Şair ve müellif Abdurrahman Cahit Zarifoğlu, vefatının 34. yılında yad ediliyor. 1 Temmuz 1940 tarihinde Ankara’da hakimlik vazifesinde bulunan …
Şair ve müellif Abdurrahman Cahit Zarifoğlu, vefatının 34. yılında yad ediliyor.
1 Temmuz 1940 tarihinde Ankara’da hakimlik vazifesinde bulunan Niyazi Beyefendi ile Şerife Hanım’ın oğlu olarak dünyaya gelen şair, okuma-yazmayı, fotoğraf yapmayı ve Kur’an-ı Kerim okumayı, okula başlamadan evvel, annesi Maraşlı Evliyazadelerden Şerife Hanım ile anneannesi ve mahalle hocalarından öğrendi.
Şanlıurfa’da başladığı ilköğrenimini, 1951 yılında Kahramanmaraş’ta tamamlayan Zarifoğlu, babasının vazifesi nedeniyle çocukluğunu Silvan, Baykan, Siirt, Siverek ve Kızılcahamam’da geçirdi.
Usta kalem, lise son sınıfta edebiyat ve matematik derslerinden bütünlemeye kaldığı için 1955 yılında başladığı lise tahsilini 1961 yılında bitirdi.
Kahramanmaraş’a dönerek kısa bir müddet vekil öğretmenlik yapan Zarifoğlu, bir gazetede çalışmaya başladı. Başarılı edebiyatçının birinci şiirleriyle denemeleri, lokal gazete ve mecmualarda yayımlandı.
LİSEDE TÜRK EDEBİYATININ DEĞERLİ İSİMLERİYLE DOST OLDU
Zarifoğlu ile Türk edebiyatının değerli isimlerinden Rasim Özdenören, Alaeddin Özdenören, Fazilet Bayazıt ve Mehmet Akif İnan’ın Maraş Lisesi’nde başlayan arkadaşlıkları, “Diriliş”, “Edebiyat” ve “Mavera” mecmualarında sürdü.
Daha sonra “Yedi Hoş Adam” olarak da hatırlanacak olan birebir arkadaş kümesi, 1956-1959 yılları ortasında “Yenilik”, “Yeni Ufuklar”, “Seçilmiş Hikayeler”, “Türk Sanatı”, “Varlık”, “Yeditepe”, “Dost”, “Pazar Postası” üzere yayınlarda yer alarak, “Maraş’ın Sesi” gazetesinin sanat sayfasında yazı ve tenkitler kaleme aldı.
Eskişehir’de Türk Hava Kurumu’nun uçuş kurslarına katılarak Ulusal Model Uçak B Sertifikası alan Cahit Zarifoğlu, jet pilotu olmak istediyse de kulağındaki rahatsızlık nedeniyle Hava Harp Okulu’na devam edemedi.
Çıkmasına ön ayak olduğu “İnkılap” gazetesinde yaptığı haberlerin yanı sıra günlük yazılar yazan ve sanat sayfası hazırlayan Zarifoğlu’nun bu sayfalardaki yazıları, 1980’de çıkan “Yaşamak” kitabında topladığı günlüklerinin birinci örnekleri oldu.
1961’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Alman Lisanı ve Edebiyatı kısmına giren Zarifoğlu, uzun süren öğrenciliğin akabinde 1971’de mezun oldu.
KISAKÜREK VE KARAKOÇ’UN ZARİFOĞLU ÜZERİNDE BÜYÜK TESİRİ VAR
İstanbul’da üniversite tahsili gördüğü devirde, Necip Fazıl Kısakürek ile Sezai Karakoç’un, Cahit Zarifoğlu’nun kişiliği ve şiiri üzerinde büyük tesiri oldu.
Yazı hayatı boyunca lisedeki arkadaş kümesiyle birlikte hareket eden Zarifoğlu’nun şiirleri, 1966 yılının Mart ayında tekrar çıkmaya başlayan “Diriliş” mecmuasıyla “Türk Dili” ve “Soyut” mecmualarında, Cemal Süreya’nın “Papirüs”ü, Memet Fuat’ın “Yeni Dergi”sinde yayımlandı.
Abdurrahman Cem ve Cahit Zarifoğlu imzalarıyla peş peşe 13 şiir kaleme alan başarılı edebiyatçı, bu şiirleri 1967’de yayımladığı birinci kitabı “İşaret Çocukları”na aldı.
Zarifoğlu, 1967 ve 1973’te gittiği Almanya’da Goethe Enstitüsü’nde lisan eğitimi aldı ayrıyeten otostop yaparak Avrupa’yı dolaştı.
Kısa bir mühlet tercümanlık da yapan Zarifoğlu, 1969-1970’te ise “Hakimiyet” gazetesinde teknik sekreterlik yaptı. Usta şair, ağır çalışması hasebiyle üniversiteyi 10 yılda tamamladı.
”YEDİ HOŞ ADAM” KİTABI 1973’TE ÇIKTI
Bir müddet kağıt ve araba firmalarında da çalışan Zarifoğlu, 1972-1973’te, İstanbul’daki bir kolejde Almanca öğretmenliği yaptı.
Cahit Zarifoğlu, 1973’te İstanbul Tuzla’da yedek subay olarak başlayan ve Kars’ta devam eden askerlik misyonunu 1975’te Kıbrıs’ta tamamladı. Askerliğin çabucak akabinde usta şair Makine Kimya Sanayisinde memuriyete başladı.
Edebiyat etraflarında ilgiyle karşılanan, birinci kitabını kendi parasıyla çıkaran ve gereğince dağıtamadığı için büyük kısmı elinde kalan Zarifoğlu’nun Eylül 1973’te çıkan ikinci kitabı “Yedi Hoş Adam”, en bilinen yapıtlarından biri oldu.
Zarifoğlu, Sezai Karakoç, Nuri Pakdil, Mehmet Akif İnan, Rasim Özdenören, Fazilet Bayazıt ve Alaeddin Özdenören’i “Yedi Hoş Adam” şiirinde anlatmış ve bu kümenin ismi artık, “Yedi Hoş Adam” olmuştu.
Şairin “İns” isimli yapıtı 1974’de Edebiyat Mecmuası Yayınları ortasında çıktı.
NİKAH ŞAHİTLİĞİNİ NECİP FAZIL YAPTI
Zarifoğlu, 1976’da mütercim sekreter olarak TRT’ye geçti.
Necip Fazıl Kısakürek’in aracılığıyla, Abdülhakim Arvasi’nin soyundan gelen, Van müftüsü Kasım Arvas’ın kızı Berat Hanım’la tanışan şair, 19 Ağustos 1976’da evlendi. Zarifoğlu’nun Van’da gerçekleşen düğününde nikah şahidi Kısakürek oldu. Şairin, Fatma Betül, Ayşe Hicret, Ahmet ve Arife isminde 4 çocuğu dünyaya geldi.
Zarifoğlu, 1983’te TRT İstanbul Radyosuna atandı.
Amatör çizimler yapan başarılı edebiyatçıya, Kısakürek’in “artist” diye seslenmesinin akabinde, liseden itibaren “Aristo” olan lakabı, “Artist” oldu.
İçine kapanık bir karakteri olan ve şiirini temelde “İkinci Yeni”nin kazanımları üzerine kurarak bu akımda kendi yeniliğinin peşine düşen Zarifoğlu, alışılmadık kelam dizimiyle, imge ve bütünlüğe verdiği kıymetle, Türk şiirine kendi özgünlüğünü getirebilen şairlerden biri oldu.
Cahit Zarifoğlu, “Yeni Devir”, “Milli Gazete” ve “Zaman” gazetelerinde ve “İslam” mecmuasında Ahmet Sağlam, Abdurrahman Cem ve Vedat Can müstear isimleriyle günlük yazılar kaleme aldı.
Şiir yazmakta zorlanmayan, kendi tabiriyle “ilhamı ele geçiren” Zarifoğlu’nun şiirleri İngilizce ve Arapçaya çevrildi.
Başarılı edebiyatçı, ömrünün son yıllarında yöneldiği çocuk edebiyatında kaleme aldığı “Yürekdede ile Padişah” yapıtıyla, 1984’te Türkiye Muharrirler Birliği Çocuk Edebiyatı Mükafatını kazandı.
Gül Çocuk mecmuasında de yazan Zarifoğlu, “Çocuklar için yazmak, acılarımı azaltıyor.” sözlerini kullanmıştı.
Pankreas kanseri nedeniyle, 7 Haziran 1987’de İstanbul’da vefat eden Abdurrahman Cahit Zarifoğlu, “Sultan” şiirinde şöyle seslenmişti:
“Seçkin bir kimse değilim/ ismimin baş harfleri acz tutuyor/ Bağışlamanı dilerim
Sana zorsa bırak yanayım/ Kolaysa esirgeme/ Hayat bir boş rüyaymış/ Geçen ibadetler özürlü/ Eski günahlar dipdiri/ Seçkin bir kimse değilim/ İsmimin baş harflerinde kimliğim/ Bağışlanmamı dilerim
Sana zorsa bırak yanayım/ Kolaysa esirgeme/ Hayat boş geçti/ Geri kalan korkulu/ Her adımım dolu olsa/ İşe yaramaz katında/ Biliyorum
Bağışlanmamı diliyorum”
”ZARİFOĞLU ÇOCUKLUĞUN İZİNDE KOŞMUŞTUR HEP”
Çocuk kitapları çıkardığı periyot birlikte çalıştığı Mustafa Ruhi Tatlı, yaptığı bir açıklamada, “Onu yakından tanıyanlar bilir; Zarifoğlu çocukluğun izinde koşmuştur daima. Çocukluğunu büyüterek müdafaası, çocuk saflığında çoğalması, Zarifoğlu’nun portresini verir bize.” sözünü kullandı.
Zarifoğlu’na dair çeşitli evrak ve mektuplar vakit içinde gün yüzüne çıkmaya devam ederken aylık edebiyat ve fikir mecmuası “Muhit”in usta şaire ayırdığı 2020 Haziran sayısında, şairin birinci sefer gün yüzüne çıkan eskiz defterinden çizimlerin yanı sıra Zarifoğlu’nun vefatından 35 gün evvel yayımladığı lakin yapıtlarında yer almayan “İşkence” şiiri de yer buldu.
Muharrir Mehmet Narlı, Muhit mecmuasının Cahit Zarifoğlu evrakıyla çıkan sayısında, şunları aktardı:
“Tüm parasını, birinci kitabı İşaret Çocukları’nın basımı için harcar lakin kitabın dağıtımını sağlayamaz; bir arkadaşının dayısının yazıhanesine bırakır. Ama kitaplar, birkaç ay sonra ısınmak için dükkan sahibi tarafından yakılmıştır. Necip Fazıl’ın desteği ve tavsiyesiyle Berat Hanım’la evlenir. Çocukları olur. Onlara ve diğer çocuklara ‘Ağaçkakanlar’, ‘Motorlukuş’, ‘Yürekdede ile Padişah’ üzere çağdaş masallar müellif. Dostu Fazilet Bayazıt, kendi çocuklarının kendilerinden fazla Cahit’le anlaştığını söyler. Böyledir. Lisanında ve yaşayışında çocukluğun özgünlüğü daima vardır.”
“Yedi İklim” mecmuasının usta şaire geniş yer ayırdığı son sayısında ise Zarifoğlu’nun Eski Kültür ve Turizm Bakanı, AK Parti Eskişehir Milletvekili Nabi Avcı ile Mavera mecmuasının İstanbul dağıtım sorumlusu Nevzat Çeviker’e yazdığı mektuplar birinci defa okuyucuyla buluştu.
”ANADAN DOĞMA ŞAİR”
Zarifoğlu’nun şiiri hakkında yakın dostu Rasim Özdenören, “Şiiri bu denli anlaşılmaz, kapalı ya da sıkıntı anlaşılır bulunmasına karşın, şimdiye kadar hiçbir aklı başında şiir okuyucusu, (eleştirmen ya da okuyucu olarak) bu şiirleri reddetmek, yok saymak hamasetini gösterememiştir.” yorumunda bulunurken, yeniden yakın arkadaşı Fazilet Bayazıt şu yorumu yapmıştı:
“Cahit Zarifoğlu o hale gelmişti ki kendi dünyası içinde bir şiir lisanı kurmuştu ve bunu çok düzgün kullanırdı. Yani şiire, o anlatılmaz olana ilişkin bir durum çıktığı, bir algılama olduğu vakit onu çabucak anında şiire döküverirdi.”
Şair Akif İnan’ın “anadan doğma şair” olarak tanım ettiği Zarifoğlu hakkında, Cemal Süreya da “Ece Ayhan’a sordum, ona nazaran Cahit Zarifoğlu şiirde yapı meselesini en âlâ kavramış, bu mevzuda örnek gösterilebilecek sanatkarlardan biri. Kolsuz bir Hattat’ta da ayrıyeten belirtmiş bunu.” biçiminde görüşlerini lisana getirmişti.
Şair İsmet Özel ise, Zarifoğlu’nu şu sözlerle anlattı:
“Kendinden sonra yazmaya başlayan genç Müslüman şairlere, hangi özellikleriyle yol göstermiş olursa olsun, ondan sonrakiler onda ders alınacak bir taraf bulacaktır, hem şiirin kendine mahsus kaliteleri bakımından hem Müslüman bir şairin dünya hayatındaki temayülleri bakımından.”
Vefatından sonra Yedi İklim, Muhit, Mavera, Beyaz Bulut, Seferber, Kitap/Haber, Hece ve Bürde’nin ortasında bulunduğu mecmualarda özel sayılarla yad edilen ve ismine şiir mükafatları verilen Zarifoğlu hakkında ayrıyeten Nazım Elmas, Mustafa Yeşilkaya, Ali Pulat, Hüseyin Çolak, Rıdvan Çınar tarafından yüksek lisans tezleri hazırlandı.
“İşaret Çocukları”, “Yedi Hoş Adam”, “Menziller”, “Korku ve Yakarış”, “Şiirler” isminde şiir kitapları olan Zarifoğlu, “Serçekuş”, “Ağaçkakanlar”, “Katıraslan”, “Yürekdede ile Padişah”, “Motorlu Kuş”, “Küçük Şehzade”, “Kuşların Dili”, “Gülücük” ve “Ağaçokul” isminde çocuk kitapları da kaleme aldı.
Zarifoğlu, günlük tipinde “Yaşamak”, roman çeşidinde “Savaş Ritmleri” ve “Anne” yapıtlarını yazarken, deneme tipindeki “Bir Değirmendir Bu Dünya” ve “Zengin Hayaller Peşinde” isimleriyle toplanan yapıtlarının yanı sıra, “Sütçü İmam” isimli tiyatro oyunununa da imza attı.
Şairin üniversite tezi “Rilke’nin Romanında Motifler” ismiyle kitaplaştırıldı. Beyan Yayınları ayrıyeten “Konuşmalar”, “Romanlar,” “Hikayeler”, “Çocuklarımızla Atlara Biniyorduk”, “Okuyucularla”, “Mektuplar” ve “Radyo Oyunları”nı okurla buluşturdu.
