Brüksel’de korkulan oldu! Avrupa ‘aşırı sağa’ kaydı

Avrupa Birliği’nde korkulan oldu ve dün Avrupa Parlamentosu’nun (AP) önümüzdeki beş yıl için misyon yapacak 720 üyesinin belirlenmesi hedefiyle yapılan seçimlerde popülist ve çok sağcılar kıymetli kazanımlar elde etti. Her ne kadar seçimin asıl kazananı merkez sağ olsa ve AP’deki ikinci gücü merkez sol oluştursa da popülist ve çok sağın elde ettiği muvaffakiyet ve yükselen oy oranı siyasi sarsıntıya neden oldu. Bu muvaffakiyet, öncelik ve kıymetleri AB’ninkilerle tam uyumlu olmayan kıymetli bir halk kitlesi olduğunu göstermesi açısından ehemmiyet taşıyor. AB’de “kötü rüzgârların” giderek daha güçlü esmesi mevcut klâsik siyasi takımdaki tasayı körüklüyor.

Seçim sonuçları popülist ve çok sağcı partilerin uzun müddet Avrupa siyaset sahnesinden silinme ihtimallerinin düşük olduğuna işaret ediyor. Seçimler sonrasında AB açısından dikkat çeken sonuçların çıktığı belirli başlı ülkelerde tabloyu şu halde özetlemek mümkün.

* FRANSA: Son periyotlardaki her seçimde istikrarlı bir yükseliş sergileyen çok sağcı Ulusal Birlik Partisi (RN), tarihi bir rekorla yüzde 32 civarında oy alarak Fransa’nın birinci partisi pozisyonuna yükseldi. İkinci defa seçilmesine karşın siyasi açıdan sıkıntı durumda olan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, partisi ve ittifak ortaklarının RN’in yarısından daha az oy alması üzerine büyük bir kumar oynayarak meclisi feshetme yoluna gitti. Macron, siyasi fotoğrafı netleştirme gereksinimi olduğuna vurgu yaparak, “Mesajınızı ve kaygılarınızı duydum ve bunları yanıtsız bırakmayacağım. Fransa’nın huzur ve ahenk içinde hareket edebilmesi için net bir çoğunluğa muhtaçlığı var” dedi.

* ALMANYA: AB’nin en kıymetli ülkesi Almanya’da çok sağın elde ettiği kazanım Brüksel’de kaygıyla karşılandı. Çok sağcı Almanya İçin Alternatif (AfD), Başbakan Olaf Scholz’un partisi SPD’yi geride bırakarak yüzde 16’yla ülkenin ikinci büyük siyasi gücü haline geldi. Merkez sağdaki CDU/CSU iştiraki yüzde 30’la birinci sırada yer alsa da AfD’nin yükselişi siyasi istikrarları zorlama potansiyeli içeriyor.

* İTALYA: İtalya’nın Kardeşleri Partisi’nin seçimleri beklendiği üzere rakiplerinin açık orta önünde tamamlayarak yaklaşık yüzde 29’la birinci sıraya yerleşmesi Başbakan Giorgia Meloni’nin, AP’deki konfigürasyonun oluşumundaki ve Lider da dahil AB Kurulu üyelerinin belirlenmesindeki oyun kurucu rolünün teyidi manasına geliyor. Başbakan seçilmeden evvelki telaffuzlarını yumuşatan lakin kaleyi içten ele geçirme taktiğini sürdüren Meloni’nin bundan sonraki adımları merakla bekleniyor.

* HOLLANDA: Geert Wilders liderliğindeki çok sağın iktidardaki ayak seslerinin birinci duyulduğu AB ülkelerinden olan Hollanda, geçtiğimiz devirdeki seçim başarısına yakın bir sonuç elde ederek seçimlerden ikinci çıktı.

* AVUSTURYA: Kesinleşmeyen sonuçlara nazaran çok sağcı Özgürlük Partisi’nin (FPÖ) neredeyse yüzde 26’yla ilk parti olması bu ülke siyasetinin dönüm noktalarından biri.

* BELÇİKA: AP seçimlerinin yanı sıra genel seçimler için de halkın sandığa gittiği Belçika’da da çok sağ kazanım elde etti. Tom Van Grieken’in lideri olduğu Flaman aşırı sağ Vlaams Belang partisi oylarını ülkenin kuzeyinde arttırırken, Belçika’nın liberal Başbakanı Alexandre de Croo partisinin seçimlerde hayal kırıklığı yaşamasının akabinde istifa etti.

3 KAZANAN

* AB Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen: Hristiyan Demokratları çatısı altında toplayan Avrupa Halk Partisi’nin (EPP) adayı olan von der Leyen, partisinin kıymetli kazanımlarıyla yerini sağlamlaştırdı.

* İtalya Başbakanı Giorgia Meloni: Partisinin kampanyasını şahsen yürüten Meloni, elde ettiği oranla zaferini pekiştirdi. Meloni’ye AP’nin yeni yapısında ve AB Komisyonu’ndaki atamalarda oyun kurucu gözüyle bakılıyor.

* Çok Sağ: Popülist ve çok sağ eğilimli partiler elde ettikleri başarılarla mevcut Avrupa siyaset sahnesini salladı. Önümüzdeki periyotta dengelerin oluşmasında gözler bu partilerin üzerinde olacak.

3 KAYBEDEN

* Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron: Seçimler Macron için tam bir hezimete dönüştü. Siyasi açıdan çok zayıflayan Macron’un seçim kararı alması da tam bir siyasi kumar olarak görülüyor.

* Almanya Başbakanı Olaf Scholz: Çok sağcıların ikinci büyük siyasi güç haline geldiği Almanya’da Scholz’un partisi SPD tarihinin en büyük hezimetini aldı. Macron’un atılımından sonra Scholz erken seçim baskısı altında.

* Yeşiller: Bir evvelki seçimlerde çok önemli bir muvaffakiyet elde eden Yeşiller, iklim değişikliği, etraf tedbirlerine yönelik hususların odaktan çıkmasının da tesiriyle büyük kan kaybı yaşadı.

AVRUPA PARLAMENTOSU’NUN VAZİFESİ NEDİR

Avrupa Parlamentosu (AP), AB’nin üyeleri halk tarafından direkt belirlenen tek ana kurumu olması açısından değer taşıyor. AB’nin yasama kurumu olarak vazife yapan AP’de 27 ülkeden 720 parlamenter misyon yapıyor. Kararlarının kıymetli bir kısmı tavsiye niteliğinde olan AP, birtakım ana bahislerde AB Konseyi’yle ortak karar oluşturuyor. Göç, güç, etraf, genişleme üzere bahislerde AP’nin onayının olmaması durumunda ilgili mevzuda karar alınamıyor, yasa yürürlüğe girmiyor. “AB’nin vicdanı” olarak da nitelenen AP, başka AB kurum ve organları üzerinde denetleme yetkisine sahip. Siyasi yelpazenin en soldan en sağa kadar temsil edildiği AP’nin onayı, AB Komitesi Başkanı’nın ve Kurul üyelerinin belirlenmesi için de gerekli.

AP’DE YENİ TABLO

Avrupa Parlamentosu’ndaki en büyük siyasi küme olan Avrupa Halk Partisi (EPP), 185 koltuk elde etti. En büyük ikinci küme pozisyonunu koruyan Sosyalistler ve Demokratlar’ın (S&D) 137 üyesi AP’de misyon yapacak. En fazla kaybı yaşayan Liberaller 80, Yeşiller ise 52 koltukta kaldı. Birlikte hareket etmek için ortak taban bulmakta zorlanan Avrupa tersleri, çok sağcılar, radikaller ve popülistlerin toplam koltuk sayısı 230’u buluyor.

TÜRKİYE İRTİBATLI ADAY ÇOK SEÇİLEN AZ

AVRUPA Parlamentosu (AP) seçimlerine dokuz Avrupa Birliği ülkesinden 124 Türkiye temaslı aday katıldı. Türkiye ilintili adayların en fazla olduğu ülke Almanya (46) oldu. Almanya’dan en az iki ismin seçilmesi bekleniyor. 13 adayın çıktığı Bulgaristan’da 4 kişinin seçilme ihtimali var. Türkiye ilişkili 3 adayın bulunduğu İsveç’te bunlardan ikisinin seçileceği öngörülüyor. Öteki altı ülkedeki Türkiye kontaklı adayların dağılımı ise şu halde oldu: Yunanistan 40, Hollanda 7, Fransa 6, Belçika 3, Avusturya 3, Güney Kıbrıs Rum İdaresi 3.

RADİKAL SİYASET NEDEN YÜKSELDİ

Seçimlerden çıkan sonuçlar Avrupa seçmeninin ana akım siyasi partilere sırtını dönme, tahlilleri radikal alternatiflerde arama eğiliminin sürdüğünü ve bu yaklaşımın giderek taban kazandığını gösteriyor. Popülist ve çok sağ partilerin yükselmesi tek bir nedene bağlı değil.

TEK SEBEP YOK

Mevcut sisteme karşı oluşan hoşnutsuzluk daima artan fiyatlar, düşen hayat kalitesi, göç ve yeşil dönüşümün halka yansıyan maliyetleri bu eğilimleri besleyen en kıymetli ögeler olarak öne çıkıyor. Daha evvel AB’den ayrılma ve Euro kullanmama üzere keskin ve halkı “korkutan” telaffuzları bir kenara bırakarak vermek istedikleri iletileri merkez sağ taktikleriyle veren ve “içeriden” tesir yaratmaya çalışan bu partilerin toplumsal medyayı stratejik bir biçimde kullanması ve gençleri amaç kitlelerden biri yapmaları da elde ettikleri kazanımlarda değerli rol oynadı.

ETKİ YARATACAK MI

Bu partilerin kazanımlarını ve telaffuzlarını bilhassa AP’de somut siyasetlere dönüştürüp dönüştüremeyecekleri merak ediliyor. AP’deki tabloya bakıldığında popülistler ve çok sağcılar şimdi ortak bir çizgide buluşamadı. Bu da ortak bir sesle konuşamadıkları sürece yaratacakları tesirin zayıf kalacağı manasına geliyor. Farklı hareket etseler de buluştukları ortak bahislerde merkez partilerin işini zorlaştırma ya da kimi siyasetlere taraf verme potansiyelleri yok değil. Göç siyasetleri çok sağın amaç alacağı birinci konu başlıkları arasında.

ULUSAL SEÇİMLERİ TESİRLER Mİ

AP seçimleri 27 AB ülkesinde yapılması açısından ulusal seçimlerden farklı olsa da ülkedeki iç siyasi eğilimler açısından sinyal içeren bir özelliğe sahip. Bu nedenle evvelki günkü seçimlerden çıkan sonuçların ileride düzenlenecek rastgele bir ulusal seçimdeki sonuçlara yansıma ihtimali var. Bunun nedeni ise gerek ulusal seçimlerde gerekse AP seçimlerinde oy verilen partilerin tıpkı olması. Fark ise seçmenin AP seçimlerini kendisi açısından yük yaratmayacak, fazla yan tesir yaratmaksızın mevcut hükümeti cezalandırabileceği bir platform olarak görmesi. AP seçim sonuçlarının ulusal seçimleri etkileyip etkilemeyeceğine ait birinci kıymetli ve somut test Fransa’daki erken genel seçimler olacak.