Dünyada Herkese Yılda 13.500 Dolar Temel Gelir Mümkün mü?

Önceki hafta, Open AI CEO’su Sam Altman yeni bir bombayı gündeme bıraktı. Ona nazaran, Chat GPT-7 piyasaya çıktığında, dünya paraya gereksinim duymayacak. Daha berbatı ise, yüz milyonlarca insan da işsiz kalacak. Bunun için de Üniversal Temel Gelir’i yaşama geçirmek gerekiyor. 

Bu kavram, kahve sohbetinde ortaya atılmış bir telaffuz değil. Üzerinde çok ince düşünülmüş, felsefi temelleri de olan ve dünyanın farklı yerlerinde tecrübelenmiş bir sistem. Hatta Stanford Üniversitesi’nde 2017 yılında Kozmik Temel Gelir Laboratuvarı bile kurulmuş. 

Evrensel Temel Gelir (Vatandaşlık Geliri de deniliyor), bir devletin tüm vatandaşlarına sistemli başka gelirlerinden ya da servetlerinden bağımsız olarak toplumun bir bireyi olmaları nedeniyle sistemli bir gelir sağlamasını öneren toplumsal güvenlik kuramıdır.

Sam Altman, Üniversal Temel Gelir’i (ETG) Chat GPT-4o’nun (GPT-4 Omni) tanıtımı vesilesiyle gündeme getirdi. Yapay zekâ uygulaması GPT4o versiyonu, insanın hislerini okuyup, yorumlayabilen özelliği ile çok konuşuldu. Yüzünü kameraya tutuyorsun yahut fotoğrafını sohbet alanına yükleyince; sevincini, üzüntünü, gerginliğini GPT4o anlıyor ve hislerini paylaşıyor. Bu özelliğin, yapay zekâ uygulamalarında yeni bir evre olduğu kesin. 

Yapay zekânın bu versiyonu ile isteyen her kişi yapay evcil hayvan edinebilir, yapay sohbet robotu satın alabilir ve bir arada gülüp, oynayıp yeniden birlikte ağlayabilir. Kim bilir öteki neler çıkacak…

Peki, sonraki versiyonlarında ne olacak? Chat GPT-5 ne vadediyor? Ya önümüzdeki 10 yıl içinde ne üzere dönüşümler yaşanacak? Şu anda, dünyanın pek çok mahfilinde bunlar tartışılıyor. Lakin Sam Altman, bir ipucu verdi. Chat GPT-7 çıktığında, dünya milletlerinin paraya muhtaçlığı kalmayacak. Bu hangi yılda yaşanacak? Malum, GPT-3 çıkalı daha iki yıl olmadı. GPT-5’in bu yılın ikinci yarısında çıkabileceği bekleniyor. En makus ihtimalle, 3-4 yıl içinde GPT-7 piyasaya sürülebilir. Bu türlü bir dünyaya hazır mıyız?

Belki de rakipleri daha süratli hareket eder. Çin, bu hafta piyasaya sürdüğü ve 2 dakikalık, gerçek nitelikte görüntü üreten yapay zekâ uygulaması Klink’i tanıttı. Klink, batılı yapay zekâ uygulamalarından daha gerçekçi ve kapsamlı manzaralar üretebiliyor. 

Apple da, hafta başında Siri yerine geçecek Apple Intelligence’ı piyasaya sürdü ve yapay zekâlı iOS 18 uygulamasını tanıttı. Aktiflikte Elon Musk da hazır bulundu. Birlikte fotoğraf vermelerinden ötürü, Apple ile OpenAI’ın iştiraki bile konuşulmaya başlandı. Beklenen ki Google, Amazon ve Elon Musk da karşı ataklarda bulunacaktır. 

Evet, “insanların paraya gereksinimi kalmaması” ne demektir? Bir de bizim üzere gelişmekte olan ülkeler için yılda 13 bin 500 dolar, şahane bir emeklilik maaşı değil mi? Altman, bunu ABD vatandaşları için hesaplamış lakin şu anda dünya geneli için düşünülüyor.

Altman bu görüşünü Chat GPT çıkmadan iki yıl evvel yani 2021 yılında kaleme aldığı bir blog yazısında lisana getiriyor. O gün, OpenAI bir araştırma laboratuvarı iken bugün 100 milyar dolara yaklaşan bir yapay zekâ devi haline geldi. 

İnsanlara verilecek ETG’in hesabı da şöyle yapılmış: Yapay zekâ teknolojisiyle, 10 trilyon dolar civarında bir katma kıymet oluşacak, bu ek gelir de bütün insanlara dağıtılacak. Doğal ki bunlar teorik kavramlar ve kurgusal sayılar ancak önemli formda tartışılıyorsa, kıymetli bir hazırlık var demektir. 

Gerçekten de oluşacak ek gelir 10 trilyon dolar mı olacak? Cell Reports Sustainability mecmuasında 7 Haziran’da yayınlanan yeni bir tahlile nazaran, tüm dünya nüfusuna tertipli nakit ödeme yapmak, global gayri safi yurtiçi hasılayı (GSYİH) yüzde 130 oranında artırma potansiyeline sahiptir. Lakin bu tahlil, yapay zekânın oluşturacağı gelir yerine çevreyi kirleten finansmanların daha yararlı kaynaklara aktarılması ve karbon emisyonlarının azalacağı yeni durum varsayımına dayanıyor. 

Araştırma grubu, 7,7 milyar beşerden oluşan tüm dünya nüfusuna temel bir gelir sağlamanın maliyeti 41 trilyon dolar olacaktır. Haliyle, yoksulluk sonu altındakileri finanse etmekle, gelişmiş ülkelerdeki insanları finanse etmek tıpkı ölçüde olmayacak. Tüm dünya nüfusuna temel gelir vermek, global mevcut GSYİH’yı yaklaşık yüzde 130 artırılırsa, sonuçta dünya geliri 163 trilyon dolara çıkabilir. 

Sonuçta değerli bir data. Bu durum, yapay zekânın oluşturacağı katma pahası de olumlu tesirler mi?

Eskiden miskinler için yerler yapılırmış. Hakikat mudur bilmem lakin vatandaşlık geliri sonrası miskinliğin ve tembelliğin ne olacağı bile tartışılıyor. Birinci intibalar olumlu. Bunun için pandemide pek çok ülkede vatandaşlara yapılan ödemeler örnek gösteriliyor. 

Bir de Alaska’daki eskimolara, Hawai’deki kimi yerlilere, Finlandiya’daki işsizlere yapılan ödemeler ve yansılar inceleniyor. Haliyle Stanford Üniversitesindeki laboratuvar da bunun için var. Hatta Amerikan ordusunda vazifeli 2 milyon sivil ve askeri işçi ile Uber’in 3,5 milyona varan faal şoförleri de araştırma konusu oluyor. 

Uber’in birçok sürücüsü emeklilerden oluşuyormuş. Demek ki sabit gelire karşın emekli yan gelip yatmıyor, çalışıyor. Bir de dünya genelindeki milyoner ve milyarderler de örnek gösteriliyor. Her türlü imkanları olmasına karşın, günde en az 12 saat çalışmaya devam ediyorlar. 

Ben bir iş bayanı olarak, olaya iki bakış açısı daha getirmek istiyorum. Bunlardan birincisi, yeni devirde ortaya çıkacak iş fırsatlarına bakmak gerekiyor. Düşünsenize, 50 – 60 trilyon dolarlık yeni gelir potansiyelinden bahsediliyor. Trilyon dolarlık yeni dallar, yeni girişimcilerini bekliyor.

Bunu birazdan açacağım. 

Diğer husus ise, sanki bu vatandaşlık gelirlerini vatandaşa dağıtmadan evvel sıhhat hizmetlerini, eğitim faaliyetlerini, ulaşım imkanlarını ve temel beslenme  eserlerini (bebeğin sütü, öğrencinin proteini, yaşlının özel besini gibi) fiyatsız olması mümkün değil mi? Bir de vergi yükü azaltılmalıdır. Ayrıyeten, dünyada süratli artan enflasyon riskini çözmek için de bu imkanlar kullanılabilir. 

Haliyle, insanların paraya gereksinim olmayacaksa, Çin’de uygulanan kredibilite üzere bir sistem mi hayata geçirilecek? Yani herkese verilmesi gereken 13 bin 500 dolarlık bedel bir para değil, kredibilite mi olacak? Düzgün vatandaş olanların yani kurallara uyanların, spor yapanların, sanatla uğraşanların, toplumsal aktivitelere katılanların kredibilitesini artırırken, hatalıların ve miskinlerin kredibilitesi azalacak mı? Her biri üzerinde, insan hakları temel olmak üzere, uzunca tartışmak gerekiyor. 

Peki, yapay zekâ gelecekte neleri değiştirecek? Mesela bu yılın sonunda gelmesi beklenen GPT-5’ten neler bekleniyor?

Her yeni kuşak model, bir evvelkinden katlanarak daha karmaşıktır. Bir çok büyüklük daha fazla bilgi süreç süreci gerektirirler, bu da çok daha fazla çip ve güç manasına gelir. Çip, data merkezi, güç ve finansal sermaye arzı, 4-5 yıllık periyotta en gelişmiş hudut modelleri için bir darboğaz olabilir. Malum, yapay zekâ ile birlikte güç talebi de konuşulmaya başlandı. Altman, körfez ülkelerine trilyon dolarlık dayanak çeşidine çıktı. Yani finansal darboğaz da oluşabilir. Malum ülkeler ortasında, çip rekabetinde beklenenin üzerinde sürtüşmeler yaşanıyor. 

Soruyu GPT-5 yerine, önümüzdeki 10 yıl, olarak sorarsak: Amerikan büyük işletmeleri, Amerikan endüstriyel gücünün uzun müddettir görünmeyen bir seferberliğine trilyonlarca dolar akıtmaya hazırlanıyor. On yılın sonunda, Amerikan elektrik üretimi yüzde on büyüyecek. Nükleer santraller, güneş gücü için tarlalar ve yeni güç teknolojileri…

2027 yılına kadar okul öncesinden lise öğrencilerine her birinden niteliksel sıçrama beklenmelidir. Zira, AGI yani yapay genel zekâ temel olacak. Yapay Zekâ Teknolojisi’nde AGI (Artificial General Intelligence) olarak bilinen bahis, insan bilişsel sistemlerinin geniş olduğu, farklı misyonları âlâ yapabilen ve daha akla yatkın odaklanmak yerine insan aklının genişliğini nitekim simüle eden geniş bir çeşitlilikteki yapay zekâyı söz ediyor.

AGI’nin mümkün olması için, yapay zekâ’nın şahsî farkındalığa ve bilince sahip olması gerekir; böylelikle sıkıntıları çözebilir, etrafına ahenk sağlayabilir ve daha geniş bir vazife yelpazesi gerçekleştirebilir.

Şimdilik AGI teorik bir kavram ve araştırma gayesi olarak devam ediyor. Lakin gelecekte asıl konuşacağımız alanın bu olduğunu unutmayın. Haliyle, öğrencilerin tamamı önümüzdeki üç yıl içinde AGI ile entegre eğitim ve uygulamalar içinde olmalılar. 

Laboratuvarlar çiçek açacak. Daha evvelki bir yazımda, bu yeni periyodu “Buluşlar Çağı” olarak söz etmiştim. Yapay zekâ teknolojileriyle donatılmış, yeni yüz binlerce laboratuvar kurulacak. Haliyle varsayımların üzerinde milyonlarca uzmana muhtaçlık duyulacak. 

Emek ve sermayenin yapı değiştirdiği bir devir yaşanacak. Yeni periyodu kimileri “uzay komünizmi” olarak tanımlarken, kimileri da “yeni kapitalizminin ayak sesleri” olarak yorumluyor. Özgürlükler ve siyasi yapılar tartışmaya açılacak. Hiçbir yapı kendini kolay teslim etmeyeceği için, siyasi kaoslara hazır olmak gerekiyor. 

Bu ortada Sam Altman’ın ferdî olarak, binlerce (evet binlerce) yapay zekâ teşebbüsüne yatırım yaptığı belirlendi. Yapay zekâ teşebbüsleri ile Altman, önümüzdeki üç yıl içinde tarihin birinci dolar trilyoneri olursa şaşırmayalım. 

Yapay zekânın oluşturduğu bu çığır açıcı gerçekler yanında “Evrensel Temel Gelir”in ne kıymeti var ki?

Linkedln

Facebook

X

Instagram

Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio