Dilek Dündar’ın pasaportunun iptaline hak ihlali kararı

Anayasa Mahkemesi (AYM), gazeteci-yazar Can Dündar’ın eşi Dilek Dündar’ın pasaportunun iptal edilmesi nedeniyle özel hayata ve aile hayatına hürmet hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Mahallî mahkemeden hak ihlalinin giderilmesini isteyen AYM, Dündar’a 22 bin TL manevi tazminat ödenmesine hükmetti. Kararın münasebetinde, hakkında rastgele bir isimli soruşturma yahut dava bulunmayan Dilek Dündar’ın pasaportunun iptal edilmesinin demokratik toplum tertibine ters olduğu vurgulandı.

Dilek Dündar, Almanya’ya bulunan eşi Can Dündar’ın yanına gitmek üzere 3 Eylül 2016 tarihinde İstanbul Atatürk Havalimanı’na geldi. Burada pasaportuna el konulan Dilek Dündar hakkında “FETÖ/PDY terör örgütü şüphelisinin eşi” biçiminde kayıt oluşturulduğu anlaşıldı. Ayrıyeten 4 Ağustos 2016 tarihli Zayi Pasaport bilgisi de kendisine verildi. Pasaporta el koyma münasebeti olarak bu iki durum gösterildi.

Lokal mahkeme davayı reddetti

Dilek Dündar avukatı Tora Pekin aracılığıyla pasaportunun iptali sürecine karşı dava açtı. Dava dilekçesinde; vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyetinin lakin cürüm soruşturması yahut kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabileceği belirtildi. Dilek Dündar hakkında mahkeme tarafından verilmiş bir yurt dışı çıkış yasağı ya da isimli soruşturma ve kovuşturma bulunmadığı belirtilen dilekçede, eşi Can Dündar’ın Almanya’da, oğlunun ise tahsil gördüğü İngiltere’de yaşadığı, pasaportun iptalinin zımni olarak yurt dışına çıkış yasağı manasına geldiği, bu idari süreçle ailesiyle birlikte yaşamasının engellendiği vurgulandı.

Davaya savunma gönderen Yönetim ise pasaportun iptal münasebetinin desteğinin Emniyet Genel Müdürlüğü’nün 22 Ağustos 2016 tarihli genelgesi olduğu savunuldu.

Lakin İstanbul 5. Yönetim Mahkemesi, 2017 yılında davayı reddetti. Bunun üzerine Dilek Dündar ismine avukat Tora Pekin, Anayasa Mahkemesi’ne 4 Ocak 2018’de ferdi müracaatta bulundu.

AYM: Özel hayata ve aile hayatına hürmet hakkı ihlal edildi

Anayasa Mahkemesi Birinci Kısım, 4 yıl sonra başvuruyu kabul ederek Dilek Dündar’ın Anayasa’nın 20. unsurunda garanti altına alınan özel hayata ve aile hayatına hürmet hakkının ihlal edildiğine hükmetti. Mahkeme, 22 bin TL tazminatın Dündar’a ödenmesine karar verdi. Ayrıyeten, kararın bir örneğinin ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yine yargılama yapılmak üzere İstanbul 5. Yönetim Mahkemesi’ne gönderilmesi de kararlaştırıldı.

Dilek DündarFotoğraf: Imago Images/J. Jeske

Kararın münasebeti ne?

Kararın münasebetinde, Dilek Dündar’ın eşi ve çocuğunun yurt dışında yaşadığı, pasaportunun iptal edilmesi nedeniyle yurt dışına çıkamadığı için ailesiyle bir ortaya gelemediği anlatıldı. Müracaatçı hakkında terör örgütü ile bağlı olduğundan bahisle bir ceza soruşturması ya da kovuşturmasının ve müracaatçı hakkında verilmiş yurt dışına çıkış yasağı öngören bir mahkeme kararının mevcut olmadığına işaret edilen kararda, şöyle denildi:

“Bu durumda müracaatçının aile hayatına tesir eden sınırlamanın kaynağının pasaportun iptaline ait bir idari süreçten ibaret olduğu lakin müracaatçının yurt dışına çıkmasının neden ulusal güvenlik açısından mahzurlu görüldüğünün anılan idari süreç münasebetinde gösterilmediği, yargılama etabında da idari sürecin münasebetlerinin müracaatçının öznel durumuyla ilişkilendirmek suretiyle ortaya konulmadığı anlaşılmaktadır.”

‘Demokratik toplum düzeni’ vurgusu

Müracaatçının eşinin aksiyonları nedeniyle müracaatçının neden ve nasıl ulusal güvenlik açısından risk oluşturduğunun ortaya konulmadığı belirtilen kararda, şu kıymetlendirme yapıldı:

“Bu bağlamda idari sürecin müracaatçının gitmek istediği ülke ile olan ferdî ve ailevi bağları üzerindeki tesirleri gözetilerek beklenen kamusal fayda ile müracaatçının çıkarları ortasında bir dengeleme yapılmadığı görülmüştür. Bu durumda müracaatçının öznel durumuyla bağlantılı ve kâfi somut rastgele bir sebep gösterilmeden yalnızca eşine isnat edilen aksiyonlar nedeniyle pasaportu iptal edilerek, aile hayatı kapsamında kıymet arz eden yabancı bir ülkeye gitmesinin engellenmesi formunda özel hayata ve aile hayatına hürmet hakkına yapılan müdahalenin demokratik toplum sistemin gereklerine uygun olduğu söylenemez.”

Yasaya tenkit

Lakin kararda, mevcut düzenlemede tüm kurallar sağlanmış olsa bile pasaport verilmesi konusunda yönetimin takdir yetkisinin korunduğu tabir edilerek, “Bununla birlikte anılan Kanun’da pasaporta uzun müddet el konulması ve yeni bir pasaport verilmemesinden kaynaklanabilecek mağduriyetin giderimine ait bir düzenleme yapılmadığı açıktır” tespitinde bulunuldu.

Kararda, Dilek Dündar hakkında yurt dışına çıkışı yasaklayan bir yargı kararı, yeniden yurt dışına çıkışa pürüz oluşturabilecek ceza soruşturması yahut kovuşturması olmadığı vurgulandı. Pasaport iptalinin müracaatçının özel ve aile hayatına yapılan müdahalenin bilinmeyen bir mühlet devam ettirilmesi ne sebep olunduğu anımsatılan kararda, 7188 sayılı Kanun’un bu bağlamda mağduriyeti gidermede tesirli bir yol olmadığı kaydedildi. Kararda, “bu hâlde müracaatçı hakkındaki önlemin, müracaatçının gitmek istediği ülke ile olan ferdî ve ailevi bağları da gözetildiğinde yalnızca bir idari sürece dayanılarak uzun müddet uygulanmasının demokratik bir toplumda alınması mecburî ve ölçülü bir önlem olduğu söylenemez.” sözü kullanıldı.

Artık ne olacak?

İstanbul 5. Yönetim Mahkemesi, bu kararın akabinde tekrar yargılama yaparak, Dündar’ın pasaportunun iptali sürecini iptal ederek, Dündar’a pasaport verilmesinin önünü açmak zorunda. Mahkemenin bu tarafta karar vermesinin akabinde ise gözler kararı uygulaması gereken İçişleri Bakanlığı’na çevrilecek.