Edebiyat dünyası mezatta buluşuyor

R. RUVEYDA OKUMUŞ

Türkiye’nin önde gelen müzayede konutlarından biri olan İstanbul Müzayede, son derece ender imzalı kitap, evrak, fotoğraf ve birinci baskı yapıtların yer aldığı dikkat alımlı bir müzayede düzenliyor. 21 Ocak’ta internetten canlı bir formda satışa sunulacak “Anılar ve İmzalar” başlıklı müzayedede, bilhassa imza koleksiyoncularının ilgisini çekecek çok değerli eserler yer alıyor. Müzayedeyi düzenleyen

A. Uğur Yeğin’e nazaran şimdiye kadar bu kadar kapsamlı, çeşitli ve bedelli imzaların olduğu bir seçki görülmedi. Koleksiyonerlerin yakından tanıdığı A. Uğur Yeğin, Nişantaşı’nda bulunan İstanbul Müzayede Meskeni üzerinden uzun vakitten beri düzenlediği 60’tan fazla müzayedeyle birçok nadide yapıtı yeni sahipleriyle buluşturdu. 520 lottan oluşan bu müzayede ise barındırdığı seçkin eserler prestijiyle müstesna bir yere sahip.

Bilindiği üzere imzalı dokümanlar ve imzalı kitaplar yazıldıkları periyotların birer aynası olmasıyla kuşkusuz tarihi değere sahip. İstekli ve meraklı olanlara bu eserler çok şey anlatır, geçmişle günümüz ortasında eşsiz bir irtibat sağlar. Devrin toplumsal yapısını, metotlarını, hatta ikili münasebetlerini hiçbir özel niyet ve uğraş gözetmeksizin yansıtır. Kuşku yok ki imzalı eserler ve fotoğraflar bir muharrir yahut şair ile kurulabilecek en samimi bağlantı yoludur. İstanbul Müzayede’nin satışa sunduğu eserler ortasında öyleleri var ki müellifin birebir vakitte sevinçlerini, hüzünlerini, umutlarını, hayallerini, hasılı bütün hissiyatını da bugüne taşıyor.

KOÇU’DAN ILICAK’A İMZALI ANSİKLOPEDİ

Mesela müzayedede 10 cilt halinde tam kadro olarak satışa sunulan İstanbul Ansiklopedisi’nin müellifi Reşad Ekrem Koçu; benzerinin çok az bulunabileceği ansiklopedinin birinci cildini Tercüman Gazetesi sahibi Kemal Ilıcak için 1 Mart 1969 tarihinde imzalamıştı. Reşad Ekrem’in hislerinin tercümanı olacak biçimde Sadi’nin Gülistan’ından Farsça aktardığı ithaf ise hoş olduğu kadar manidardır:

“Ne deveye binmişim ne katır üzere yük doluyum,

Ne köylünün beyiyim ne de bir sultanın kuluyum.”

“BELKİ BU VESİLEYLE UNUTULMAM”

Misal biçimde Abdülhak Hamid Tarhan’ın eşi Fatma Hanım’ın mevti üzerine yazdığı manzum yapıtı Makber’in 1924 Matbaa-i Amire baskısının birinci sayfasında Halid Ziya Uşaklıgil’in imzası da müzayedede bulunuyor. Edebiyat tarihinin iki kıymetli simasının ortak noktada buluşturan bu bir asırlık vesikada ayrıyeten “Bir gazelden” sözüyle şöyle bir şiir yer almaktadır:

“Aşk şâyandır, başından her belâ geçmişlere,

Olmasın her bü’l-heves misali bu türlü ateşlere,

Pâdişahım, görme çok isyan-ı rûh-i âşıkâ,

Aşk, bâisdir, gönül kentindeki şûrişlere

Ben bile hayretteyim, bilmem nasıl sabreylerim,

Kimseler etmez tahammül, bendeki sûzişlere.”

Şiirin altına düşülen not ise ne değerli bir hatıradır: “Kitabınızı karaladımsa da tahminen bu vesileyle unutulmam! H.Z. (Halid Ziya)”

BENİM KÜÇÜK GALİBE’ME

Bu farklı hatıranın yanı sıra Osmanlı son devrinde yetişmiş aydınlarından ressam, müzeci ve arkeolog Osman Hamdi Bey’in (1842-1910) imzalı bir fotoğrafı da müzayedenin en seçkin eserleri ortasındadır. Osman Hamdi’nin Fransızca “Benim küçük Galibe’me” tabirleriyle başlayan bir ithafla 1908’de imzaladığı fotoğrafında ismi geçen kişi, Ali Fethi Okyar’ın hanımı Galibe Okyar (1898-1981) olmalıdır. 1908’de şimdi on yaşında bir kız çocuğu olan Galibe Hanım’ın babası Alişanzade İsmail Hakkı Eldem annesi ise Osman Hamdi Bey’in yeğeni Azize Hanım’dır. Münasebetiyle bu fotoğraf ve ithaf, aile içi samimi münasebetleri yansıtması bakımından kıymetlidir.

NECİP FAZIL VE TANPINAR PLAJDA

Necip Fazıl’ın “Ben ve Ötesi” kitabının birinci baskısı ve kendisinin imza ve ithafının yer aldığı “Para” isimli piyesi satışa çıkan yapıtlardan kimileri. Lakin bunlardan çok daha ilginci Necip Fazıl ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın plajda görüldükleri fotoğraftır. Bu fotoğraf sonraki yıllarda Necip Fazıl tarafından çıkarılmış “Ağaç” mecmuasının Haziran 1936 tarihli 10. sayısında yayınlanmıştı. Ağaç mecmuası müellifleri, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın nerede olduğunu nüktedan bir üslupla “Gaip aranıyor” diyerek soruyordu. Ne var ki fotoğrafta Necip Fazıl görülmüyordu. Fotoğrafın bir bütün olarak neden yayınlanmadığı merak konusu olsa da duyurudaki şu satırlar kayda pahadır: “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın geçen sene Florya’da bir seyyar fotoğrafçıya çıkarttığı resmi -teşhise vesile olur ümidiyle- koyuyor ve dostumuza kavuşacağımız günü bekliyoruz.”

ENDER İKİ ESER MÜZAYEDEDE

Müzayedede direkt tarih meraklılarının ilgisini çekecek ender eserler ile kimi tarihi yazışmalar ve fotoğraflar da bulunuyor. II. Abdülhamid devriyle ilgili iki az eser ise hayli değerlidir. Bunlardan biri 1896-1897 Türk-Yunan Savaşı’nı bahis alan ve II. Abdülhamid’e sunulmak üzere hazırlanan yazma yapıttır. Erkân-ı Harp Miralaylarından Sabit ve İstek Beyefendiler, Erkân-ı Harp Kaymakamlarından Yaver ve Kazım Beyefendiler, Kolağası Şevki ve Yüzbaşı Mustafa Beyefendiler tarafından kaleme alınan bu yapıtta, Türk-Yunan Savaşı’nın bütün basamakları, katılan birlikler, yapılan büyük muharebeler, şehit ve yaralılar, komutanlıklar ortası kıymetli yazışmaların suretleri verilerek harp en ince detayına kadar anlatılmaktadır. 1 Kasım 1897’de tamamlanan bu saray ciltli yazma yapıtın üzerinde Devlet-i Aliyye arması dikkat çekiyor. Bir başkası eser ise Gustaf Noring (1861-1937) tarafından hazırlanan ve II. Abdülhamid’i hicveden karikatürlerin yer aldığı albümdür. Farklı bir kişiliği bulunan Gustaf Noring İsveçli diplomat, gazeteci- müellif, tercüman ve kitap koleksiyoncusudur. Kasım 1879’da İstanbul’a gelen Gustaf Noring, doğu dünyası ve Türkiye’ye karşı da özel ilgi duyuyordu. Kısa bir müddet sonra Müslüman olmuş ve Ali Nuri ismini benimsemiştir. Hariciye’de vazife almaya başlayan Ali Nuri, Rotterdam Başkonsolosluğu görevindeyken Jön Türkler’e katılmış bunun üzerine kendisine gıyaben mahpus cezası verilmişti. Bu karara karşı Ali Nuri, Avrupa’da II. Abdülhamid’e karşı hiciv nitelikli yayınlar yaparak muhalefet etmeye başladı. II. Meşrutiyet’in ilanıyla İstanbul’a dönen Ali Nuri vefatına kadar burada yaşamıştır. 1934 yılında çıkarılan soyadı kanunu ile Dilmeç soyadını almış ve “Abdul-Hamid En Caricature” başlığıyla II. Abdülhamid ve idaresini hicveden fıkra, anekdot, şiir ve karikatürlerini içeren yapıtını hazırlamıştı. 1931’de İstanbul’a basılan bu karikatürlü hiciv yapıtın 1935’de Ali Nuri imzalı bir nüshası, müzayedede satışa sunulan eserler ortasında yer almaktadır.

NAZIM’IN EL YAZISIYLA YANMAMIŞ CİGARA

Bu türlü değerli imzalar ve kıssaların bulunduğu bir müzayedede Nazım Hikmet’in imzalı kitapları, kendi el yazısıyla şiiri ve portresi de öne çıkıyor. Bunlar ortasında en değerli olanı Nazım’ın kendi el yazısıyla kaleme aldığı “Yanmamış Cigara” isimli ve 1939 tarihli şiiridir. Ayrıyeten manzum bir roman olarak “Dağların Havası” başlığıyla 1925 yılında isimsiz ve Osmanlıca basılmış birinci kitabı da müzayedede listelenen eserler ortasında bulunmaktadır.

EDEBİYAT GEÇİTİ

Ayrıyeten Ahmet Hamdi Tanpınar’ın XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatı Tarihi, Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna’sı, Cemal Süreya’nın Üvercinka’sı, Fazıl Hüsnü Dağlar’ın Çocuk ve Allah’ı, Behçet Kemal Çağlar’ın Battal Gazi’si, Nahit Sırrı Örik’in Eski Resimler’i, Refik Halid Karay’ın Bu Bizim Hayatımız’ı, Kemal Tahir’in Esir Kentin İnsanları, Salah Birsel’in Kahveler Kitabı ve Boğaziçi Şıngır Mıngır’ı, Sabahattin Eyüboğlu’nun Yunus Emre’si, Yılmaz Öztuna’nın Türk Tarihinden Yapraklar’ı, Faruk Kadri Timurtaş’ın Mehmed Âkif’i, Tarık Buğra’nın Küçük Ağa’sı, Arif Nihat Asya’nın Rûbaiyyât-ı Ârif’i, Adalet Ağaoğlu’nun Sessizliğin Birinci Sesi ve Düğün Gecesi, Halide Nusret Zorlutuna’nın Yurdumun Dört Bucağı, Münevver Ayaşlı’nın Vaniköyünde Fazıl Paşa Yalısı, Behçet Necatigil’in Divançe’si, İsmet Özel’in Şiirler’i ve Şiir Okuma Kılavuzu, Hilmi Yavuz’un İstanbul Yazıları ve daha pek çok meşhur şair ve müelliflerin imzalı ve ithaflı yapıtları, 21 Ocak’ta yapılacak olan müzayedede yeni sahipleriyle buluşacak.

AŞIK VEYSEL’İN İMZASI NASILDI?

Aşık Veysel’in son derece ender görülen bir imzası da yeniden müzayede sergilenen eserler ortasındadır. Okuma yazma bilmeyen Aşık Veysel’in kendisi hakkında “Hayatı ve Şiirleri, Âşık Veysel”, ismiyle hazırlanan ve İstanbul Maarif Kitaphanesi tarafından 1971 yılında basılan eser üzerinde meşhur halk ozanının aziz bir anısı olarak parmak izi bulunmaktadır.

İSTEK TEVFİK’TEN HATIRA

İstek Tevfik Bölükbaşı’nın (1869-1949) çeşitli fotoğrafları ile türlü tarihlerde kızı Selma ve torunu Rıza’ya yazdığı mektup ve kartpostallar da müzayedede öne çıkan yapıtlardandır.

ŞUKUFE NİHAL’DEN DOSTU ZORLUTUNA’YA MEKTUP

Şukûfe Nihal Hanım’ın (1896-1973) büyük uzunluk fotoğrafı ve yakın dostu Halide Nusret Zorlutuna’ya (1901-1984) yolladığı 8 Kasım 1960 tarihli Osmanlıca mektubu da müzayede satışa sunulmuştur. Mektubunda Şukûfe Nihal, hastalığından ve bundan ötürü çektiği ıstıraplardan bahsediyor, Halide Nusret’in kendisine gönderdiği armağana karşılık veremediğinden yakınıyordu.