Cumhuriyet ile Türk halkının hayatındaki değişimlerin yanında Atatürk’ün başında bir radikal değişim daha varmış… Kaynak: Aydın Sayılı, Bilim …
Cumhuriyet’ten sonra kutlanan ulusal bayramlar epey yenidir ve Türk halkına ulus şuurunu benimsetmek ismine dini bayramların önüne geçmiş üzere görünür.
Ancak bu durumu Atatürk’ün ferdî bir tercihi olarak düşünmek hayli aldatıcı olur. Kardeşi Makbule Atadan’ın anılarında okuduğumuz kadar Atatürk’ün Ramazan ayı ve bayramına değer verdiğini öğreniriz. Demek ki bu uygulama, kişi ile değil ülke sorunları ile ilişkilendirilmelidir.
İddiaya kaynak olarak 1931 tarihli bu doküman gösterilebilir. Gazi Paşa, cumhurbaşkanlığı bünyesinde dini bayramlara yer vermemeyi tercih etmektedir.
Murat Bardakçı’nın geçen sene köşesine taşıdığı Hasan İstek Soyak imzalı bu telgrafta şunlar muharrir, ‘Reisicumhur Hazretleri dinî bayramlara fazla bir mevki vermemek için vâkî olan tebrikata yanıt vermemeyi tercih buyurmuşlardır. Kemâli tâzimle arzederim’
Yani anlayacağımız üzere 1931’den sonra Atatürk, dini bayram tebriği almayı tercih etmez.
Ancak bu şahsî bir tercihten fazla cumhurbaşkanlığı makamına dair bir seçim üzere durur. Artık gelelim Atatürk’ün kurban bayramı ile ilgili görüşüne. Fakat evvel şunun altını çizmeliyiz ki Atatürk, yurt seyahatlerinde kendisi için kurban kesilmesini istemez mani olamadığında da kesilen hayvanlara bakamazmış.
Bu teze da temel olarak Hasan İstek Soyak’ın aktardığı İran Şahı ile Gazi’nin şu diyaloğu gösterebilir:
Bir alay karargâhının temel atma merasiminde bir koyunun temel için açılan çukura hakikat, yere yatırılıp boğazından kesilmek üzere olduğunu gördüğü vakit, yanında bulunan İran Şahı İstek Pehlevi ile ortalarında geçen konuşma:
Atatürk: Ben kana bakamam! Bir tavuğun dahi boğazlandığını görmeye tahammülüm yoktur.
Şah: Ya bu kadar çok bulunduğunuz büyük ve kanlı savaş meydanları?
Atatürk: Ha, o öteki problemdir; o denli yerlerde cesetlerin üzerinden atlayarak yürürüm. O farklı bir iştir.
Görünen o ki bu anı da Atatürk’ün ferdî tercihini yansıtır.
Şimdi gelelim asıl noktaya, pekala Gazi, kurban bayramına nasıl bir form vermek ister?
Öncelikle bu anıyı, bilginin güvenilirliği açısından kimin aktardığına kısaca değinmeliyiz. Cebinizde 5 lira var ise banknotun üstünde göreceğiniz kişi dünyada birinci kere bilim tarihi doktorasına sahip olan Ord. Prof. Aydın Sayılı’dır. Bu anıyı birinci mecliste Batum milletvekilliği yapmış olan Ali İstek Acara’nın ağzından ‘Bilim, Kültür ve Öğretim Lisanı Olarak Türkçe’ kitabında şöyle anlatır Sayılı:
Atatürk, bir gün Diyanet İşleri Lideri Rifat Börekçi’den, kurban bayramında kurban kesilmesi yerine hayır kurumlarına bağış yapılması yordamının konması hakkında ne düşündüğünü sorar.
Sorudan biraz tasalanmış görünen Rifat Börekçi, biraz düşündükten sonra Atatürk’e şöyle söyler: ‘Paşam, bu türlü bir şey yapacaksan, bunu ben öldükten sonra yap.’
Bunun üzerine Atatürk bu türlü bir yol tutmaktaki sakıncanın ne olduğunu sorar.
Rifat Börekçi de kurban bayramında kurban hayvanı kanının akıtılmasının şeriatça kural olduğu yanıtını verir. Atatürk, Rifat Börekçi’nin sırtını okşar ve ‘Madem ki olmazmış, sen ölmeden de, sen öldükten sonra da yapmam; hiç üzülme.’ diyerek onu teselli eder.
Atatürk’ün bir yenilik yapmadan evvel “etrafını yokladığı” ve işin ehilleriyle mevzuyu mütalaa ettiği hepimizin malumudur.
Bu yüzden Atatürk, Börekçi’nin nabzını yoklamış ve tahminen de bu türlü bir adımın Türkiye için erken olabileceğini düşünmüştür. Ya da sahiden o an bu niyetinden vazgeçmiştir. Bunu kestirmek epeyce güç duruyor. Pekala, siz ne dersiniz bu duruma?
