Hemşire açığı trilyon dolarlara mal oluyor

PANDEMİNİN başında küresel hemşire açığı 6 milyon üzere bir sayı ile tabir ediliyordu. Pandemiden sonra ise Dünya Sıhhat Örgütü bu açığın 13 milyona çıktığını duyurdu. Yani en kolay tarifiyle temel bakım gereksinimine karşılık verecek hemşirelere erişim tüm dünyada değerli bir sorun. Bu açık bir ilaçta olsa; koca bir dalı etkileyen, beraberinde birçok sorunu da getirdiğinden kimsenin kuşkusu olmayan bir ekonomik sorun olarak ele alınır, tahliller üretilirdi. Lakin direkt üretime tesiri olmadığı düşünülerek hemşire açığından bir ekonomi sorunu olarak bahsedilmiyor.

29 MİLYON HEMŞİRE VAR

Peki veriler ne diyor? OECD’nin 2021 datalarına nazaran 1000 nüfus başına ortalama yaklaşık 9.2 hemşire düşüyor. Bu sayı Türkiye, Brezilya, Endonezya, Kolombiya ve Meksika’da ise 3’ün altında. Dünya genelinde 29 milyon hemşire var. Bu global sıhhat çalışanlarının yüzde 49’unun hemşirelerden oluştuğu manasına geliyor. Türkiye’de ise toplam sıhhat çalışanlarının yüzde 18’i hemşire. Bu açığın yarattığı ekonomik maliyet var. Koç Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ayişe Karadağ, Memleketler arası Hemşireler Konseyi’nin bu mevzudaki çalışmalarını paylaştı. Hürriyet’e konuşan Karadağ, tüm dünyada sıhhat kesiminin hemşireler üzerinde yükseldiğini, kimi ülkelerde bu yükün kaldırılamaz hale geldiğini ve bunun da bir verimlilik sorunu yarattığını belirtti. Karadağ, “En temel bakıma erişimin aksadığı yerde birebir vakitte ekonomik bir verimlilik kaybından da bahsetmek gerekiyor. Bunun hesabı yapıldı. Tüm dünyada ortalamalar alındığında sıhhatin bozulması global iktisada toplam GSMH’nın yüzde 15 oranında maliyet yükü getiriyor. Dünya Sıhhat Örgütü, yetersiz bakımın düşük ve orta gelirli ülkelerde 1.6 trilyon dolarlık verimlilik maliyetine neden olduğunu açıkladı. Bu kıymetli bir sorun” kelamlarıyla durumu özetledi.

Gelişmiş ülkelerde hemşire erişimi biraz daha uygun durumda. Prof. Dr. Karadağ, duruma enfeksiyon örneğiyle açıklık getirdi: “Gelişmiş ülkelerde yatan her 10 hastadan birinde bir sorun yaşanıyor. Bu da hastane harcamalarının yüzde 13’üne denk geliyor. Enfeksiyon çok kıymetli. Yapılan hesaplamalar ortaya koydu ki enfeksiyonu önlemek için yapılan her 1 dolarlık yatırım 7 dolarlık getiri sağlıyor.”

AÇIK NASIL ÖNLENİR

Bu derece kıymetli bir alanda neden açık var? Bu sorumuzu da Türk Hemşireler Derneği Başkanı Azize Atlı Özbaş yanıtladı. Özbaş’a nazaran sorun gençlerin bu alana ilgi göstermemesi değil. Özbaş nedenleri şöyle anlattı: “Mesele bir meslek stratejisi oluşturmakta yatıyor. Türkiye’de açık çok büyük. Ancak 208 üniversitede 177 hemşirelik programının tamamı tam kontenjan ile eğitim veriyor. 2023 kontenjanı 21 bin 565 öğrenciydi. Şu anda 81 bin 578 öğrenci hemşirelik eğitimi görüyor. Yılda ortalama 15-16 bin  mezun veriliyor. Türkiye’de ebe-hemşire sayısı 290 binlerde. Bu kıymetli bir yatırım. Türkiye’de kalsınlar ve sıhhat sistemiyle ilgili stratejiler geliştirsinler istiyoruz. Lakin son yaptığımız çalışmada öğrencilerin yüzde 87’sinin yurtdışına gitmek istediğini gördük. Bunların yüzde 41’i ise bir daha dönmeyi düşünmüyor. Bu hem sıhhat hem de iktisat açısından büyük sorun.”

Azize Atlı Özbaş

Özbaş’a nazaran üniversiteler de sıhhat kuruluşları da önlem almalı. Kimi özel üniversitelerin mezunlarına yurtdışında meslek vaat ettiğini söyleyen Özbaş’a nazaran âlâ yetişen hemşireleri yurtiçinde tutmak için tedbirler alınmalı. Özbaş ayrıyeten atama meselesine da dikkat çekerek, “100 bin hemşire atama bekliyor. 2013’ten bu yana kamu hastaneleri üniversite mezunu olmayan hemşire almıyor ama sektörde lise mezunu hemşire hâlâ çok fazla” diye konuştu.

SEKTÖRDEKİ YENİ TRENDLER NELER

Tele sıhhat: İnsan ömrü uzuyor kronik hastalıklar artıyor. Her sorunu hastanede çözmek mümkün değil. Hastaneler küçülecek, uzaktan sıhhate yatırım artacak. Tele sıhhatin kilit noktası hemşireler olacak. Buna hazırlanmak gerekiyor.

Yapay zekâ: Verilerin denetimi, tahlili çok değerli olacak sıhhat kesiminde. Hemşirelerin dataların lisanından anlaması gerekiyor. Yapay zekânın lisanından anlayan hemşirelere gereksinim var, mühendislik gibisi dersler verilmeli.

Evde sıhhat: Konutta sıhhat hizmetlerine gereksinim giderek artıyor. Bireyleri kendi sıhhatlerinden sorumlu hale getirmek koşul. Bunu da lakin hemşireler anlatabilir. Bu alanda eğitimler verilmeli, bağlantı güçlendirilmeli.

MALİYETİ HAMİ HİZMETLER DÜŞÜRÜR

Prof. Dr. Ayişe Karadağ’a göre hemşire açığından oluşan ekonomik verimlilik kaybını önlemek için hemşirelik mesleğinin kullanım alanlarını da değiştirmek gerekiyor. Maliyetin artmasının gerisindeki nedenlerden en değerlisinin hemşirelerin hastane öncesinde kullanılmaması olduğunu söyleyen Karadağ, “Dünya Sıhhat Örgütü bakım hizmetlerinden doğan maliyetlerin azaltılması için esirgeyici sıhhatin tesirli olduğunu belirtiliyor. Bu nedenle hemşireler hami hizmetlerde kullanılmalı. Mesken ziyaretleri, çocuk sıhhati denetimleri, ilaç kullanım takibi, gerilim etkenlerinin takibi hemşirelerin ana çalışma alanıdır. Türkiye ise hastalandıktan sonra kullanıyor hemşireleri. Yalnızca hastane çatısı altında kullanılması verimliliği etkiliyor” dedi.

Prof. Dr. Ayişe Karadağ