Bu içeriğimizde sizlere hem epey enteresan ve acı dolu bir hayatı olan bir hekimden, hem de bu tabibin ismiyle isimlendirilmiş, etrafımızda de …
Şanssız hekimimizin hayatına göz atmadan evvel ardında bıraktığı ruhsal fenomene göz atalım.
Semmelweis Refleksi, ortaya atılmış yeni bir iddiayı, bir bilgiyi yahut bir kanıyı, üzerine hiçbir araştırma yapmaksızın, bilgi sahibi olmaksızın yahut kâfi deneyimde olmaksızın reddetme durumu olarak biliniyor.
Yani bu durumu “bilinen şeylere körü körüne tutunma, asla vazgeçmeme” üzere nitelendirebiliriz.
Etrafımızda de tabuları olan birçok beşerle karşılaşmaktayız. Yeni şeyleri asla kabul etmeyen, bildiğinden hiç vazgeçmeyen ve o mevzuda bilgisi olmasa dahi daima bir şeyleri reddeden beşerler…
Daha anlaşılır olması için tarihten bir örnek vermek gerekirse; Galileo “Dünya Güneş’in etrafında dönüyor” dediğinde bahis hakkında hiçbir araştırma yapmaksızın ona inanmayarak, teorisini reddederek ve hatta daha da ileri giderek canına kasteden insanları gösterebiliriz.
Bu ruhsal durumun perde ardında hayli çarpıcı bir öykünün olduğundan bahsetmiştik, artık çabucak ona geçelim.
Birinci iş olarak 1800’lere gerçek bir vakit seyahatine çıkıyoruz. O devirde tıp dünyası şimdi emekleme evresindeydi ve daha kimsenin ne mikroplardan, ne hijyenin değerinden, ne de bulaşıcı hastalıklardan pek haberi yoktu. Ameliyatlar bile çıplak ellerle, hijyensiz ortamlarda yapılıyordu.
Bir gün biri çıkıyor ve bu durumda bir yanlışlık olduğunu sezmeye başlıyor.
O kişi ise, birebir vakitte reflekse ismini veren kişi olan, 1800’lerde yaşamış, Ignaz Semmelweis isimli bir kadın-doğum hekimi. Semmelweis vazife yaptığı klinikte bayanların doğum sonrası vefat oranlarının hayli yüksek olduğunu fark ediyor. Bu bahisle ilgili araştırmalara başlıyor.
Semmelweis’ın çalıştığı yerde doğum yapılması için iki farklı klinik bulunuyor.
Klinikler ortasında bir grup farklılıklar var. Birinci klinikte stajyer tabipler misyon alırken, ikinci klinikte ise stajyer ebeler vazife alıyor. Bunun yanı sıra çok da farklı bir istatistik var: Birinci klinikte doğum yapan bayanların lohusa humması nedeniyle mevt oranları %20’lere yakınken, ikinci klinikte bu oran sırf %3 civarlarında.
Birinci kliniğin bu makus ünü o devir epeyce bilinen bir gerçekmiş.
O denli ki, birinci kliniğe kabul edilen gebe bayanlar Semmelweis’a gelip ağlaya ağlaya ikinci kliniğe kabul edilmek için yalvarıyorlarmış. Hatta birtakım bayanlar birinci kliniğe alınmak yerine sokakta doğum yapıyor, o sırada hastaneye hakikat gitmekte olduklarını söyleyip böylelikle hastanenin sıhhat hizmetlerinden yararlanıyorlarmış. Sokakta doğum yapan bayanların vefat oranı da epey düşük olunca Semmelweis’ın başı yeterlice karışmış.
Bununla birlikte, birinci kliniğin berbat ünü yüzünden Semmelweis büyük ıstıraplarla karşı karşıya kalmış.
Semmelweis uzun müddet araştırmalarına devam etmiş, fakat bir türlü asıl sorunu bulamıyormuş. Kliniklerdeki tüm ekipmanlar birebirmiş, bunun yanı sıra iki klinikte de büsbütün birebir teknikler kullanıyormuş. Ortadaki tek farklılıksa, daha evvel de belirttiğimiz üzere, birinci klinikte stajyer tabiplerin, ikinci klinikte ise stajyer ebelerin çalışmasıymış.
Stajyer hekimlerin nerede yanlış yaptığı üzerine odaklanan Semmelweis çok farklı bir şey fark etmiş; stajyer tabipler ameliyatlara girmeden çabucak evvel anatomi dersinden çıkıyorlarmış.
Semmelweis, anatomi dersinde incelenen kadavralarla bayanların hastalanması ortasında bir bağ olup olmadığını düşünmeye başlamış.
O periyotlarda bir meslektaşının, lohusa humması nedeniyle ölmüş bir bayan üzerinde otopsi yaparken kazara kendi parmağını kesmesi ve akabinde benzeri belirtiler göstererek ölmesi Semmelweis’ın beyninde kıvılcımların çakmasını sağlamış. Kendisi, hayli küçük olan, gözle görülemeyecek kadar minik canlıların bu hastalığın bulaşmasına neden olduğunu düşünmüş.
Semmelweis bu sonucun doğruluğunu test etmek maksadıyla çabucak bir tedbir arayışına girdi.
Sonrasında da Fransız kimyacı Antoine-Germain Labarraque tarafından geliştirilen ve tekrar onun tarafından hekimlere açık yaraların dezenfeksiyonunu sağlamak emeliyle kullanılması önerilen, antiseptik özellik taşıyan bir solüsyonu kullanmaya karar verdi.
Semmelweis, veba salgınını önlemek emeliyle Paris’in her tarafının bu klorlu solüsyonla yıkandığını da duyunca, anatomi derslerinin akabinde tüm stajyer hekimlerden hem ders sonrası, hem de her doğum sonrası bu solüsyonu kullanmalarını istedi.
Bir müddet sonra durumun nasıl geliştiğine baktı, sonuçlar muhteşemdi!
Doğum yapan bayanların mevt oranı ikinci kliniğe nazaran bile hayli düşük bir düzeye gelmiş, %1’e inmişti.
Semmelweis, bunun üzerine çabucak o husus üzerine derin araştırmalar yapmaya başladı. Enfeksiyonların belirtilerini, bulaşma yollarını ve nasıl önlenebileceklerini anlatan birçok yazı yayımladı. Yazılarında cerrahlara, her ameliyat öncesi ve sonrasında ellerini mutlaka bu solüsyonla yıkamalarını ve hijyene dikkat etmelerini öneriyordu.
İşte Semmelweis Refleksi olarak da isimlendirilecek gelişmeler tam da o sırada gerçekleşti.
Semmelweis, çalışmalarının tıp dünyasında çığır açacağını ve tüm bilim etrafından büyük övgüler alacağını düşünürken hiç beklemediği bir reaksiyon dalgasıyla karşılaştı. Periyodun ileri gelen tıp insanları, Semmelweis ile dalga geçmeye başladı. Tüm bu ölümlerinin sebeplerinin kendileri oldukları ihtimali karşısında yansıları çok sert oluyordu. Yalnızca kolay bir el yıkamanın pek kâfi olduğunu, solüsyon üzere saçma hijyen tekliflerine gereksinimleri olmadıklarını söylüyorlardı. Kadavralardan hastalık geçemeyeceğini ve savların saçmalık, hadsizlik, abartı olduğunu belirtiyorlardı.
Akın akın gelen reaksiyonlar nedeniyle, çalışmaları üzerine hiçbir deney ve müşahede dahi yapılmadan şanssız tabip üniversite hastanesinden kovuldu.
Semmelweis’ın zahmeti bitmek bilmiyordu, hakikaten tabularını yıkamayan periyodun tıp insanları kendisinin peşini bırakmadı.
Meslektaşları kıymetli yayın organları ve tıp akademilerine Semmelweis’i şikayet ettiler. Üniversiteden atıldığı yetmezmiş üzere, meslekten de uzaklaştırıldı. Sonrasında depresyona giren Semmelweis, vakitle akıl sıhhatini da kaybetmeye başladı. Viyana sokaklarında dolaşıyor ve gördüğü bebek bekleyen çiftlere, doğum öncesinde hekimlere kesinlikle ellerini yıkamalarını söylemeleri gerektiğini belirtiyordu.
Tüm bu gelişmeler sonucunda 1865 yılında akıl hastanesine kapatıldı. Burada her gün şiddete maruz bırakıldı ve kapatılmasından sırf 2 hafta sonra, yediği dayaklar sırasında aldığı ölümcül bir darbe nedeniyle hayatını kaybetti.
Kısa süren sonra yapılan araştırmalar gösterdi ki, Semmelweis sahiden de haklıydı.
Louis Pasteur tarafından, mikroplar üzerinde yapılan ayrıntılı araştırmalar Semmelweis’ı haklı çıkarıyordu. Devrin en ünlü tabiplerinden biri olan Joseph Lister da Semmelweis’ın vefatının akabinde, onun çalışmalarından habersiz olarak tıpkı mevzuda, farklı bir tecrübe sonucunda birebir fikirleri yayımladı. Lister’ın tanınmış olması sonucunda yansılar pek sert olmadı, bilakis çalışmaları önemsendi ve tüm bunların sonucunda Lister tıp tarihine ismini altın harflerle yazdırırken, Semmelweis unutulmaya yüz tuttu.
İşte cehaletle, tabularla ve ön yargılarla savaşında trajik bir yenilgi alarak hem işinden, hem ününden, hem de hayatından olan bahtsız bilim insanı Ignaz Semmelweis’ın hayatı da bu türlü. Semmelweis’ın ismini alan ruhsal fenomen de tam olarak bunu, yeni bilgilerin cehalet ve ön yargılar sonucunda direkt olarak reddedilmesini ve aşağılanmasını bahis alan bir durum.
Ne diyelim, neresinden bakılırsa bakılsın, her detayıyla ibretlik olan bir hayat…
