Sinema stüdyosu değil, asırları geride bırakan Bardızak Amerikan Koleji 148 yıl evvel Ermenileri Protestanlaştırmak için kurulan kız okulu …
Sinema stüdyosu değil, asırları geride bırakan Bardızak Amerikan Koleji
148 yıl evvel Ermenileri Protestanlaştırmak için kurulan kız okulu yıllara direnmeye çalışıyor
KOCAELİ – Kocaeli‘de 1873 yılında devrin Ermenilerini eğitim yoluyla Protestanlaştırmak için kızlara yönelik açılan Bardızak Amerikan Koleji, 106 yıldır kullanılmıyor. 60 dönümlük arazı üstüne kurulan, günümüzde ise atıl durumda olan okul, terk edilmiş manzarasıyla hayranlık uyandırıyor.
Kocaeli’nin Başiskele ilçesinde bulunan ‘Bardızak Amerikan Koleji’, öbür bir ismiyle ‘Bitinya Program Yüksekokulu’, devrin Ermenilerini eğitim yoluyla protestanlaştırmak için 1873 yılında Amerikalılar tarafından açıldı. ‘Gregoryen’ mezhebinden olan Bardızaklı Ermeniler için bölgede birinci olarak 1856 yılında Protestan Kilisesi açan Amerikalılar, daha sonra ise görevlendirdikleri rahip aracılığıyla Bardızak Amerikan Kolejini kurdu. Samanlı dağları eteklerindeki 60 dönümlük arazi üzerine kurulan okul, 1898 yılında tam teşekküllü yerleşke haline geldi ve bünyesinde kreş, bebek bakım konutu, ilkokul, yetim meskeni ve meslek okulu binalarını barındırdı. Birebir vakitte, yerleşkede tüm bunlara ek olarak okula ilişkin sarnıç, çamaşırhane, kitaplık ve matbaa da kuruldu. Okul, 1915 yılındaki tehcir (zorunlu göç) sonrasında İstanbul’a taşınarak, Üsküdar Amerikan Kız Lisesi olarak eğitime devam etti.
Yıllardır atıl durumda
60 dönüm arazi üzerine kurulan bu okuldan günümüze yalnızca ibadethane (şapel), lojman ve sarnıç kısmı ulaştı. Yıllar içerisinde kullanılmadığı için atıl durumda kalan okul, terk edilmiş imgesiyle de hayranlık uyandırıyor.
Okulun, eğitim yoluyla Protestanlığı yaymak için kurulduğunu belirten Başiskele Kaymakamlığı Proje Uyum Merkezi Yöneticisi Emin Öztürk, kolejin tarihini anlamak için, demografik yapısına değinmenin çok kıymetli olduğunu kaydetti. Tarihte yer bulan ‘kanal projesine’ değinen Öztürk, kelamlarına şöyle devam etti:
“Marmara Denizi’ni, Sapanca Gölü üzerinden Sakarya ırmağına bağlama projesidir bu. Romalılardan bu yana süregelen bir proje. Ama Sultan 3. Murat devrinde veziri azam Koca Sinan Paşa, bunu projelendirmiş. Bu projeyi hayata geçirmek için birçok insan gücüne gereksinim duyulmuş. Bu nedenle Doğu Anadolu’dan, İç Anadolu’dan Ermeni ustalar, Rumlar ve Türk askerleri buraya getirilmiş. Yaklaşık 30 bin kişilik amele ordusu oluşturulmuş. Ama ilerleyen süreçlerde proje yürümemiş. Daha sonra Anadolu’da Ululuğu isyanları baş göstermiş. Siyaset gereği devlet buraya gelen Ermenileri geri göndermemiş. Ermeniler ise burada Bahçecik (Bardızak), Akmeşe (Armaş) ve Arslanbey’e yerleşmiş. Vakitle buranın nüfusu artmaya başlamış. Bilhassa öteki ülkelerden, İran’dan kaçan Ermeniler de buraya yerleşmiş. Osmanlı devleti de 17,18 ve 19. yüzyıllarda buraya imtiyaz fermanları yayınlamış. Bu bölge bu sayede ticaret merkezi haline gelmiş”
“Önce kilise, sonra okul açıldı”
Geçmiş devirde yaşayan Ermenilerin, Gregoryen’ mezhebine sahip olduğunu söyleyen Öztürk, Board Misyoner isimli Amerikan kuruluşunun Rahip Justin W. Parsons’ı görevlendirdiğini ve bu sayede bölgede 1856 yılında birinci olarak Protestan Kilisesinin açıldığını lisana getirdi. Rahip Parsons’ın kilisenin akabinde 1860’lı yıllarda da kız okulu açmak için kolları sıvadığını anlatan Emin Öztürk, okulun 20 kız öğrenci ile açıldığını, vakit içerisinde ise genç öğretmen takımıyla okulun çehresinin değiştiğini ve derslerin çeşitlendirildiğini kaydetti.
Okul, Ermeni çetelere yataklık yapmış
Okuldaki eğitim faaliyetlerinin, 1915 yılına kadar sürdüğünü anlatan Öztürk, “Ondan sonra 1. Dünya Savaşı patlak vermiş. Daha sonra ‘tehcir’ dediğimiz zarurî göç başlamış. Ermeniler Suriye’nin Deyrizor bölgesine gönderilmiş. Okul da faaliyetlerini sonlandırarak Adapazarı’na, daha sonra da İstanbul’a taşınmış. Üsküdar Kız Amerikan Lisesi olarak faaliyetlerine devam etmiş.
Bu okul ne yazıktır ki, 1915’li yıllardan evvel birçok Ermeni çeteye yataklık yapıyor. Bu doğal ki de Yunanlar ve İngilizlerin genç Ermenileri kışkırtmasıyla oluyor. Yaşlılar bu durumu kabul etmek istemiyorlar fakat genç Ermeniler kışkırtılıyor. Türk ve Müslüman halka akınlarda bulunuyorlar. Osmanlı devleti de 1915’te tehcir devrine başlıyor” diye konuştu.
“Ayakta kalmaya direniyor”
Binanın yıllardır atıl durumda olduğunu tabir eden Öztürk, “Bu bina 1915 yılından bu yana kullanılmadığından ötürü şuanda atıl durumda. Ancak tekrar de yıllara karşın ayakta kalmaya direniyor. Özel mülk olduğu için de resmi çalışmalar yapılamıyor” kelamlarına ekledi.
Kaynak: İhlas Haber Ajansı / Huriye Ferah Vanlı
