Avrupa’daki kuraklık zeytinyağı fiyatlarını 3’e katladı

İklim değişikliği, mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklık ve düşük yağış ölçüsü başka tarım eserlerinde olduğu üzere zeytini de olumsuz etkiledi. Bilhassa Akdeniz’e komşu Avrupa ülkelerinde yaz devrinin kurak ve sıcak geçmesi zeytin ve zeytinyağı üretiminin düşmesine neden oldu. Kuraklık nedeniyle düşen üretim sonrası fiyatlar son 3 yılda 4’e katlandı.

ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİNİN 3’TE 2’Sİ AB’DE YAPILIYOR

Dünya zeytinyağı üretiminin yaklaşık 3’te 2’sini gerçekleştiren Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, son devirdeki güçlü iklim şartlarından önemli ziyana uğruyor. AB datalarına nazaran, dünyadaki zeytinyağı üretiminin yaklaşık yüzde 67’sini Birlik üyesi ülkeler gerçekleştiriyor. Akdeniz etrafındaki AB ülkelerinde yaklaşık 4 milyon hektarlık zeytinlik mevcut. AB ülkeleri buradan ortalama yılda 2 milyon ton kadar zeytinyağı ve 900 bin ton sofralık zeytin üretimi yapıyor.

EN BÜYÜK ÜRETİCİ İSPANYA

Avrupa ülkeleri ortasında zeytinyağı üretiminde birinci sırayı İspanya alıyor. Bu ülke olağan periyotlarda AB zeytinyağı üretiminin yarıdan fazlasını gerçekleştiriyor. İspanya’yı, İtalya, Yunanistan ve Portekiz takip ediyor.

5 yıl öncesinde İspanya’nın zeytinyağı üretimi 1 milyon 790 bin ton düzeyindeyken son hasat devri olan 2022-2023’te üretim bu sayının yaklaşık 3’te 1’ine düştü. 2021-2022 periyodunda İspanya’nın zeytinyağı üretimi 1 milyon 491 bin ton düzeyindeyken, 2022-2023 hasat periyodunda yarıdan daha fazla azaldı. İspanya’nın zeytinyağı üretimi 2022-23 periyodunda bir evvelki döneme nazaran yüzde 56 azalarak 663 bin tona kadar geriledi.

İtalya’da da zeytinyağı üretimi evvelki yıl 329 bin tonken geçen yıl yüzde 27 azalarak 241 bin tona indi. Emsal biçimde Portekiz’de de evvelki yıl 206 milyon ton olan zeytinyağı üretim yüzde 39 azalarak 126 bin tona geriledi.

Avrupa’nın değerli zeytinyağı üreticilerinden yalnızca Yunanistan’ın üretimi geçen yıl evvelki yıla kıyasla yüzde 47 oranında artarak 232 bin tondan 340 bin tona çıktı.

ÜRETİM GERİLİYOR

AB’nin toplam zeytinyağı üretimi 2021-2022 periyodundaki 2 milyon 272 bin tonluk düzeyinden 2022-2023 devrinde 1 milyon 379 bin tona indi. Böylelikle, bir evvelki yıla kıyasla Birlik ülkelerinin zeytinyağı üretimindeki gerileme yüzde 39’u buldu. Zeytinyağı üretiminin önemli ölçüde gerilemesi kesimi ve fiyatları olumsuz etkiledi.

Arzdaki azalma ve talebin güçlü devam etmesi nedeniyle zeytinyağı fiyatları son devirde süratle artmaya başladı ve rekor üzerine rekor kırdı. IMF datalarına nazaran, zeytinyağının global piyasalardaki fiyatı mayıs ayında en son 1996 yılında kırılan rekoru aştı. Fiyatlardaki artış ise mayıs ayından sonra da devam etti. Yüksek faiz ve enflasyon oranları ile birlikte artan gübre maliyetleri zeytinyağındaki fiyat artışına katkı sağladı.

Sektördeki fiyatların takip edildiği Infa Oliva bilgilerine nazaran, 2020 yılı ağustos ayında 1,86 euro olan sızma zeytinyağının litre fiyatı, bu ay 7,82 euro düzeyine ulaştı. Böylelikle, zeytinyağı fiyatı son 3 yılda 4 kattan fazla artış gösterdi. Bu periyotta zeytinyağı fiyatlarındaki artış yüzde 420’yi buldu. Sızma zeytinyağı fiyatı geçen yılın ağustos ayında ise 3,7 euro düzeyindeydi. Son 12 aydaki fiyat artışı 2 katın üzerinde oldu. Son bir yılda zeytinyağı fiyatları yüzde 210 kadar yükseldi.

FİYATLAR ARTIYOR

Zeytinyağı fiyatlarındaki artışa ait değerlendirmelerde bulunan İspanya’dan tarım uzmanı Juan Vilar da, “Zeytinyağında şu anda eşi gibisi görülmemiş bir durum yaşanıyor. Mevcut zeytinyağı fiyatlarına daha evvel hiçbir vakit ulaşılmamıştı.” tabirini kullandı.

İspanya’da zeytinyağı fiyatlarının her gün arttığına işaret eden Vilar, ülkenin kimi bölgelerinde zeytinyağı fiyatının 8 euroya ulaştığını belirtti. Vilar, geçen yılın zeytinyağı üretiminin talebi karşılamadığını anımsatarak, arz ve talep ortasındaki farkın evvelki devirden kalan stoklarla kapatıldığını lakin bu stokların da tükendiğini vurguladı.

Gelecek dönemin zeytin üretimi açısından zayıf olmasını beklendiğine dikkat çeken Vilar, bu durumda talebe ahenk sağlamanın tek yolunun fiyat artışı olduğunu söyledi. Vilar, zeytinyağı litre fiyatlarının 3 yıl evvel 1,8 euro düzeyinde seyrettiğini anımsatarak, İspanya’da süpermarketlerdeki fiyatların 4 kattan fazla artarak 9 euroyu bulduğunu tabir etti.

Zeytinyağında yıllık global talebin 3,1 milyon ton olduğuna işaret eden Vilar, üretimin 2,6 milyon tonda kaldığını, arz ve talep ortasında dengesizlik olduğunu hatırlattı. Vilar, bu nedenle zeytinyağında fiyat artışının devam etmesini beklediğini kelamlarına ekledi.

ÜRETİM TÜKETİMİ KARŞILAMIYOR

Zeytin üreten ülkeleri bir ortaya getiren Madrid merkezli Milletlerarası Zeytin Kurulu datalarında 2022/23 mahsul yılında global zeytinyağı tüketiminin 3 milyon 55 bin ton, üretimin ise 2 milyon 730 bin ton olması öngörüyor.

Tüketimle üretim ortasındaki farkın ise stoklardan kapatılması gerekiyor. Stokların azalması ve üretimden fazla tüketim zeytinyağındaki fiyat artışına katkı sağlıyor.

Avrupa’nın geçen yıl en süratli ısınan kıta olması ve bu yıl yaz periyodunda de rekor sıcaklıklar yaşaması zeytin üretimine darbe vuruyor. Ayrıyeten, bu yıl yapılacak hasada yönelik olumsuz beklentiler, zeytinyağı fiyatlarının daha da yükselmesiyle sonuçlanıyor.