Financial Times’tan Türkiye Ekonomisine 5 Soru: ‘Erdoğan’ın Lirayı Sabit Tutma Kumarı’

İngiliz gazete Financial Times, ‘Erdoğan’ın lirayı sabit tutma kumarı’ başlıklı yazısında, Türkiye’de kur muhafazalı mevduat üzere tedbirlerle birlikte uygulanan yeni iktisat siyasetiyle Türk Lirası’nın nasıl sabit tutulmaya çalışıldığı anlatıldı.

Laura Pitel imzalı makalede, analistlerin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın alışılmadık iktisat siyaseti konusunda kuşkucu olduğu belirtildi.

Makalede Türk Lirası’nda son iki aydır gerçekleşen stabil seyrin Merkez Bankası’nın milyarlarca dolarlık art kapı müdahalesi de dahil olmak üzere acil durum tedbirleri ile mümkün olduğu belirtildi.

Siyasi analistlerin de görüşlerine yer verilen yazıda Erdoğan’ın seçimlere kadar istikrara gereksinimi olduğu belirtildi. Londra merkezli danışmanlık şirketi GPW’nin Türkiye masası lideri Alp Çoker, “Kampanya periyoduna kadar işleri sabit tutmak Erdoğan’ın muhtaçlığı olan tek şey olabilir. Kısa vadeli tahliller politik olarak işe yarayabilir” diye konuştu.

Makalede Erdoğan’ın lirayı sabit tutup tutamayacağı ise 5 sorunun karşılığına bağlı.

FT’nin hususla ilgili sorduğu 5 soru ve bunlara verdiği karşılıklar şöyle:

Türk makamları, ülke dışına döviz çıkmasına neden olan ve lira üzerinde baskı yaratan ihracat ve ithalat ortasındaki kronik dengesizliği fazlaya çevirme üzerine kumar oynuyor.

Ayrıyeten ülkenin bu yaz güçlü turizm gelirlerine gereksinimi var. Ukrayna ile Rusya ortasındaki tansiyon de büyük bir risk oluşturuyor. Muhtemel bir çatışma, Türkiye’nin ithalat faturasının değerli bir bileşeni olan güç fiyatlarında da keskin bir artışa neden olabilir.

Washington merkezli Milletlerarası Finans Enstitüsü’nden Uğraş Dava, sonlu ithalat ve artan ihracat ve turizm sayesinde Türkiye’nin bu yıl 4 milyar dolar fazla vereceğini iddia ediyor.

Lakin bu siyasetin iç talepte azalma gerektirmesi Erdoğan’ın dilek etmeyeceği bir durum.

Türkler, çalkantı vakitlerinde birikimlerini çoklukla dolar, euro ve pahalı madenlerde tutmayı tercih ediyor. Bu dolarizasyon olarak bilinen ve lira üzerinde baskı kaynağı olan bir fenomen.

Merkez Bankası bilgilerine nazaran, geçen yılın sonunda bankacılık sistemindeki tüm mevduatın yüzde 64’ü döviz yahut değerli madenlerden oluşuyordu. Kur muhafazalı mevduatla birlikte bu oran az da olsa düştü.

Enflasyon önümüzdeki aylarda yüzde 50’nin üzerine çıkarsa ve yılın büyük kısmında bu düzeyde kalırsa bu eğilim devam edecek mi? Fransız bankası Société Générale’de gelişen piyasalar araştırmacısı Phoenix Kalen, “TL mevduatlarının artmasını bekliyorum, fakat enflasyon çok yüksek olmaya devam ettikçe TL’nin mevduatlar içindeki hissesi önümüzdeki aylarda yeniden azalacak” dedi.

Şubat ortasında ortalama mevduat faizi oranları yüzde 17’de seyrederken, enflasyon hesaba katıldığında tasarruf sahiplerinin parasının kıymeti hâlâ önemli bir erimeyle karşı karşıya. Hükümet enflasyonun gelecek yıl tek haneli sayılara düşeceğini varsayım ederken, Kalen hükümetin enflasyon kestiriminin büyük ölçüde aşılabileceği görüşünde.

Erdoğan, “yeni ekonomik modelin” ülkeye döviz getirecek direkt yabancı yatırımları çekeceğini savunuyor. Fakat klâsik olarak Türkiye’nin en güçlü direkt yabancı yatırım kaynağı olan batılı yatırımcılar bile ülkenin ekonomik idaresi ve hukukun üstünlüğü ile ilgili kaygılar nedeniyle gelmekte tereddüt ediyor.

Bununla birlikte, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile yakın vakitte yaşanan bir diplomatik yakınlaşma, Körfez ülkesinden 10 milyar dolarlık bir yatırım vaadiyle birlikte geldi. Geçen ay BAE, Türkiye ile ülkenin merkez bankasının brüt rezervlerini güçlendiren 5 milyar dolarlık bir takas muahedesi imzalamıştı.

Ankara; Suudi Arabistan, İsrail ve Ermenistan da dahil olmak üzere öbür bölge ülkeleri ile yumuşama istikametinde bir atılımın ticaret ve yatırıma daha fazla takviye sağlayacağını umuyor.

Türkiye, global pay senedi ve tahvil piyasalarındaki dalgalanmalardan bir yere kadar korundu. Lakin bankalar ve kurumsal bölüm hâlâ dış finansmana bağımlı. Ülkenin önümüzdeki 12 ayda vadesi gelecek 170 milyar dolara yakın dış borcu var.

Koç Üniversitesi iktisat kısmından Profesör Selva Demiralp, “ABD Merkez Bankası gelecek ay faiz oranlarını yükseltmeye başlarsa bu durum borçları çevirmenin zorluklarını artıracaktır” dedi. Demiralp, şirketlerin ve bankaların dış borcu uzatmak yerine geri ödemek zorunda kalmasının döviz talebi yaratacağını ve TL üzerinde yine baskı oluşturacağını belirtti.

Liradaki son istikrarın bir kısmı, TL’yi desteklemek gayesiyle gerçekleştirdiği dolar satışı sayesinde oldu.

Türkiye’nin brüt rezervleri son haftalarda bariz bir düzgünleşme gösterse de SWAP hariç net rezervler hâlâ ekside. Bu rezervler Goldman Sachs’a nazaran 16 Şubat’ta yaklaşık eksi 50 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Bu da daha fazla müdahale için sonlu ateş gücü manasına geliyor.

Şayet cari fazla ve dolarizasyon çözülürse merkez bankasının müdahale için gereken stok artabilir. Fakat bu durum gerçekleşmezse merkez bankasının müdahale araçları hayli hudutlu kalacak.