiği konusundaki soruya şu cevabı verir: “Her zorluğa karşın hayatın yaşamaya paha olduğunu ve insanın dünyaya gelmesinin bile bir mucize olduğunu öğrendim. Hele tiyatro ve sanat konusundaki disiplini en büyük öğretisiydi. Babası vefat ettiğinde öğlen namazında cenazesini kaldırdı ve o saat 15.00’da sahneye çıkıp ‘Bana Çiçek Yollama’ oyununu oynadı. Çok hürmet duydum.”
Hoşçakal Münir Özkul, bir periyodun kapısını kapatıp giden güzel adam!
