Son periyotta iktisat gündeminin değerli mevzularından biri olan bor madeni hakkında ayrıntılı araştırmalar yapılıyor. Husus hakkında Bor nedir …
Son periyotta iktisat gündeminin değerli mevzularından biri olan bor madeni hakkında ayrıntılı araştırmalar yapılıyor. Husus hakkında Bor nedir? Bor hangi bölgemizde, hangi vilayetimizde çıkarılıyor üzere ayrıntılar araştırıldı.
BOR NEDİR?
Dünyadaki kıymetli bor yataklarının ise; Türkiye, Rusya ve ABD’de olduğu bilinmektedir. Türkiye ham bor cevheri ihracatı yanında rafine bor eseri ihracatına da yük vermektedir. Türkiye’deki bilinen borat yatakları bilhassa Eskişehir-Kırka, Balıkesir-Bigadiç, Bursa-Kestelek ve Kütahya-Emet’te bulunmaktadır. En kıymetli ham bor eserleri ise; kolemanit, tinkal ve üleksit’tir. Ayrıyeten; borik asit, perboratlar, pentahidratlar üzere rafine bor eserleri de üretilip, satılmaktadır. Türkiye’de kıymetli tinkal yatakları Kırka’da ve değerli kolemanit yatakları ise Emet ve Bigadiç civarında bulunmaktadır. Üleksit ise Bigadiç’te üretilmektedir.
BOR NEİŞE FAYDA?
Cam Sanayi Bor, pencere camı, şişe camı v.b. endüstrilerde seçkin hallerde kullanılmaktadır. Özel camlarda ise borik asit vazgeçilemeyen bir öge olup, rafine sulu/susuz boraks, borik asit yahut kolemanit/boraks üzere doğal haliyle kullanılmaktadır. Çok özel durumlarda potasyum pentaborat ve bor oksitler kullanılmaktadır. Bor, ergimiş haldeki cam orta mamulüne katıldığında onun viskozitesini arttırıp, yüzey sertliğini ve dayanıklılığını yükselttiğinden ısıya karşı izolasyonunun gerekli görüldüğü cam mamullerine katılmaktadır.
Seramik Sanayi Emayelerin vizkozitesini ve doygunlaşma ısısını azaltan borik oksit %20’ye kadar kullanılabilmektedir. Bilhassa emayeye katılan hammaddelerin %17-32’si borik oksit olup, sulu boraks tercih edilir. Birtakım hallerde borik oksit yahut susuz boraks da kullanılır. Metalle kaplanan emaye onun paslanmasını önler ve görünüşüne hoşluk katar. Çelik, alüminyum, bakır, altın ve gümüş emaye ile kaplanabilir. Emaye aside karşı dayanıklılığını arttırır. Mutfak aletlerinin birçok emaye kaplamalıdır. Banyolar, kimya sanayi teçhizatı, su tankları, silahlar v.b. de kaplanır. Seramiği çizilmeye karşı sağlam kılan bor %3-24 ölçüsünde kolemanit halinde sırlara katılır.
Temizleme ve Beyazlatma Sanayi Sabun ve deterjanlara mikrop öldürücü (jermisit) ve su yumuşatıcı tesiri nedeniyle %10 boraks dekahidrat ve beyazlatıcı tesirini artırmak için toz deterjanlara %10-20 oranında sodyum perborat katılmaktadır.Çamaşır yıkamada kullanılan deterjanlara katılan sodyum perborat (NaBO2H2O2.3H2O) etkin bir oksijen kaynağı olduğundan tesirli bir ağartıcıdır.
Yanmayı Önleyici (Geciktirici) Hususlar Borik asit ve boratlar selülozik unsurlara, ateşe karşı dayanıklılık sağlarlar. Tutuşma sıcaklığına gelmeden selülozdaki su moleküllerini uzaklaştırırlar ve oluşan kömürün yüzeyini kaplayarak daha ileri bir yanmayı engellerler. Bor bileşikleri plastiklerde yanmayı önleyici olarak giderek artan oranlarda kullanılmaktadır. Bu emel için kullanılan bor bileşiklerinin başında çinko borat, baryum metaborat, bor fosfatlar ve amonyum fluoborat gelir.
Tarım Bor mineralleri bitki örtüsünün gelişmesini artırmak yahut önlemek amacıyla kullanılmaktadır. Bor, değişken ölçülerde, birçok bitkinin temel besin unsurudur. Bor eksikliği görülen bitkiler ortasında yumru esaslı bitkiler (özellikle şeker pancarı) kaba yoncalar, alfa alfalar, meyve ağaçları, üzüm, zeytin, kahve, tütün ve pamuk sayılmaktadır. Bu üzere hallerde susuz boraks ve boraks pentahidrat içeren karışık bir gübre kullanılmaktadır. Bu da, suda çok eriyebilen sodyum pentaborat (NaB5O8.5H2O) yahut disodyum oktaboratin (Na2B8O13) mahsulün üzerine püskürtülmesi suretiyle uygulanmaktadır.Bor, sodyum klorat ve bromosol üzere bileşiklerle birlikte otların temizlenmesi yahut toprağın sterilleştirilmesi gereken durumlarda da kullanılmaktadır.
Metalurji Boratlar yüksek sıcaklıklarda düzgün, yapışkan, gözetici ve pak, çapaksız bir sıvı oluşturma özelliği nedeniyle demir dışı metal endüstrinde esirgeyici bir cüruf oluşturucu ve ergitmeyi hızlandırıcı husus olarak kullanılmaktadır.Bor bileşikleri, elektrolit kaplama endüstrinde, elektrolit elde edilmesinde sarf edilmektedir. Borik asit nikel kaplamada, fluoboratlar ve fluoborik asitler ise; kalay kursun, bakır, nikel üzere demir dişi metaller için elektrolit olarak kullanılmaktadır.Alaşımlarda, bilhassa çeliğin sertliğini artırıcı olarak kullanılmaktadır. Bu mevzuda ferrobor hayli kıymet kazanmıştır. Çelik üretiminde 50 ppm bor eği çeliğin sertleştirilebilme niteliğini geliştirmektedir.
Nükleer Uygulamalar Atom reaktörlerinde borlu çelikler, bor karbürler ve titan bor alaşımları kullanılır.Paslanmaz borlu çelik, nötron absorbanı olarak tercih edilmektedir. Yaklaşık her bir bor atomu bir nötron absorbe etmektedir. Atom reaktörlerinin denetim sistemleri ile soğutma havuzlarında ve reaktörün alarm ile kapatılmasında (B10) bor kullanılır.
Başka Kullanım Alanları Ahşap, gereç prezervasyonu için sodyum oktaborat kullanılır. % 30’luk sodyum oktaborat çözeltisi ile muamele görmüş tahta materyal yavaş yavaş kurutulursa bozunmadan ve küllenmeden uzun mühlet kullanılabilir. Silisyum üretiminde bor triflorür, polimer endüstrinde, esterleme ve alkilleme süreçlerinde ve etil benzen üretiminde bor triflorür katalizör olarak kullanılmaktadır. Bor karbür ve bor nitrür; döküm çeperlerinde yüksek sıcaklığa güçlü (refrakter) gereç püskürtme göğüslerinde de aşınmaya sağlam (abrasif) gereç olarak kullanılan kıymetli bileşiklerdir. Araçların soğutma sistemlerinde korozyonu önlemek üzere boraks, antifiriz karışımına katkı hususu olarak da kullanılır. Dokuma sanayi inde, nişastalı yapıştırıcıların viskozitlerinin ayarlanmasında, kazeinli yapıştırıcılarınçözücülerinde, proteinlerin ayrıştırılmasında yardımcı husus boru ve tel çekmede akılcılığı sağlayıcı unsur, dericilikte kireç çöktürücü husus olarak boraks kullanılmaktadır.
Gündem
