Çin, Rusya’da yaşanan Wagner krizini iç işi olarak görüyor

Çin idaresi, Rusya‘da Yevgeniy Prigojin’in kurucusu olduğu paralı asker kümesi Wagner‘in idareye isyanıyla ortaya çıkan krizi bu ülkenin “iç işi” olarak görüyor. Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada, “Bu Rusya‘nın iç işidir. Çin, Rusya‘nın dostça bir komşusu ve yeni devirde kapsamlı stratejik uyum ortağı olarak ulusal istikrarını sürdürmesini, kalkınma ve refaha ulaşmasını destekliyor.” sözü kullanıldı.

ÇİN’E PLANSIZ ZİYARET

Açıklama, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Andrey Rudenko’nun plansız bir ziyaretle Çin’e gelerek yürüttüğü temasların akabinde geldi.

Rudenko, Dışişleri Bakanı Çin Gang ve Bakan Yardımcısı Ma Caoşu ile görüşmüştü.

Rus diplomatın Çin Gang ile görüşmesinde “ortak telaş konusu olan milletlerarası ve bölgesel problemlerin tartışıldığı” belirtilmişti.

Rudenko ile mevkidaşı Ma’nın başkanlık ettiği heyetler ortası görüşmede, tarafların, “iki ülke önderlerinin vardığı mutabakat doğrultusunda kuvvetli ve karmaşık bir durum arz eden milletlerarası ortamda vaktinde bağlantı kurarak ortak çıkarlarını muhafazalarının ehemmiyet taşıdığının” altını çizilmişti.

Taraflar, Şanghay İşbirliği Örgütünün (ŞİÖ) bölgesel barış ve istikrarı sağlamadaki rolüne işaret ederek, “örgütün sağlıklı ve sürdürülebilir gelişimi için dayanışmayı ve işbirliğini güçlendireceklerini” bildirmişti.

WAGNER İSYANI

Özel güvenlik şirketi Wagner‘in kurucusu Yevgeniy Prigojin, Rus ordusunu Wagner‘e atak düzenlemekle suçlayıp karşılık vermekle tehdit etmiş, Wagner savaşçıları Ukrayna’yı terk ederek sondaki Rostov bölgesine girmişti. Bu durum üzerine Federal Güvenlik Servisi (FSB), “silahlı isyan” suçlamasıyla ceza davası açmıştı. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Wagner’in isyanını “vatana ihanet” olarak nitelendirmişti.

Prigojin, Moskova’ya gideceklerini açıklamış, Kremlin idaresi ise ülkenin pek çok bölgesinde güvenlik tedbirlerini artırmıştı. Yevgeniy Prigojin’in dün, Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’nun Rusya’da tansiyonu azaltma teklifini kabul ettiği bildirilmişti. Prigojin, Rus kanı dökülmesinin sorumluluğunu anladıklarını ve konvoylarını geri çevirerek plana nazaran saha kamplarına geri döneceklerini açıklamıştı. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Prigojin’e yönelik açılan ceza davasının kapanacağını belirterek, isyancı başkanının Belarus’a gideceğini bildirmişti.

ÇİN’İN RUSYA İLE BAĞLARI VE UKRAYNA KRİZİNDEKİ TUTUMU

Çin’in ABD ile jeostratejik rekabetinin ve bölgesel tansiyonların arttığı bir periyotta başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, Pekin idaresini “ortak düşman” algısıyla emsal meydan okumalarla karşı karşıya olan Moskova ile yakınlaştırmıştı.

Çin ve Rus başkanlarının, savaşın başlamasında çabucak evvel, 4 Şubat 2022’de Putin’in Pekin Kış Olimpiyatları için Çin’e yaptığı ziyaretteki görüşmede, “iki ülke ortasındaki dostluğun limitinin olmadığına” vurgu yapan ortak açıklaması, Pekin idaresinin kısa mühlet sonra başlayacak savaştan haberdar olduğu ve örtülü onay verdiğinin işareti diye yorumlanmıştı.

Çin, her ne kadar savaşın akabinde Rusya’ya yönelik memleketler arası yaptırımlara katılmasa da ABD ve Avrupa ile ekonomik ilgilerine ziyan vermemek için yaptırımların çerçevesine büyük ölçüde uymuştu.

Öte yandan Pekin, yaptırımların Avrupa ile Rusya ortasındaki alışverişleri kısıtlamasıyla taraf değiştiren ticaretten de yarar sağlamış, savaşın akabinde iki ülke ortasındaki ticaret hacminin, başta güç alanında arttığı gözlenmişti.

ABD ve Avrupa, Rusya’ya savaşta silah dayanağı sağlamaması istikametinde Çin’i uyarırken Pekin, direkt silah satışı yapmasa da Moskova ile ortak askeri tatbikatlar dahil askeri işbirliğini sürdürmüştü.

BARIŞ TEKLİFLERİNDEN ARABULUCULUK GİRİŞİMİNE

Çin, savaşın yıl dönümü olan 24 Şubat’ta krizin siyasi tahlili için tekliflerini içeren 12 unsurluk “tutum belgesi”ni açıklamış, dokümanda gerginliklerin basamaklı azaltılarak ateşkesin sağlanması gerektiği vurgulanmıştı.

Ateşkes önerisi, ABD ve Avrupa Birliği’nin yanı sıra öneriyi cephedeki fiili durumun onaylanması olarak algılayan Ukrayna tarafından da kabul görmemişti. Kiev idaresi, bu şartlardaki bir barışın “savaşın dondurulması” manasına geleceğini lisana getirmişti.

Rusya da Çin’in görüşüne ehemmiyet verdiğini lakin mevcut şartlarda Ukrayna sorununun tahlilinde barış yoluna geçişin sağlanması için gerekli şartların oluşmadığını bildirmişti.

Devlet Lideri Şi, 20-22 Mart’ta Moskova’yı ziyaretinde Ukrayna problemine siyasi tahlil davetinde bulunmuş fakat ziyarette Pekin ile Moskova ortasında stratejik işbirliğinin global boyutta genişletilmesine yapılan vurgu, Çin’in Rusya’ya takviyesini sürdürdüğünün işareti olarak yorumlanmıştı.

Çin Devlet Lideri Şi Cinping, 26 Nisan’da Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy ile krizin başından beri yaptığı birinci telefon görüşmesinde, ülkesinin siyasi tahlil için görüşmeler yürütmek üzere Avrasya İşlerinden Sorumlu Özel Temsilcisi Li Hui’yi Ukrayna, Rusya ve öbür ülkelere göndereceğini belirterek, arabulucu rolünün işaretini vermişti.

Bu emelle görevlendirilen Li, 15 Mayıs’ta Ukrayna ile başladığı arabuluculuk cinsinde Polonya, Fransa, Almanya, Avrupa Birliği ve Rusya başkentlerini ziyaret ederek temaslarda bulunmuştu.